دستگاه گوارش انسان چیست و چه کاری در بدن انجام می دهد؟

دستگاه گوارش انسان یکی از مهم ترین بخش های بدن است که به صورت کلی وظیفه ی تبدیل غذا به انرژی موردنیاز بدن را برعهده دارد. این دستگاه شامل اندام های مهم و حیاتی است که هر کدام سهم بزرگی در زندگی انسان بر عهده دارند. ساختمان دستگاه گوارشی شامل دهان، معده، مری، روده کوچک و بزرگ، کبد و… است. هر کدام از این بخش ها به نوع خود شامل قسمت های خاصی هستند. در این مقاله از دکتر مایکو سعی کرده ایم تا اطلاعات لازم در رابطه با ساختار و عملکرد دستگاه گوارش بدن انسان، آنزیم های گوارشی، نحوه ی هضم غذا، لوله ها، غدد و وظیفه ی هر عضو ارائه دهیم تا دید واضح تری نسبت به آن پیدا کنید.

دستگاه گوارش چیست؟

دستگاه گوارش بدن انسان مجموعه از اعضا است که وظیفه ی هضم غذا و سپس دریافت انرژی از آن را برعهده دارند. این دستگاه از مجموعه ای از لوله های کوتاه و بلند ساخته شده که وقتی غذا از آن ها رد می شود آن ها را به مواد قابل جذب برای بدن تبدیل کرده و درنهایت این مواد را به گردش خون و سلول ها می رساند. همچنین این دستگاه ذخیره سازی و حذف مواد زائد به وجود آمده بر اثر گوارش و سایر فعالیت های داخل بدن را نیز انجام می دهد.

به صورت کلی دستگاه گوارش انسان از دو بخش عمده ی فوقانی و تحتانی تقسیم می شود. تمامی اعضای قبل از معده، شامل دهان، غدد بزاقی، زبان، حلق و مری در قسمت فوقانی دستگاه و معده، روده کوچک، لوزالمعده، کبد و کیسه صفرا و روده بزرگ در قسمت تحتانی قرار می گیرند. در ادامه با عملکرد هرکدام از این بخش ها بیشتر آشنا می شویم.

عکس فیزیولوژی گوارش: دستگاه گوارش شامل چیست؟

بهتر است عکس دستگاه گوارش انسان را مشاهده کنید تا بیشتر با مکان و نحوه ی قرارگیری اندام های ساختمان گوارش به صورت تصویری آشنا شوید.

اندام ها و عملکرد دستگاه گوارش انسان

در سیستم گوارش انسان بخش های زیادی وجود دارد که در هماهنگی با هم فرآیند هضم و دفع را به سرانجام می رسانند. یکی از معمول ترین روش ها برای بررسی سلامت این اعضا استفاده از آندوسکوپی است که برای تشخیص بیماری ها و همچنین آمادگی برای برخی عمل ها انجام می شود. وقتی غذا وارد بدن شما می شود از مولکول های بزرگ و پیچیده شامل کربوهیدرات ها، پروتئین ها، لیپیدها و اسیدهای نوکلئیک است که باید به شکل ساده تری تبدیل شوند تا به مرحله ی جذب برسند. به این فرآیند تبدیل مواد غذایی به ساختارهای ساده تر و آماده ی جذب، هضم می گویند. در ادامه تمام اعضا و بخش های دستگاه گوارش به ترتیب ذکر شده است:

دو عمل مهم دستگاه گوارش بدن انسان

بهتر است به جای دو عمل از چهار عمل مهم ساختمان گوارشی انسان نام ببریم. در بخش های بعدی عملکرد سیستم گوارش را به جزء بررسی خواهیم کرد:

• بلع
• گوارش
• جذب
• دفع

لوله گوارش چیست؟

مجاری تغذیه، مسیر هضمی، کانال یا لوله ی گوارش (Gastrointestinal tract) یکی از اعضای دستگاه گوارش انسان است که وظیفه ی هضم، جذب انرژی و دفع مدفوع را ایفا می کند. دهان، مری، معده و روده‌ها همه اندام های تشکیل دهنده ی لوله گوارش هستند. در واقع این کانال یا لوله همان دستگاه گوارش بدن است که شامل مجموعه‌ای از اعضای مربوط به هم و پشت سر هم می شود.

غدد گوارشی انسان

غدد گوارشی که در فیزیولوژی دستگاه گوارش وجود دارند عبارتند از: غده‌ های بزاقی، غده‌های دیواره ی معده و روده، لوزالمعده و کبد. 

طول دستگاه گوارش انسان چقدر است؟

ساختمان گوارش انسان از دهان تا مقعد ادامه داشته و شامل لوله گوارشی و غده‌ های گوارشی است که در کل حدود هفت متر طول دارد.

کار دستگاه گوارش چیست؟

منظور از گوارش یعنی چه و دقیقا کار ساختمان دستگاه گوارش بدن چیست؟ از همه ی فرآیندهایی که طی سیستم گوارش اتفاق می افتند می توان به مراحل زیر اشاره کرد.

• بلع
• انقباض
• ترشحات
• هضم
• جذب
• دفع

• 

بلع

در این مرحله، توده های غذایی با بزاق و آنزیم های حفره ی دهانی مخلوط و به کمک زبان وارد حلق و سپس مری می شود.  از آنجایی که حلق به چهار بخش راه دارد هنگام بلع راهی که منتهی به حنجره است بسته می شود تا غذا وارد آن نشود. همچنین راهی که به بینی راه دارد هم با بالا آمدن زبان کوچک بسته می شود.

انقباض ها

در این مرحله غذا به وسیله ی انقباض هایی که در لوله ها ایجاد می شود به جلو پیش می رود و هضم مکانیکی غذا اتفاق می افتد. به صورت کلی دو نوع انقباض در لوله ‌های گوارشی اتفاق می‌افتد:

انقباضات موضعی

انقباضات گوارشی یا پریستالیسی

ترشحات

در تمامی اندام هایی که جزو دستگاه گوارش انسان هستند، غدد درون ریز و برون ریزی قرار دارد که آنزیم ها و اسیدهایی را با هدف هضم و گوارش شیمیایی غذا آزاد یا ترشح می کنند. اولین ترشح که هضم غذا را شروع می کند، ترشح غدد بزاقی است. البته مهم ترین بخش مربوط به ترشحات در معده انجام می شود که مخاط و اسید معده ترشح می کند و گوارش شیمیایی غذا و تبدیل آن به کیموس (توده ی گوارش یافته) را ممکن می کند. همچنین کبد، پانکراس و کیسه صفرا ترشحات خود را در روده کوچک می ‌ریزند تا تجزیه و جذب مواد مغذی از کیموس انجام شود. علاوه بر این در کل دیواره های دستگاه گوارش سلول‌ هایی قرار دارند که مخاط ترشح کرده تا سطح دیواره ی داخلی را برای عبور توده های غذا هموار کرده و از آسیب های دیواره ی لوله گوارش در هنگام عبور غذا و ترشح آنزیم ‌های تجزیه کننده محافظت کنند.

هضم در دستگاه گوارش انسان

هضم از دهان و آغشته شدن غذا به آنزیم های آن شروع می شود و در معده به مرحله ی اصلی که اکثر آنزیم ها با وظایف مختلف وارد داستان می شوند، می رسد. برای مثال لیپازها تجزیه ی چربی ‌ها، پروتئازها تجزیه ی پروتئین ‌ها و آمیلازها هضم کربوهیدرات‌ ها را انجام می دهند. هضم در روده ی کوچک ادامه پیدا می کند و ترکیبات به اجزای کوچکتری تقسیم می شوند تا جذب راحت تر انجام شود.

جذب در ساختمان گوارش

حال به مرحله ی جذب که هدف اصلی بوده است رسیده ایم. جذب توسط سلول‌های اپی ‌تلیال و پرزهای سطحی روده کوچک انجام می شود. در نهایت مواد آماده ی جذب و تجزیه شده از سطح سلول ‌های روده وارد خون یا سایر بخش‌ ها می ‌شوند. بخش بیشتر مواد تجزیه شده، ۸۰ درصد از الکترولیت‌ ها و ۹۰ درصد از آب، در روده ی کوچک جذب می ‌شوند. جذب پروتئین‌ ها و کربوهیدرات‌ ها در ناحیه ی تهی روده ی کوچک و نمک‌ های صفراوی و ویتامین B۱۲ در قسمت پایانی دراز روده انجام می‌ شود. در هنگام انتقال توده های مواد غیر قابل جذب از روده ی کوچک به بزرگ، موادی مثل سلولوز یا فیبرهای گیاهی، آب و میلیون ‌ها باکتری در توده جا می مانند. در جدول زیر مواد قابل جذب از ترکیبات غذایی آورده شده است.

دفع از ساختمان گوارشی انسان

دفع مواد غیر‌قابل هضم از لوله‌ های گوارشی آخرین مرحله از گوارش است. این عمل دفع در شبانه روز دو یا سه بار اتفاق انجام می شود که البته براساس شرایط مختلف بدنی ممکن است کاهش یا افزایش هم داشته باشد. انقباض های گوارشی و مخاط داخل روده مواد دفعی را در روده ی بزرگ به سمت رکتوم یا راست ‌روده هدایت می‌ کنند و در نهایت این مواد از آنجا به دلیل انقباض و انبساط ماهیچه‌ ها و دریچه‌ ها از طریق مقعد از بدن خارج می‌ شوند.

سوالات شما

1.فرآیندهای دستگاه گوارش کدامند؟

به ترتیب بلع، انقباض، ترشحات، هضم، جذب و دفع.

2.ساختار دستگاه گوارش انسان شامل چه مواردی است؟

اجزای دستگاه گوارش عبارتند از: دهان، حلق، مری، معده، روده کوچک، روده بزرگ، غدد گوارشی کمکی.