کبد در سمت راست بالای شکم قرار دارد و بزرگترین اندام داخلی بدن انسان است که وظیفه ی حذف سموم و پردازش مواد مغذی غذایی را بر عهده دارد. به طوریکه خون از دستگاه گوارش قبل از سفر به هر جای دیگر بدن از طریق این عضو فیلتر می شود. بیماری کبد چرب (استئاتوز) تجمع چربی اضافی در سلول های کبدی است و یک شکایت شایع کبدی در کشورهای غربی به شمار می رود. این بیماری از هر 10 نفر یک نفر را مبتلا می کند. به صورت کلی طبیعی است که کبد حاوی مقداری چربی باشد، اما اگر چربی بیش از 10 درصد وزن کبد را تشکیل دهد، این به این معناست که کبد چرب دارید و ممکن است عوارض جدی سراغتان بیاید.
البته کبد چرب ممکن است هیچ آسیبی هم ایجاد نکند، اما گاهی اوقات چربی اضافی منجر به التهاب کبد می شود که گاهی اوقات با سوء مصرف الکل (استئاتوهپاتیت الکلی) مرتبط است. در غیر این صورت، استئاتوهپاتیت غیر الکلی یا NASH نامیده می شود. در نظر داشته باشید که یک کبد ملتهب ممکن است به مرور زمان دچار زخم و سفت شود. این وضعیت که سیروز نامیده می شود، جدی است و اغلب منجر به نارسایی کبد می شود بنابراین بهتر است مراجعه به پزشک را به تعویق نیندازید چراکه NASH یکی از سه علت اصلی سیروز کبدی است. در ادامه با این مقاله از مجله ی دکترمایکو همراه باشید تا با انواع، علل، علائم، راه های درمان و عوارض کبد چرب آشنا شویم.
پیش از آنکه به سراغ شناخت کامل کبد چرب برویم بهتر است شما را در شناسایی احتمال بیماری های کبدی یاری کنیم. برای آنکه از سلامت کبد و ابتلا به بیماری های کبد آگاه شوید، اولین و مهم ترین قدمانجام غربالگری است. در لینک زیر می توانید به سوالات غربالگری بیماری های کبد دکتر مایکو پاسخ دهید تا بلافاصله نتیجه ی تحلیل تست به شما نمایش داده شود. به علاوه یک سری توصیه مخصوص شخص شما ارائه می شود که با رعایت و اقدامات لازم بر اساس آن می توانید زندگی سالم تری داشته باشید.
خبر خوب این است که تحلیل اولین فرم غربالگری که پر کنید برای شما کاملا رایگان است. کد تخفیف 100 درصدی اولین غربالگری: first_screening
انواع کبد چرب
بیماری کبد چرب به دو دسته الکلی و غیر الکلی تقسیم می شود:
بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD)
دو نوع مختلف از بیماری گوارشی کبد چرب غیر الکلی وجود دارد:
- کبد چرب ساده:
به این معنی که شما در کبد که عضوی مهم در دستگاه گوارش است چربی دارید، اما ممکن است هیچ التهابی نداشته باشید یا به سلول های کبد آسیب نرسیده باشد. این نوع از کبد چرب معمولاً بدتر نمی‌شود یا مشکلی در این اندام ایجاد نمی‌کند. اکثر افراد مبتلا به NAFLD ،کبد چرب ساده دارند.
- استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH):
NASH به این معنی است که شما در کبد خود التهاب دارید که یعنی از نوع قبلی جدی تر است. التهاب و آسیب سلول های کبدی که با NASH اتفاق می افتد می تواند باعث مشکلات جدی مانند فیبروز کبدی، سیروز (که انواع زخم های کبدی هستند) و سرطان کبد شود. حدود 20 درصد از افراد مبتلا به NAFLD مبتلا به NASH هستند.
بیماری کبد چرب مرتبط با الکل (ALD)
بیماری کبد چرب الکلی قابل پیشگیری است و معمولا با قطع نوشیدن الکل بهتر می شود. ولی اگر به نوشیدن ادامه دهید ALD می تواند مشکلات جدی ایجاد کند که عبارت اند از:
کبد بزرگ شده: همیشه علائمی ایجاد نمی کند، اما ممکن است در سمت راست بالای شکم درد یا ناراحتی داشته باشید.
هپاتیت الکلی: تورم در کبد است که می‌تواند باعث تب، حالت تهوع و استفراغ، دل درد و زردی پوست و چشم ها شود.
سیروز الکلی: سیروز الکلی تجمع بافت اسکار در کبد است که می تواند علائمی مشابه هپاتیت الکلی به علاوه موارد زیر ایجاد کند:
- انباشته شدن مقدار زیادی مایع در شکم (آسیت)
- فشار خون بالا در کبد
- خونریزی در بدن
- سردرگمی و تغییر در رفتار
- طحال بزرگ شده
- نارسایی کبد که می تواند کشنده باشد
بیماری کبد چرب مرتبط با الکل معمولا در اولویت قرار می گیرد چراکه می تواند بدتر شده و به هپاتیت الکلی تبدیل شود. حتی با گذشت زمان، ممکن است به سیروز الکلی تبدیل شود.
درجات کبد چرب
بر اساس تغییرات بصری مشاهده شده در سونوگرافی، کبد چرب به سه دسته تقسیم می شود:
| کبد چرب گرید 1 | خفیف ترین شکل که در آن، چربی در خارج از اندام جمع می شود و بر عملکرد آن تأثیر نمی گذارد. |
| کبد چرب گرید 2 | یک فرم متوسط وخیم است و برای جلوگیری از بدتر شدن نیاز به مداخله پزشکی دارد. |
| کبد چرب گرید 3 | حالت شدید کبد چرب که علائم آن ظاهر می شود و درمان های فعال نیاز دارد. |
کدام گرید کبد چرب خطرناک است؟
کبد چرب گرید 3 خطرناک ترین نوع این بیماری است.
علت کبد چرب
خوردن کالری اضافی باعث تجمع چربی در کبد می شود. هنگامی که کبد، چربی ها را به طور معمول پردازش و تجزیه نمی کند، چربی بیش از حد انباشته می شود. افراد در صورت داشتن شرایط خاص دیگر مانند چاقی، دیابت یا تری گلیسیرید بالا در خطر ابتلا به کبد چرب هستند. سوء مصرف الکل، کاهش وزن سریع و سوء تغذیه نیز ممکن است منجر به کبد چرب شود. با این حال، برخی افراد حتی اگر هیچ یک از این شرایط را نداشته باشند، به کبد چرب مبتلا می شوند.
سندرم متابولیک و بیماری کبد چرب
اکنون بسیاری از محققان بر این باورند که سندرم متابولیک – مجموعه ای از اختلالات که خطر ابتلا به دیابت، بیماری قلبی و سکته قلبی را افزایش می دهد – نقش مهمی در ایجاد کبد چرب دارد. علائم و نشانه های سندرم متابولیک عبارتند از:
- چاقی، به خصوص دور کمر (چاقی شکمی)
- فشار خون بالا
- یک یا چند سطح کلسترول غیرطبیعی
- مقاومت در برابر انسولین، هورمونی که به تنظیم میزان قند خون کمک می کند.
از این میان، مقاومت به انسولین ممکن است مهم ترین محرک NASH باشد چراکه می‌تواند برای سال‌ها پایدار بماند و آسیب کمی ایجاد کند. محققان پیشنهاد کرده‌اند که ضربه دوم به کبد، مانند عفونت باکتریایی یا ناهنجاری هورمونی، ممکن است منجر به سیروز شود.
عوامل خطر و ریسک فاکتورهای بیماری کبد چرب
اکثر بیماران کبد چرب، اما نه همه آن ها، میانسال و دارای اضافه وزن هستند. عوامل خطری که بیشتر با بیماری کبد چرب مرتبط هستند عبارتند از:
علائم کبد چرب
در ALD و NAFLD، معمولاً هیچ علامتی وجود ندارد. برخی از افراد ممکن است علائمی مانند خستگی یا درد در سمت راست بالای شکم (جایی که کبد قرار دارد) داشته باشند. نشانه های کبد چرب اغلب در فرم NASH بروز می کند. اگر NASH یا سیروز دارید، ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:
- شکم متورم
- رگ های خونی بزرگ شده در زیر پوست
- سینه های بزرگتر از حد معمول در مردان
- کف دست های قرمز
- پوست و چشم هایی که به دلیل بیماری به نام یرقان، زرد به نظر می رسند.
علائم کبد چرب در چهره
علائم کبد چرب در صورت عبارت اند از :
- صورت پف کرده
- حلقه های تیره زیر چشم
- زرد شدن پوست
- زبان پوششی و بوی بد دهان
- شکستگی رگ های خونی روی صورت
- آکنه روی گونه ها و چانه
- لکه پوستی به صورت رنگدانه های قهوه ای روی صورت
کبد چرب و بوی بد دهان
یکی از علائم شایع کبد چرب، بوی بد دهان است که ناشی از تغییرات روی زبان یا تغییرات فیزیولوژیک متاثر از این بیماری است.
علائم کبد چرب در زنان
در زنان، علامت رگ های خونی بزرگ بیشتر از مردان است.
علائم کبد چرب در مردان
در مردان، علامت سینه های بزرگ تر از حد معمول بیشتر از زنان دیده می شود.
علائم خطرناک کبد چرب
خطرناک ترین علائم کبد چرب، تورم شکم و زردی است که نشان دهنده ی درجات شدید از بیماری و آسیب است. بهتر است در صورت داشتن این علائم حتما با یک پزشک حاذق مشورت نمایید. برای اینکار می توانید از سامانه دکتر مایکو استفاده نمایید. این سامانه شما را در یافتن و ثبت نوبت از بهترین پزشکان برای ثبت نوبت به صورت آنلاین و راحت برای ویزیت تصویری، حضوری، تلفنی و متنی یاری می کند.
درد کبد چرب چگونه است؟
این درد بیشتر در قسمت سمت راست و بالای شکم ایجاد می شود.
چگونه کبد چرب را تشخیص دهیم؟
از آنجایی که اکثر افراد علائمی ندارند، تشخیص این شرایط آسان نیست پس ممکن است پزشک از روش های مختلفی برای تشخیص ابتلا به بیماری کبد چرب استفاده کند. برخی از مواردی که پزشک ممکن است برای تشخیص بیماری کبد چرب استفاده کند عبارتند از:
سابقه سلامت: پزشک در مورد مصرف الکل از شما سوال خواهد کرد. این اطلاعات می تواند به پزشک کمک کند تا تشخیص دهد که آیا شما ALD یا NAFLD دارید، بنابراین صادق باشید. آن ها همچنین در مورد داروهایی که مصرف می کنید، نحوه غذا خوردن و سایر شرایط سلامتی که ممکن است داشته باشید می پرسند.
معاینه بدنی: پزشک فرد را وزن می کند و بدن او را برای علائم مشکلات کبدی مانند بزرگ شدن کبد یا یرقان بررسی می کند.
تست های تصویربرداری: ممکن است از شما خواست شود که سونوگرافی، اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) انجام دهید. این آزمایش ها می توانند به نشان دادن وجود چربی در کبد کمک کنند ولی نمی توانند تشخیص دهند که کبد چرب ساده دارید یا NASH.
بیوپسی کبد: همه افراد مبتلا به NAFLD نیازی به بیوپسی کبد ندارند. این روش اگر در معرض خطر ابتلا به NASH باشید یا آزمایش‌های دیگر نشان دهنده ی عوارض NASH مانند سیروز باشند، توسط پزشک توصیه می شود.
کبد چرب در آزمایش خون
آزمایش خون می تواند نشان دهد که آیا فرد دارای سطوح بالایی از آنزیم های کبدی مانند آلانین آمینوترانسفراز (ALT) و آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) هست یا خیر. اگر چنین باشد، ممکن است کبد فرد مشکل داشته باشد.
تشخیص کبد چرب در منزل
از دو روش بررسی رگ های روی دست و زبان می توان به کبد چرب شک کرد (البته نه برای تشخیص قطعی).
تشخیص کبد چرب از روی رگ دست
اگر رگ‌های عنکبوتی (همچنین به عنوان وریدهای نخی یا رگ‌های واریسی تله آنژیکتازی شناخته می‌شوند) روی قفسه سینه، پشت و شانه‌ها دارید یا رگ‌های خونی در صورتتان دیده می شود، ممکن است زمان آن رسیده باشد که کبد خود را بررسی کنید. این وریدهای کوچک اما قابل مشاهده ممکن است نشانه ای از بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) باشند.
تشخیص کبد چرب از روی زبان
داشتن یک زبان روکش دار معمولا نشان می دهد که شما غذا را به خوبی هضم نمی کنید و به همین دلیل، باکتری های بد روده و مخمر مانند کاندیدا رشد بیش از حد دارند. کبد با تولید صفرا به فرد در هضم چربی کمک می کند اما اگر مشکلات کبدی یا کیسه صفرا دارید، ممکن است نتوانید صفرا را برای هضم کافی تولید کنید که باعث نفخ و خستگی جسمی و روحی در فرد می شود.
تمام این موارد فقط یک ارزیابی برای سلامت بدن هستند و نتیجه ی آن ها به هیچ عنوان نمی تواند به عنوان یک نتیجه قطعی برای تشخیص بیماری کبد چرب در نظر گرفته شود. نتیجه تشخیص بیماری حتما باید توسط پزشک و آزمایشات دقیق مشخص شود. شما می توانید از طریق سامانه دکتر مایکو علاوه بر پزشکان کلینیک ها با پزشکان بیمارستان ها هم مشورت نمایید. پزشکان سامانه دکتر مایکو می توانند در ویزیت از راه دور هم پرونده ی پزشکی شما را مشاهده و نسخه الکترونیک برای تجویز دارو و انجام آزمایش صادر نمایند و تنها در صورت لزوم نیاز است به صورت حضوری مراجعه داشته باشید.
درمان کبد چرب
درمان شامل ایجاد تغییراتی در سبک زندگی شماست که می تواند شرایط را بهبود بخشد و حتی آن را معکوس کند. اگر کبد چرب شما ناشی از الکل است، مهم ترین کاری که باید انجام دهید ترک اعتیاد به الکل است که مانع ابتلا به یک بیماری جدی تر می شود.
اگر به بیماری کبد چرب غیر الکلی مبتلا هستید، می بایست به توصیه های زیر عمل کنید:
- عدم مصرف الکل
- پیروی از رژیم غذایی سالم
- کاهش وزن
- تمرین و ورزش به طور منظم
- کنترل قند خون بالا
- اجتناب از داروهایی که روی کبد تاثیر منفی می گذارند
- کاهش کلسترول بالا در صورت وجود
- ترک سیگار
اجتناب از تمام چربی ها در رژیم غذایی ضروری نیست. با این حال، پزشک ممکن است توصیه کند که از مصرف برخی مواد غذایی مانند غذاهای حاوی فروکتوز (قند موجود در میوه) و چربی های ترانس (نوعی چربی) خودداری کنید.
نکته ی بعد این است که داروی خاصی برای بیماری کبد چرب وجود ندارد! با این حال، بسته به وضعیت، پزشک ممکن است توصیه کند که دارو مصرف کنید تا سطح لیپید خود را کاهش دهید یا نحوه مدیریت گلوکز را در بدن بهبود بخشید.
داروی کبد چرب
همانطور که گفته شد متأسفانه هیچ داروی مورد تایید سازمان بهداشت جهانی برای بیماری کبد چرب وجود ندارد. تاکنون، دو تا از بهترین گزینه دارویی که توسط مطالعات مختلف تایید شده اند، ویتامین E (یک آنتی اکسیدان) و پیوگلیتازون (برای درمان دیابت) هستند.
درمان کبد چرب در طب سنتی
در طب سنتی، درباره ی مزاج کبد و مواد غذایی که مزاج مخالف با کبد دارند و روی آن تاثیر مثبت و منفی می گذارند، بررسی هایی انجام شده است. یکی از بهترین مواد غذایی برای درمان کبد چرب خاکشیر است.
درمان کبد چرب با خاکشیر
همان طور که می دانید مزاج کبد گرم است اما به دلیل مصرف مواد غذایی خاصی مانند ترشیجات، سرکه، آبغوره و دیگر خوراکی هایی که طبع سردی دارند، از جمله ماست، خیار و… یا به دلیل برخی رفتارهای اشتباه نظیر آب خوردن بین غذا یا کاهش وزن سریع و مصرف بیش از حد چربی یا گرسنگی های طولانی مدت، ممکن است طبع کبد سرد شود؛ در این صورت، کبد توانایی متابولیزه کردن و تجزیه چربی ها را نخواهد داشت و همین امر سبب می شود که چربی اضافه در کبد جمع شود و کبد چرب ایجاد کند. خوشبختانه مصرف خاکشیر می تواند به این عارضه کمک کند.
درمان کبد چرب گرید 1
کبد چرب گرید 1 نوع خفیف این بیماری است که در آن عملکرد کبد مختل نمی شود. معمولا در این مرحله نیاز به دارو نیست و همان اصلاح رژیم غذایی و لایف استایل کافی است.
درمان کبد چرب گرید 2
یکی از بهترین درمان ها برای کبد چرب گرید 2 پیوگلیتازون است، دارویی که معمولا برای دیابت نوع دو تجویز می شود.
درمان کبد چرب گرید 3
کبد چرب گرید 3، جدی ترین و خطرناک ترین گرید این بیماری است. بنابراین حتما لازم است که به اصلاح لایف استایل و مصرف به موقع داروهای موردنیاز توجه زیادی داشته باشید.
مدت زمان درمان کبد چرب
یک دوره متوسط از 6 هفته تا 2 ماه، برای بهبودی از بیماری کبد چرب نیاز است. با این حال، پیروی مادام العمر از رژیم غذایی خاص و تغییرات سبک زندگی ممکن است برای جلوگیری از عود مجدد آن ضروری باشد.
عوارض کبد چرب
خطرات کبد چرب چیست؟ عارضه اصلی کبد چرب، سیروز یا زخم کبد است. همانطور که کبد شما تلاش می کند تا التهاب ناشی از این شرایط را متوقف کند زخم هایی ایجاد می کند. همانطور که التهاب گسترش می یابد، زخم ها نیز گسترش می یابند و در نهایت کبد دیگر نمی تواند کار خود را انجام دهد و منجر به شرایط زیر می شود:
- تجمع مایع در شکم
- وریدهای متورم در مری که می توانند ترکیده و خونریزی کنند
- گیجی و خواب آلودگی
- سرطان کبد
- نارسایی کبد
آیا ترشی برای کبد چرب مضر است؟
خوردن بیش از حد سدیم باعث می شود کلیه ها و کبد سخت تر کار کنند. علاوه بر این، فشار خون بالا که اغلب به دنبال رژیم‌های سرشار از سدیم است، استرس بیشتری را بر این اندام‌ها وارد می‌کند. در نتیجه، خوردن بیش از حد ترشی ها ممکن است برای هر کسی که بیماری کبدی یا کلیوی دارد، خطرناک باشد.
اسلیو معده و کبد چرب
یک مطالعه نشان می‌دهد که بیماران مبتلا به عوارض چاقی و بیماری «کبد چرب» پیشرفته که تحت عمل لاغری برای کاهش وزن که یکی از آن ها عمل اسلیو معده است قرار گرفته‌اند، خطر ابتلا به عوارض بیماری‌های کبدی و بیماری‌های جدی قلبی عروقی به میزان قابل مقایسه ای کمتر در آینده در مقایسه با بیمارانی که جراحی نکرده‌اند تهدیدشان می کند. به صورت کلی، جراحی چاقی با 88 درصد کاهش خطر پیشرفت کبد چرب به سیروز، سرطان کبد یا مرگ مرتبط با کبد همراه بوده و همچنین با 70 درصد کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی جدی مانند حمله قلبی در بیماران همراه است.
منابع:
مدت زمان درمان کبد چرب چقدر است؟
یک دوره متوسط از 6 هفته تا 2 ماه، برای بهبودی بیماری کبد چرب نیاز است. با این حال، پیروی مادام العمر از رژیم غذایی خاص و تغییرات سبک زندگی ممکن است برای جلوگیری از عود مجدد آن ضروری باشد.
علائم کبد چرب در چهره چیست؟
صورت پف کرده، حلقه های تیره زیر چشم، زرد شدن پوست، زبان پوششی و بوی بد دهان، شکستگی رگ های خونی روی صورت، آکنه روی گونه ها و چانه و رنگدانه های قهوه ای روی پوست صورت. علاوه بر صورت در بدن هم علامت هایی ایجاد می شود که در این مقاله به آن ها می پردازیم.
