معده انسان یک اندام عضلانی است که غذا را هضم می کند و بخشی از دستگاه گوارش (GI) شما است. هنگامی که معده ی شما غذا دریافت می کند، منقبض می شود، اسیدها و آنزیم هایی برای تجزیه ی غذا تولید و سپس به روده ی کوچک شما منتقل می کند. در این مقاله از دکتر مایکو می خواهیم بیشتر با ساختار معده، عملکرد و نحوه ی همکاری آن با سایر اعضای بدن آشنا شویم.
معده در کجای بدن قرار دارد؟
معده انسان Stomach در قسمت بالای شکم و در سمت چپ بدن قرار دارد. بالای معده به دریچه ای به نام اسفنکتر مری (عضله ای در انتهای مری) و پایین معده نیز به روده ی کوچک متصل است. در تصویر زیر می توانید جایگاه معده در بدن را ببینید.
آناتومی معده انسان
چندین لایه ماهیچه و بافت، معده انسان را تشکیل می دهند:
مخاط پوشش داخلی معده شماست. هنگامی که معده شما خالی است، مخاط دارای برجستگی های کوچک (روگا) است. هنگامی که معده شما پر است، مخاط منبسط شده و برجستگی ها صاف می شوند. زیرمخاط شامل بافت همبند، رگ های خونی، عروق لنفاوی (بخشی از سیستم لنفاوی) و سلول های عصبی است که مخاط را می پوشاند و از آن محافظت می کند. عضله ی خارجی، یا همان عضله ی اصلی معده دارای سه لایه است که منقبض و شل می شود تا غذا تجزیه شود. در نهایت سروزا لایه ای از غشاء است که معده شما را می پوشاند.
قسمت های آناتومی معده کدامند؟
معده دارای پنج بخش مجزا است:
- کاردیا قسمت بالایی معده انسان که حاوی اسفنکتر قلبی است و از برگشت غذا به سمت مری جلوگیری می کند.
- فوندوس یک بخش گرد در کنار کاردیا و زیر دیافراگم است. (عضله ای گنبدی شکل که به شما کمک می کند نفس بکشید).
- بدن (جسم) بزرگترین بخش معده که منقبض می شود و شروع به مخلوط کردن غذا می کند.
- آنتروم در زیر بدن قرار دارد و غذا را تا زمانی که معده آماده ی ارسال آن به روده ی کوچک شود نگه می دارد.
- پیلور قسمت پایین معده است که شامل اسفنکتر پیلور می شود. این حلقه بافت، زمان و چگونگی حرکت محتویات معده به روده کوچک را کنترل می کند.
کار معده چیست؟
به صورت کلی هدف «معده»، هضم غذا و فرستادن آن به روده ی کوچک است. سه عملکرد معده انسان عبارتند از:
- مواد غذایی را به طور موقت ذخیره می کند.
- آنزیم ها و سایر سلول های تخصصی برای مخلوط و هضم کردن غذا را به کار می گیرد.
- مواد تجزیه شده را به روده ی کوچک می فرستد.
وقتی معده انسان خالی باشد، داخل آن چین های کوچکی به نام روگا ایجاد می شود که به معده اجازه می دهد تا برای پذیرایی از وعده های غذایی بزرگ منبسط شود.
شیره ی معده چیست؟
ابزار اصلی معده برای هضم، ترکیب قدرتمندی از ترشحات است که مجموعاً شیره معده نامیده می شود. برای مقابله با آب میوه های قوی، معده با ترشحات موکوس مانند از خود محافظت می کند. بدون این محافظت، معده اساسا خود را هضم می کند (هضم خودکار) که یکی از دلایل رایج زخم معده است. سلول های پوشش دهنده معده مواد فعال زیر را در شیره معده ایجاد می کنند:
پپسین: این آنزیم هضم کننده پروتئین، با ورود غذا به معده فعال می شود.
اسید هیدروکلریک: این اسید بسیار قوی غذا و هر گونه مواد خارجی دیگر مانند پاتوژن های باکتریایی را تجزیه می کند.
دو حلقه عضلانی به نام اسفنکترها نیز با حرکت دادن محتویات به امتداد، دفاع بیشتری در برابر مواد شیمیایی موجود در معده ایجاد می کنند. اسفنکتر مری و معده را جدا می کند. هنگامی که آن عضله به درستی شل نمی شود، احساس می شود که بلعیدن دشوار است. در انتهای مخالف معده، اسفنکتر پیلور سرعت حرکت غذا به سمت روده کوچک را تنظیم می کند. پس از اینکه معده کار خود را انجام داد، مخلوط بسیار اسیدی شیره ی معده و غذا (معروف به کیموس) معده را ترک می کند، از اسفنکتر پیلور عبور می کند و قبل از ورود به روده کوچک به روده دوازدهه می رود.
حجم استاندارد معده چقدر است؟
اندازه ی معده از فردی به فرد دیگر متفاوت است. معده انسان وقتی پر است منبسط شده و وقتی خالی است باد می کند. به همین دلیل، اندازه معده بسته به اینکه اخیراً چقدر غذا خورده اید، می تواند متفاوت باشد.
معده انسان چقدر گنجایش دارد؟
در پاسخ به سوال معده انسان چقدر جا دارد باید بگوییم که در معده یک نوزاد تازه متولدشده حدودا ۳۰ میلی لیتر می تواند در خود چیزی نگه دارد و حداکثر حجم معده در بزرگسالان هم بین ۲ تا ۴ لیتر است.
معده انسان چگونه با بقیه دستگاه گوارش کار می کند؟
هر قسمت از دستگاه گوارش شما غذا و مایعات را تجزیه و آن را در بدن حمل می کند. در طول فرآیند گوارش، بدن مواد مغذی و آب را جذب می کند و سپس، مواد زائد هضم را از طریق روده بزرگ خود دفع می کند.
سفر غذا در بدن به این صورت است:
- دهان:
در حین جویدن و قورت دادن، زبان شما غذا را به سمت گلوی شما فشار می دهد. در همین حین یک بافت به نام اپی گلوت نای شما را می پوشاند که از خفگی جلوگیری می کند.
- مری:
غذا به سمت لوله ی توخالی به نام مری حرکت می کند. در پایین، اسفنکتر (عضله ی حلقه ای که سفت و شل می شود) مری شل می شود تا غذا به معده راه یابد.
- معده:
معده شیره های گوارشی تولید و غذا را تجزیه می کند و غذا را نگه می دارد تا زمانی که آماده ی تخلیه به روده کوچک شود.
- روده کوچک:
غذا با شیره های گوارشی روده، کبد و پانکراس مخلوط می شود. دیواره های روده مواد مغذی و آب را از آن جذب و مواد زائد را به روده ی بزرگ می فرستد.
- روده بزرگ:
روده ی بزرگ مواد زائد را به مدفوع تبدیل و مدفوع را به سمت راست روده هدایت می کند.
- راست روده:
راست روده قسمت پایینی روده ی بزرگ است که مدفوع را تا زمانی که اجابت مزاج داشته باشید ذخیره می کند.
انواع بیماری های معده انسان چیست؟
از آنجایی که مواد شیمیایی موجود در معده به دلیل تعادل ظریف کار می کنند، مشکلات زیادی برای معده ایجاد می شود. برخی از بیماری های معده رایج عبارتند از: سوء هاضمه، سوزش سردل، حالت تهوع، استفراغ، اسهال، زخم معده و بیماری کرون. البته شما ممکن است علائم بیماری های معده را فقط در شرایط خاص مانند سوزش سر دل در دوران بارداری داشته باشید.
بیماری های معده انسان که رایج تر هستند عبارتند از:
- زخم معده:
فرسایش در پوشش معده که می تواند منجر به درد و خونریزی شود.
- گاستریت یا ورم معده:
گاستریت وضعیتی است که مخاط معده را ملتهب و باعث درد شکم، سوء هاضمه، نفخ معده و حالت تهوع می شود. گاستریت یا ورم معده به دو صورت ناگهانی (حاد) یا به تدریج (مزمن) می تواند منجر به مشکلات دیگر نیز شود. داروها و تغییرات رژیم غذایی می توانند اسید معده را و علائم گاستریت را کاهش دهند.
- التهاب مزمن معده:
گاستریت مزمن وضعیتی است که زمانی رخ می دهد که پوشش معده ملتهب شود. بر خلاف گاستریت حاد، که در آن تحریک به سرعت در پوشش معده ظاهر می شود، گاستریت مزمن به تدریج ایجاد و درمان آن دشوارتر است.
- بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD):
رفلاکس معده زمانی است که محتویات معده به مری شما می رسد و باعث سوزش سر دل یا سرفه می شود. رفلاکس شکمی یک رفلکس عصبی سطحی است که با نوازش شکم در اطراف ناف تحریک می شود. ریفلاکس می تواند در تعیین سطح ضایعه سیستم عصبی مرکزی (CNS) مفید باشد.
- گاستروپارزی:
آسیب عصبی که بر انقباضات عضلانی معده شما تأثیر می گذارد.
- سوء هاضمه:
ناراحتی، درد یا سوزش در قسمت فوقانی معده.
- بیماری زخم پپتیک:
بیماری زخم پپتیک زمانی رخ می دهد که زخم های باز یا زخم در معده یا قسمت اول روده کوچک ایجاد شود. بسیاری از موارد بیماری زخم پپتیک به این دلیل ایجاد می شوند که عفونت باکتریایی پوشش محافظ سیستم گوارش را می خورد. افرادی که به طور مکرر مسکن مصرف می کنند بیشتر در معرض ابتلا به این زخم هستند.
- سرطان معده:
زمانی رخ می دهد که سلول های بدخیم سرطانی به طور غیرقابل کنترلی در پوشش معده رشد می کنند. سن، رژیم غذایی و بیماری های معده می توانند خطر ابتلا به سرطان معده را تحت تاثیر قرار دهند. علائم سرطان معده شامل سوء هاضمه، ناراحتی و درد معده است.
- سوزش معده:
سوزش سر دل یک احساس سوزش در قفسه سینه است که در اثر حرکت اسید معده به سمت گلو (ریفلاکس اسید) ایجاد می شود. اگر این اتفاق ادامه پیدا کند، بیماری رفلاکس معده به مری (GORD) نامیده می شود.
- پولیپ معده انسان:
پولیپ معده، توده هایی از سلول است که روی پوشش داخلی معده شما تشکیل می شوند. این پولیپ ها نادر بوده و معمولاً هیچ علامتی ایجاد نمی کنند. پولیپ های معده اغلب زمانی کشف می شوند که پزشک شما را به دلایل دیگری معاینه می کند.
- نفخ معده:
شکم نفخ شده احساس سفتی، پری و اغلب درد به همراه دارد. نفخ معمولاً یک مشکل گوارشی است، اگرچه هورمون ها و استرس نیز در این امر نقش داشته و گاهی هم یک وضعیت پزشکی زمینه ای وجود دارد.
- درد معده:
علل شایع معده درد مانند گاز معده، سوء هاضمه، درد قاعدگی، مسمومیت غذایی و آنفولانزا ممکن است فوراً قابل تشخیص باشند هرچند علل دیگر می توانند مرموزتر عمل کنند.
7 نکته ی طلایی برای داشتن معده سالم
شما می توانید برای حفظ سلامت معده، تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد کنید مانند:
- بسته به سطح فعالیت و وزن خود، بیشتر آب بنوشید.
- بسته به سن و جنسیت، روزانه 25 تا 35 گرم فیبر بخورید.
- به طور منظم تمرین کنید.
- اگر الکل مصرف می کنید، اعتدال را رعایت کنید.
- مصرف غذاهای فرآوری شده را محدود کنید.
- استرس را با استراتژی های مقابله ای سالم، مانند مدیتیشن مدیریت کنید.
- ترک اعتیاد به سیگار یا تنباکو
منابع:
https://my.clevelandclinic.org
سوالات شما
تفاوت گاستریت با التهاب مزمن معده چیست؟
گاستریت به صورت ناگهانی و حاد اتفاق می افتد ولی در التهاب مزمن معده، تحریک پوشش معده انسان به تدریج صورت می گیرد و درمان سخت تری دارد.
معده در کجای بدن قرار دارد؟
معده انسان در قسمت بالای شکم در سمت چپ بدن شما قرار می گیرد.
