دل درد عارضه‌ای شایع و در بیشتر موارد جزئی است. با این حال درد شدید شکم که به سرعت پخش می‌کند، تقریباً همیشه نشان‌دهنده‌ی یک مشکل قابل توجه است. افراد مسن و افراد مبتلا به HIV یا تحت درمان با داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی (از جمله کورتیکواستروئیدها) ممکن است در مقایسه با افراد جوان یا بزرگسالان سالم که به همان بیماری مبتلا هستند، درد کمتری داشته باشند.
حتی در موارد بیماری‌های جدی درد ممکن است به تدریج پیشرفت کند. کودکان خردسال به ویژه نوزادان و شیرخواران ممکن است دچار دل درد شوند، اما قادر به بیان علت درد خود نیستند. در ادامه ی این مقاله از دکتر مایکو با ما همراه باشید تا با علل مختلف انواع درد شکمی آشنا شویم.
علت انواع دل درد یا دردهای شکمی
درد شکمی که از رایج ترین مشکلات گوارشی محسوب می شود، انواع مختلفی دارد که به ساختارهای درگیر بستگی دارد. در ادامه انواع دردهای شکمی را بررسی کرده‌ایم:
درد احشایی
از اندام‌های داخل حفره‌ی شکمی (که احشاء نامیده می‌شوند) سرچشمه می‌گیرد. اعصاب احشاء به بریدگی‌ها، پارگی‌ها یا التهاب واکنش نشان نمی‌دهند. آن‌ها بیشتر به کشش اندام‌ها (مانند بزرگ شدن روده به خاطر گاز) یا انقباض عضلات مجاور واکنش نشان می‌دهند. به طور کلی درد احشایی مبهم و تهوع‌آور است.
ممکن است پیدا کردن ریشه‌ی این دل درد دشوار باشد. درد در ربع فوقانی شکم به دلیل اختلالاتی است که اندام‌های مختلفی مانند معده، دوازدهه، کبد و لوزالمعده را تحت تأثیر قرار می‌دهد. درد در ناحیه‌ی میانی شکم (نزدیک ناف) به دلیل اختلالاتی است که ساختارهای مختلفی مانند روده کوچک، قسمت فوقانی روده بزرگ و آپاندیس را تحت تأثیر قرار می‌دهد. درد در قسمت تحتانی شکم از اختلالاتی ناشی میشود که قسمت تحتانی روده بزرگ و برخی از اندام‌های دستگاه تناسلی ادرای را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
درد شکمی سوماتیک
از غشایی (پریتوئن) که حفره‌ی شکمی (حفره صفاقی) را پوشانده است، سرچشمه می‌گیرد. برخلاف اعصاب اندام‌های احشایی، اعصاب صفاق به بریدگی‌ها و تحریکات (مانند خونریزی، عفونت، مواد شیمیایی یا التهاب) واکنش نشان می‌دهند. درد سوماتیک تیز و نسبتاً سبک است که محل آن مشخص است.
درد ارجاعی
دردی که در ناحیه‌ای دور از منبع اصلی درد احساس میشود. به عنوان مثال، فردی که به بیماری کیسه صفرا مبتلا است ممکن است در کتف خود احساس درد کند. منبع درد کیسه صفرا است که در شکم قرار دارد، اما درد در شانه احساس میشود.
درد ارجاعی دردی که در یک ناحیه خاص از بدن احساس میشود همیشه با محل مشکل مطابقت ندارد زیرا درد می‌تواند به آن نقطه منتقل شود اما از ناحیه‌ی دیگری سرچشمه بگیرد. به عنوان مثال، درد ناشی از حمله قلبی ممکن است در بازو احساس شود زیرا اطلاعات قلب انسان و بازو از طریق مسیرهای مشابه در نخاع به هم می‌رسند.
پریتونیت
پریتونیت التهاب حفره‌ی صفاقی است. این دل درد بسیار دردناک است و تقریباً در همه موارد نشان دهنده‌ی یک بیماری بسیار جدی یا بالقوه کشنده است. این درد می‌تواند ناشی از یک مشکل شکمی باشد که با التهاب یا عفونت اندام‌ها مشخص میشود. آپاندیس، دیورتیکولیت و پانکراتیت نمونه‌های رایجی از این نوع درد شکمی هستند.
علاوه بر این خون و مایعات بدن (مانند محتوای روده یا ادرار) در صورت نشت به حفره‌ی صفاقی بسیار تحریک‌کننده هستند و می‌توانند باعث پریتونیت شوند. برخی از اختلالاتی که می‌توانند منجر به نشت خون و مایعات بدن شوند عبارتند از پارگی خود به خود اندام‌ها (مانند سوراخ شدن روده یا پارگی حاملگی خارج رحمی) و آسیب‌های شدید شکمی است. افرادی که مایع در حفره صفاقی خود دارند (اسیت) در معرض خطر ابتلا به عفونت هستند. این نوع عفونت پریتونیت باکتریایی خود به خود نامیده میشود.
اگر پریتونیت چندین ساعت طول بکشد، التهاب باعث نشت مایع به حفره‌ی شکمی میشود. در این صورت فرد ممکن است دچار کم آبی بدن و شوک و در نهایت دل درد شود. مواد التهابی که در جریان خون آزاد می‌شوند می‌توانند اندام‌های مختلف را تحت تأثیر قرار داده و منجر به التهاب ریه شدید، نارسایی کلیه، نارسایی کبد و سایر مشکلات شوند. بدون درمان موثر، بیمار ممکن است فوت کند.
چطور دل درد خطرناک را تشخیص دهیم؟
اطلاعات زیر می‌تواند به افراد در تصمیم‌گیری برای زمان مراجعه به پزشک و آگاهی از آنچه در معاینه باید انتظار داشته باشند، کمک کند. در ادامه علائم هشدار دهنده و تشخیصی درد شکمی را بررسی می‌کنیم. در افراد مبتلا به درد حاد، برخی از علائم و نشانه‌ها نگران‌کننده هستند که این حالات شامل موارد زیر هستند:
- درد شدید شکمی
- علائم شوک (مانند افزایش ضربان قلب، تعریق، افت فشار خون و گیجی)
- علائم پریتونیت (مانند درد مداوم که باعث خم شدن میشود و دردی که با لمس ملایم یا بلند شدن از رختخواب بدتر میشود)
- تورم شکم
افرادی که علائم هشدار دهنده دارند باید فوراً به بیمارستان مراجعه کنند. افرادی که هیچ علامت هشداردهنده‌ای ندارند باید در همان روز به پزشک مراجعه کنند. پزشک در مورد علائم و سابقه پزشکی فرد سوال می‌کند و سپس معاینه‌ی فیزیکی انجام می‌دهد.
مشاهدات انجام شده توسط پزشک در حین شرح حال و معاینه‌ی فیزیکی، در صورت نیاز آن‌ها را در مورد آزمایشات اضافی که باید انجام شود، راهنمایی می‌کند. پزشکان صرف نظر از اینکه درد خفیف یا شدید را ارزیابی می‌کنند، از یک پروتکل مشابه پیروی می‌کنند، با این حال ممکن است یک جراح از همان ابتدا در ارزیابی دل درد شدید درگیر شود.
در حین شرح حال، پزشک در مورد محل درد و ویژگی‌های آن سوال می‌کند، می‌پرسد که آیا بیمار در گذشته علائم مشابهی را تجربه کرده است یا خیر و چه علائم دیگری همراه با دل درد است. علائمی مانند سوزش معده، تهوع و استفراغ، زردی، وجود خون در مدفوع یا ادرار، یبوست، سرفه خونی، اسهال و کاهش وزن پزشک را در ارزیابی خود راهنمایی می‌کند. پزشک در مورد داروهای مصرفی، از جمله داروهای تجویزی و مواد مخدر و همچنین مصرف الکل سوال می‌کند. پزشک در مورد بیماری‌های شناخته شده و جراحی‌های شکمی قبلی سوال می‌کند. از زنان پرسیده میشود که باردار هستند یا ممکن است باردار باشند.
هنگام انجام معاینه فیزیکی برای تشخیص درد شکمی، پزشک ابتدا ظاهر کلی بیمار را مشاهده می‌کند. بسیار نادر است که فردی که حال عمومی خوبی دارد، مشکلی جدی داشته باشد، برخلاف فردی که مضطرب، رنگ پریده، عرق کرده یا درد آشکار دارد. معاینه بر روی شکم تمرکز دارد و پزشک ناحیه شکم را بررسی و ضربه می‌زند و لمس می‌کند (این فرآیند معاینه‌ی فیزیکی نامیده میشود). آن‌ها معمولاً رکتوم و لگن (در زنان) را برای بررسی حساسیت، توده و وجود خون معاینه می‌کنند.
پزشک به آرامی کل شکم را لمس می‌کند تا نواحی حساسیت خاص و همچنین وجود دفاع عضلانی، سفتی، درد در هنگام تخلیه‌ی فشار و هرگونه توده را بررسی کند. دفاع عضلانی زمانی اتفاق می‌افتد که بیمار هنگام لمس شکم توسط پزشک، عضلات شکم خود را به طور غیر ارادی منقبض می‌کند. درد در هنگام تخلیه‌ی فشار زمانی اتفاق می‌افتد که بیمار هنگام برداشتن ناگهانی دست پزشک، از درد می‌پرد. دفاع عضلانی، سفتی و درد در هنگام تخلیه‌ی فشار، همه علائم پریتونیت هستند که با دل درد شدید روبرو است.
دل درد به علت آپاندیس
درد آپاندیس یا التهاب آپاندیس می‌تواند علائمی را از 4 تا 48 ساعت پس از بروز مشکل در این اندام کوچک ایجاد کند. درد شکمی شایع‌ترین علامت و اولین نشانه آپاندیسیت بوده و از التهاب آپاندیس ناشی میشود.
دل درد زیر ناف شروع شده و به سمت راست و پایین شکم حرکت می‌کند. در برخی موارد درد مستقیماً در ناحیه راست و پایین شکم احساس میشود. به مرور زمان درد شکمی ناشی از آپاندیسیت معمولاً بدتر میشود.
حرکت، تنفس عمیق، لمس شکم، سرفه و عطسه می‌توانند شدت درد را افزایش دهند. در صورت پارگی آپاندیس این درد ممکن است به کل شکم گسترش یابد.
کمردرد و درد زیر شکم نشانه چیست؟
درد در ناحیه زیر شکم که به کمر نیز سرایت می‌کند، می‌تواند ناشی از عوامل متعددی باشد. در زنان پریود یکی از شایع‌ترین علل این نوع درد به شمار می‌رود. عفونت و التهاب در لگن نیز می‌تواند منجر به درد در قسمت تحتانی شکم و کمردرد شود.
آندومتریوز، عفونت کلیه و آپاندیسیت از جمله دیگر بیماری‌هایی هستند که می‌توانند در زنان درد زیر شکم به همراه کمردرد ایجاد کنند. درد در ناحیه لگن و شکم، کمر درد و سایر علائم ناخوشایند قاعدگی است که امری رایج در بین زنان است و در واقع درد پریود در کمر و زیر شکم زنان اتفاق می افتد.
دل درد و حالت تهوع در زنان نشانه چیست؟
درد شکمی یکی از علائم شایع در زنان است که می‌تواند به دلیل مشکلات متعددی در بدن ایجاد شود. در برخی موارد این دردها به دلیل مشکلات مربوط به سندرم روده تحریک پذیر (IBS) رخ می‌دهد و در موارد دیگر ناشی از عفونت ادراری (UTI) است.
یکی از علل شایع دل درد در زنان، عفونت‌های ادراری است. در این نوع عفونت‌ها، باکتری‌ها وارد مجرای ادراری شده و باعث ایجاد عفونت می‌شوند. عفونت ادراری می‌تواند علائمی مانند درد در ناحیه تحتانی شکم، درد هنگام ادرار، سوزش ادرار، تکرر ادرار و فوریت در دفع ادرار را به همراه داشته باشد.
دل درد بعد از رابطه
زن جوانی که دچار دیسپارونی (درد حین مقاربت و بعد از آن) است، اغلب با انزوای ناشی از این سندرم که به دلیل بی‌توجهی رایج جامعه پزشکی تشدید میشود روبرو خواهد شد. همچنین این علامت که به طور مکرر در آندومتریوز مشاهده میشود، برای مدت طولانی پنهان می‌ماند و بدون شک در تأخیر تشخیص این بیماری نقش دارد. دیسپارونی می‌تواند از یک ناراحتی ساده تا عدم امکان برقراری رابطه جنسی متغیر باشد.
این دل درد ممکن است از اولین روابط جنسی شروع شود، بعد از رابطه باقی بماند یا در مراحل بعدی زندگی دوباره ظاهر شود. در صورت افت شدید کیفیت زندگی، این ناتوانی می‌تواند منجر به حتی ناباروری زنان شود!
ایا دیسک کمر باعث شکم درد میشود؟
کمردرد امان از این یار ناخواسته که گاه ریشه‌های درد را به جاهای دورتر هم می‌کشد! دیسک کمر، یکی از دردسرسازان همیشگی برای دل درد است و می‌تواند اعصاب اندام‌های مجاور را تحت فشار قرار دهد و درد را به نواحی مختلف بدن از جمله شکم هدایت کند.
این درد که به عنوان درد انعکاسی شناخته میشود فریبنده است؛ چرا که منشاء آن در جایی دیگر است اما در نقطه‌ی دیگری خود را نشان می‌دهد. به عنوان مثال، فشار بر اعصاب نخاعی در قسمت پایین کمر می‌تواند دردی شبیه به دل درد ایجاد کند.
علاوه بر این، دیسک کمر می‌تواند بر نحوه راه رفتن و نشستن فرد تاثیر بگذارد و در نتیجه فشار اضافی به عضلات شکم وارد کند و درد شکمی را تشدید نماید.
ایا بواسیر باعث دل درد می شود؟
هموروئید یا همان بواسیر مشکلی شایع که بیشتر در ناحیه‌ی مقعد و اطراف آن خود را نشان می‌دهد گاه می‌تواند ریشه‌ی دردهایی در ناحیه‌ی شکم نیز باشد. در ادامه به بررسی این ارتباط پنهان می‌پردازیم:
- استرس عضلانی: درد و التهابی که هموروئید به همراه دارد، می‌تواند عضلات شکم را تحت فشار قرار دهد و باعث ایجاد تنش و اسپاسم عضلانی در آن‌ها شود. این تنش‌های عضلانی می‌توانند به دل درد منجر شوند.
- فشار و کشش: یبوست یکی از یاران همیشگی هموروئید، نقشی کلیدی در ایجاد درد شکمی دارد. فشاری که یبوست به عضلات شکم وارد می‌کند، عاملی برای ایجاد درد در این ناحیه است.
- التهاب گسترده: التهابی که هموروئید ایجاد می‌کند می‌تواند از محدوده‌ی مقعد فراتر رفته و به نواحی مجاور از جمله شکم سرایت کند. این التهاب می‌تواند باعث ایجاد درد و ناراحتی عمومی در ناحیه شکم شود. بنابراین درمان بواسیر چیزی نیست که آن را نادیده بگیرید.
درمان دل درد در خانه
در ادامه به بررسی برخی راه های درمان خانگی شکم درد می‌پردازیم که هر کدام می‌تواند به راحتی تسکینی بر دردهای مختلف باشد. البته گاهی چاره ای جز ویزیت شدن توسط پزشک باقی نمی ماند.
- زنجبیل ناجی درد معده
- کیسهی آب گرم و گرمای آرامش‌بخش آن
- بابونه گلی آرام‌بخش برای شکم درد
- نعناع و عرق نعناع ناجی همیشگی معده
- چای لیمو شفای ترش دل درد
«اگر شما هم دردهای شکمی را تجربه می کنید و علت آن را یافته اید، در قسمت نظرات علائم و نحوه ی تشخیص خود را به سایر خوانندگان مقاله معرفی کنید.»
منابع:
https://www.medicalnewstoday.com/articles/318286
https://www.news-medical.net/health/What-is-Abdominal-Pain.aspx
https://www.mountsinai.org/health-library/symptoms/abdominal-pain
https://my.clevelandclinic.org/health/symptoms/4167-abdominal-pain
https://www.webmd.com/pain-management/abdominal-pain-causes-treatments
