نازایی زنان چیست؟ راهنمای کامل علل و درمان ناباروری زنان

نازایی زنان نتیجه ی یک بیماری (وقفه، توقف یا اختلال در عملکردها، سیستم‌ها و یا اندام‌ها) دستگاه تناسلی زن یا مرد است که مانع از لقاح کودک یا توانایی انتقال حاملگی به زایمان می‌شود. مدت زمان مقاربت محافظت نشده (رابطه جنسی بدون جلوگیری) همراه با ناتوانی در باردار شدن باید حدود 12 ماه قبل از ارزیابی ناباروری باشد، مگر اینکه سابقه ی پزشکی، سن یا یافته های فیزیکی ارزیابی و درمان زودتر را تعیین کند. در این مقاله می خواهیم به تمام نکات درمورد نازایی در زنان، علل و نحوه ی درمان ناباروری زنان بپردازیم. 

باروری طبیعی چیست و چه زمانی به نازایی زنان تبدیل می شود؟

اگر بیش از یک سال است که برای باردار شدن تلاش کرده و نتیجه نگرفته اید، ممکن است ناباروری داشته باشید. ناباروری یک بیماری دستگاه تناسلی است که یکی از اساسی ترین عملکردهای بدن یعنی بچه دار شدن را مختل می کند. به صورت کلی لقاح یک فرآیند پیچیده است که به عوامل زیادی بستگی دارد از جمله:

• تولید اسپرم سالم توسط مرد و تخمک سالم توسط زن
• انسداد لوله های فالوپ
• توانایی اسپرم برای بارور کردن تخمک هنگام ملاقات
• توانایی تخمک بارور شده (جنین) برای کاشت در رحم زن

در نهایت، برای ادامه ی بارداری تا پایان دوره، جنین باید سالم باشد و محیط هورمونی بدن زن برای رشد آن کافی باشد. هنگامی که تنها یکی از این عوامل مختل شود، «ناباروری» ایجاد می شود.

علائم ناباروری زنان چیست؟

• عدم قاعدگی: اگر فقط یک ماه پریود نشده اید می تواند به دلیل استرس، تمرینات سنگین و … باشد اما اگر ماه ها پریود نشده اید بهتر است با یک پزشک زنان و زایمان مشورت کنید تا شرایط شما بررسی شود. در نظر داشته باشید که همیشه نیازی به مراجعه حضوری به بیمارستان و کلینیک نیست و شما می توانید به صورت تصویری، متنی و تلفنی با پزشکان دکتر مایکو مشورت و نسخه ی الکترونیک برای دارو و آزمایش دریافت کنید.
• پریود نامنظم: اگر شرایط دوره ی شما طوری است که نمی توانید زمان آن را تخمین بزنید می توان گفت که قاعدگی نامنظم دارید و بهتر است آن را پیگیری کنید و علت را بیابید.
• درد پریود شدید: داشتن درد در هنگام قاعدگی می تواند یک اتفاق عادی به نظر برسد اما اگر این درد باعث مشکل در روند زندگی روزمره شود این احتمال وجود دارد که فرد دچار آندومتریوز شده است.
• نوسان هورمون ها: اگر مشکلات پوستی، کاهش میل جنسی، افزایش وزن بی قاعده، کم پشت شدن موها و رشد موی زائد در بدن را تجربه می کنید باید برای بررسی هورمون ها آزمایش هایی بدهید که می توانید به صورت آنلاین از پزشکان ما دریافت کنید.
• درد در هنگام رابطه: درد زیاد در هنگام رابطه ی جنسی می تواند به دلیل عدم تعادل هورمونی، آندومتریوز یا بیماری های دیگر باشد که بهتر است در مورد آن با پزشک مشورت کنید.

نازایی زنان چقدر شایع است؟

متاسفانه ناباروری 10 تا 15 درصد زوج ها را تحت تاثیر قرار می دهد. در واقع نازایی زنان به عنوان یکی از شایع ترین بیماری ها میان افراد بین 20 تا 45 سال شناخته می شود. علاوه بر این، هر چه زنی بیشتر تلاش کند با روش های غیر طبیعی باردار شود، شانس او ​​برای باردار شدن بدون درمان دارویی کمتر می شود. اکثر زوج ‌هایی که باروری طبیعی دارند (85%) ظرف یک سال پس از تلاش، باردار می‌شوند. اگر زن و شوهری در سال اول باردار نشوند، شانس باردار شدن آن ها هر ماه کمتر می شود. این امر با افزایش سن زن حتی سریع تر هم اتفاق می افتد.

10 علت ناباروری زنان

نازایی زنان ممکن است ناشی از عوامل تخمک گذاری، دهانه رحم و رحم و همچنین سن بالا باشد. سقط های مکرر به دنبال اتساع و کورتاژ (اتساع دهانه رحم و خراش دادن پوشش آندومتر) می تواند باعث تشکیل زخم داخل رحمی شود و در نتیجه در کاشت تخمک بارور شده اختلال ایجاد کند. وجود چسبندگی (نوارهای لاستیکی یا لایه‌ای از بافت زخم) در داخل و اطراف لوله‌های فالوپ در توانایی لوله برای گرفتن تخمک پس از رها شدن از تخمدان اختلال ایجاد می‌کند. همچنین می تواند بر حرکت اسپرم از طریق لوله تأثیر بگذارد. بدشکلی های آناتومیک مادرزادی رحم ممکن است با ایجاد سقط مکرر در ناباروری زنان نقش داشته باشد. یکی دیگر از دلایل ناباروری، دیسژنزی غدد جنسی، وضعیتی که در آن تخمدان ها تشکیل می شوند اما تخمک ندارند است.

نازایی زنان دلایل مختلفی می تواند داشته باشد که در ادامه با هر کدام از آن ها بیشتر آشنا می شویم.

1. ناباروری زنان و سن

احتمال باروری زمانی شروع به کاهش می کند که یک زن در اواسط 30 سالگی، یعنی حدود 10 سال قبل از شروع یائسگی است. کاهش باروری ناشی از افزایش سن به صورت دقیق در نتیجه ی کاهش عملکرد تخمدان زن و کاهش ذخیره تخمدان او اتفاق می افتد. یک نشانگر مهم این فرآیند، هورمونی به نام FSH (هورمون محرک فولیکول) است که رشد تخمک‌ها را در تخمدان‌ها کنترل می کند که در سطوح بالا در خون در طول یائسگی رخ می‌دهد. علاوه بر این، با افزایش سن در زنان، خطر ناهنجاری‌های کروموزومی در جنین افزایش یافته که مهم ‌ترین آن، سندرم داون است. همچنین سقط جنین در زنان مسن نیز زیاد دیده می شود. این به این معنی است که حتی اگر لقاح طبیعی انجام شود، جنین حاصل شانس لانه گزینی طبیعی را کمتر از حد معمول دارد. دلیل کاهش نرخ لانه گزینی کاملاً مشخص نیست، اما احتمالاً بیشتر به کیفیت پایین تخمک مربوط می شود تا هر گونه ناهنجاری دیگر در محیط رحم زن. به صورت کلی حاملگی موفقیت آمیز در زنان مسنی بیشتر حاصل شده است که تحت لقاح آزمایشگاهی (IVF) با تخمک اهدایی یک زن جوان قرار گرفته اند.

2. اختلال در تخمک گذاری

اختلالات تخمک گذاری مسئول تقریباً 25 درصد از مشکلات ناباروری زنان هستند. عدم تخمک گذاری و اولیگوولاسیون (سیکل های تخمک گذاری نامنظم) از شایع ترین اختلالات در نازایی زنان شناخته می شوند. چندین آزمایش وجود دارد که می توان برای تعیین اینکه آیا تخمک گذاری به طور منظم اتفاق می افتد یا خیر، استفاده کرد. به عنوان مثال، اندازه گیری روزانه ی دمای بدن را می توان ترسیم کرد و برای ردیابی تولید پروژسترون توسط جسم زرد استفاده نمود. پروژسترون دمای بدن زن را حدود 0.5 درجه سانتیگراد (1 درجه فارنهایت) در اواسط سیکل افزایش می دهد، که نشان می دهد تخمک گذاری اتفاق افتاده است.

 یکی دیگر از راه هایی که می توان وضعیت تخمک گذاری را تایید نمود، آزمایش ادرار برای بررسی افزایش LH (هورمون لوتئین کننده که رشد تخمک ها را در تخمدان ها کنترل می کند) قبل از تخمک گذاری است. کیت های تست حساس LH که خانم ها می توانند در خانه از آن ها استفاده کنند، افزایش این هورمون را تشخیص می دهند. بررسی تخمدان ها با سونوگرافی لگن نیز می تواند تخمک گذاری را تعیین کند. علاوه بر این، سطح پروژسترون در خون را می توان اندازه گیری نمود. افزایش سطح هورمون نشانه ای از وقوع تخمک گذاری است.

3. فیبروئید رحم و نازایی زنان

فیبروم رحم (لیومیوماتای ​​رحمی)، تومورهای خوش خیمی هستند که از سلول های ماهیچه ای صاف در دیواره ی عضلانی رحم نشأت می گیرند. فیبروم ها می توانند باعث خونریزی و درد بیش از حد رحم و همچنین احساس فشار در رحم شوند. همچنین ممکن است با تداخل در کاشت تخمک یا با فشرده کردن دهانه ی لوله های فالوپ به ناباروری زنان کمک کند تا از رسیدن اسپرم به تخمک جلوگیری شود. گاهی اوقات برداشتن فیبروم هایی که به داخل حفره آندومتر بیرون زده اند ضروری است.

4. آسیب لوله های فالوپ و نازایی زنان

انسداد و زخم لوله های فالوپ – راه های عبور اسپرم و تخمک – از دیگر علل شایع ناباروری زنان است. بعضی شرایط می توانند منجر به زخم این لوله شوند مانند بیماری التهابی لگن درمان نشده (PID) و عفونت دستگاه تناسلی فوقانی. PID اغلب به دنبال عفونت با یک باکتری سوزاک یا کلامیدیا رخ می دهد. آزمایش سنتی که برای ارزیابی باز بودن فالوپ استفاده می شود، یک آزمایش رادیولوژیکی به نام هیستروسالپنگوگرافی است. رنگ تزریق شده از طریق دهانه رحم به داخل رحم و از طریق لوله های فالوپ جریان می یابد و سپس اشعه ی ایکس می تواند به طور دقیق ناهنجاری های لوله های فالوپ را مشخص کند. ریختن رنگ به داخل حفره ی شکمی نشانه ی باز بودن لوله ها است.

یک روش مستقیم تر برای ارزیابی لوله های فالوپ، سالپنگوسکوپی است که به معنای ورود یک ابزار فیبر نوری انعطاف پذیر با دوربین به داخل حفره شکمی می باشد. این روش امکان تشخیص ناهنجاری های ظریف در پوشش لوله فالوپ را فراهم کرده که می تواند به ناباروری زنان کمک کند. نمرات سالپنگوسکوپی بر اساس میزان ناهنجاری های موجود در لوله تعیین می شود.

بازسازی لوله فالوپ با میکرو جراحی می تواند برای رفع انسداد و در نتیجه اصلاح دلیل زمینه نازایی زنان مورد استفاده قرار گیرد. همچنین ممکن است از تکنیک های کمتر تهاجمی برای رفع انسداد لوله های فالوپ استفاده شود. به عنوان مثال، بالون توبوپلاستی که شامل قرار دادن یک کاتتر از طریق دهانه ی رحم به لوله فالوپ تا نقطه انسداد است. سپس یک بالون کوچک تخلیه شده از طریق کاتتر وارد می شود و برای گشاد شدن لوله باد می شود. تشریح آبی (شستشو با آب) روش دیگری برای از بین بردن انسداد است. این روش اغلب در طول فالوپوسکوپی انجام می شود تا پلاگ های مخاطی انسداد لوله را خارج کند. اگر این روش ها موفقیت آمیز باشند، ممکن است دیگر به سایر درمان های نازایی نیازی نباشد.

5. اندومتریوز و ناباروری زنان

آندومتریوز وضعیتی است که در آن پوشش داخلی رحم که معمولاً در طول قاعدگی ریزش می ‌کند، در خارج از حفره ی رحم رشد می ‌کند. تخمین زده می شود که آندومتریوز از هر 10 زن در سن باروری 1 نفر را تحت تاثیر قرار می دهد. اگرچه برخی از زن