علائم یبوست چیست؟ علت + درمان خانگی و سریع یبوست شدید

یبوست به معنای اجابت مزاج سفت و خشک یا دفع مدفوع کمتر از سه بار در هفته است. این می تواند ناشی از مواردی مانند رژیم غذایی، داروها، باردار بودن یا فقط تغییر در روال شما باشد. یبوست یکی از شایع ترین مشکلات گوارشی در ایران است. حدود 16 نفر از 100 بزرگسال ایرانی دارای یبوست هستند. این رقم برای بزرگسالان بالای 60 سال دو برابر می شود.در ادامه با این مقاله از مجله ی دکترمایکو همراه باشید تا با علائم، علل و نحوه درمان یبوست آشنا شویم.

علائم یبوست

عادات روده هر فرد متفاوت است. برخی افراد سه بار در روز و برخی دیگر سه بار در هفته دفع مدفوع دارند. با این حال، اگر علائم زیر را دارید که نقطه ی مقابل اسهال هستند، ممکن است دچار یبوست شده باشید:

• کمتر از سه بار اجابت مزاج در هفته
• دفع مدفوع برآمده، سفت یا خشک
• زور زدن یا درد در هنگام اجابت مزاج
• احساس سیری، حتی پس از اجابت مزاج

مؤسسه ملی دیابت و بیماری ‌های گوارشی و کلیوی (NIDDK) توصیه می‌ کند در صورت برطرف نشدن علائم یا مشاهده موارد زیر به دنبال مشاوره پزشکی باشید:

• خونریزی از راست روده
• خون ریزی مقعدی در مدفوع
• درد شکم مداوم
• درد کمر در قسمت پایین
• احساس به دام افتادن گاز در شکم
• استفراغ
• تب
• کاهش وزن غیر قابل توضیح
• تغییر ناگهانی در حرکات روده

اگر این علائم را دارید می توانید به صورت حضوری یا غیر حضوری یعنی تصویری، تلفنی و متنی با متخصصان گوارش و داخلی دکتر مایکو ارتباط برقرار کنید. سامانه ی دکتر مایکو برای اولین بار در ایران، با داشتن مجوز برای ارائه خدمات آنلاین پزشکان بیمارستان ها، اقدام به یاری رساندن بیماران در سراسر کشور کرده است.

علت یبوست

وظیفه اصلی روده بزرگ جذب آب از مواد غذایی باقیمانده در هنگام عبور از دستگاه گوارش است. سپس مدفوع (ضایعات) را ایجاد می کند. عضلات روده بزرگ در نهایت ضایعات را از طریق راست روده به بیرون می راند تا از بین بروند. اگر مدفوع به مدت طولانی در روده بزرگ باقی بماند، ممکن است سفت و سخت شود.

رژیم غذایی نامناسب اغلب باعث یبوست می شود. فیبر غذایی و خوردن آب کافی برای کمک به نرم نگه داشتن مدفوع ضروری است. غذاهای غنی از فیبر معمولاً گیاهی هستند. فیبر به اشکال محلول و نامحلول وجود دارد. فیبر محلول می تواند در آب حل شود و هنگام عبور از سیستم گوارش، ماده ای نرم و ژل مانند ایجاد می کند. فیبر نامحلول بیشتر ساختار خود را با عبور از سیستم گوارش حفظ می کند. هر دو شکل فیبر به مدفوع می پیوندند و وزن و اندازه آن را افزایش می دهند و در عین حال آن را نرم می کنند. این باعث می شود که عبور از راست روده آسان تر شود.

استرس، تغییرات روتین و شرایطی که انقباضات عضلانی روده بزرگ را کُند می کند یا تمایل به توالت رفتن را به تاخیر می اندازد نیز ممکن است منجر به یبوست شود.

علل شایع یبوست عبارتند از:

• رژیم غذایی کم فیبر، به ویژه رژیم های غذایی سرشار از گوشت، شیر یا پنیر
• کم آبی بدن
• سطح ورزش پایین
• به تعویق انداختن تکانه اجابت مزاج
• سفر یا تغییرات دیگر در روال
• داروها، از جمله آنتی اسیدهای خاص، داروهای ضد درد، دیورتیک ها و برخی درمان های بیماری پارکینسون
• بارداری
• سن بالاتر
• مسائل بهداشتی زمینه ای

شرایط زمینه ای سلامت می تواند باعث یبوست شود:

1. برخی شرایط مانند سکته مغزی، بیماری پارکینسون و دیابت
2. مشکلات کولون یا رکتوم، از جمله انسداد روده، IBS یا دیورتیکولوز
3. استفاده بیش از حد یا سوء استفاده از ملین ها
4. مشکلات هورمونی، از جمله کم کاری تیروئید

علت یبوست در زنان

عواملی مانند بارداری، سطح ورزش پایین و داروها بیشترین علت های برای یبوست در بانوان هستند.

یبوست مزمن چیست؟

تعریف یبوست مزمن در افراد مختلف متفاوت است. برای برخی از افراد، یبوست مزمن به معنای اجابت مزاج نادر به مدت چند هفته است. برای دیگران، یبوست مزمن به معنای زور زدن یا مشکل در دفع مدفوع است. به عنوان مثال، بسیاری یبوست مزمن را به عنوان احساس نیاز به اجابت مزاج توصیف می کنند، اما مهم نیست چقدر منتظر باشید، این اتفاق نمی افتد. با یبوست مزمن، ممکن است مدفوع سفت یا تشکیل شده، مدفوع کوچک، یا ترکیبی از مدفوع سفت، تشکیل شده یا کوچک به ندرت داشته باشید.

چه زمانی یبوست خطرناک است؟

یبوست را نباید نادیده گرفت. اگر درمان نشود، ممکن است عوارض جدی مانند بواسیر، شقاق مقعد، نهفتگی مدفوع و افتادگی رکتوم و همچنین سایر بیماری‌های مرتبط که در درازمدت سلامت عمومی را تحت تأثیر قرار می‌دهند، ایجاد شود. بنابراین اگر متوجه تغییر الگوی دفع در بیش از دو هفته، خون در مدفوع، درد هنگام اجابت مزاج، کاهش وزن ناگهانی و قطر کم مدفوع شدید باید با پزشک مشورت کنید.

یبوست در نوزادان

یبوست زمانی اتفاق می افتد که مدفوع کودک سفت و خشک است و باعث می شود که مدفوع کردن او سخت شود. گاهی اوقات، خارج کردن مدفوع سخت از بدن می تواند دردناک باشد. زمانی که غذای نوزادان از شیر خشک یا شیر مادر به غذاهای جامد تبدیل می شود، معمولاً یبوست در نوزاد ایجاد می شود. یکی از اصلی ترین دلایل یبوست در نوزادان تغییر رژیم غذایی است. تغییر در رژیم غذایی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تغییر از تغذیه با شیر خشک
• تغییر از شیردهی
• قرار گرفتن در معرض غذاها و طعم های جدید
• ننوشیدن مایعات کافی (شیر مادر، شیر خشک یا آب)

درمان یبوست

تغییر رژیم غذایی و افزایش سطح فعالیت بدنی ساده ترین و سریع ترین راه برای رفع یبوست است. می توانید تکنیک های زیر را نیز امتحان کنید:

1. هر روز 1.5 تا 2 لیتر مایعات شیرین نشده مانند آب بنوشید تا بدن هیدراته شود.
2. مصرف الکل و نوشیدنی های کافئین دار که باعث کم آبی بدن می شوند را محدود کنید.
3. غذاهای غنی از فیبر را به رژیم غذایی خود اضافه کنید، مانند میوه ها و سبزیجات خام، غلات کامل، لوبیا، آلو، یا غلات سبوس دار. مصرف روزانه فیبر شما باید بین 20 تا 35 گرم باشد.
4. مصرف غذاهای کم فیبر مانند گوشت، شیر، پنیر و غذاهای فرآوری شده را کاهش دهید.
5. هر هفته حدود 150 دقیقه ورزش متوسط ​​داشته باشید، با هدف 30 دقیقه در روز حداقل پنج بار در هفته. پیاده روی، شنا یا دوچرخه سواری را امتحان کنید.
6. اگر تمایل به اجابت مزاج دارید، معطل نکنید. هر چه بیشتر صبر کنید، مدفوع شما سفت تر می شود.
7. از پزشک خود در مورد تمرین اجابت مزاج بپرسید تا بدن شما 15 تا 45 دقیقه بعد از صبحانه هر روز به دفع مدفوع عادت کند.
8. هنگام اجابت مزاج، زانوهای خود را با قرار دادن پاهای خود روی زیرپایی بلند کنید.
9. هنگام استفاده از حمام، به خود زمان بدهید و سعی کنید عضلات خود را شل کنید.
10. از ملین ها کم استفاده کنید. یک متخصص مراقبت های بهداشتی ممکن است برای کمک به نرم شدن مدفوع، ملین ها یا تنقیه را برای مدت کوتاهی تجویز کند. هرگز از ملین ها برای بیش از 2 هفته بدون صحبت با یک متخصص مراقبت های بهداشتی استفاده نکنید چراکه بدن می تواند به آنها وابسته شود.
11. از یک متخصص مراقبت های بهداشتی درباره اثر داروهای مصرفی خود بر روی دستگاه گوارش و ایجاد یبوست سوال کنید.

داروی یبوست

انواع قرص های مسهل که در ایران استفاده می شود عبارت اند از:

داروهای بدون نسخه

اگر درمان‌های خانگی مؤثر نباشند، یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی ممکن است یک ملین بدون نسخه مانند موارد زیر را پیشنهاد دهد:

• مکمل های فیبر
• عوامل اسمزی مانند شیر منیزیا
• نرم کننده های مدفوع
• روان کننده ها مانند روغن معدنی
• محرک ها

داروهای تجویزی

اگر هنوز مشکل یبوست دارید، یک متخصص مراقبت های بهداشتی ممکن است داروهایی را برای کمک به شما تجویز کند، مانند:

• لوبی پروستون، که سطح مایعات را در روده افزایش می دهد.
• لیناکلوتید یا پلکاناتید، که می تواند به منظم شدن حرکات روده برای افراد مبتلا به یبوست طولانی مدت یا IBS کمک کند.
• پروکالوپراید، که می تواند به کولون کمک کند مدفوع را در امتداد حرکت دهد.

پزشک شما همچنین ممکن است توصیه کند که مصرف برخی از داروهایی که ممکن است باعث یبوست شوند را متوقف کنید.

بهترین شیاف برای یبوست

شیاف گلیسرین برای یبوست بزرگسالان، از داروهای مسهلی شناخته می شود که سبب اتساع مقعد و تحریک احساس دفع می شود همچنین گلیسیرین با مکانیسم هیپراسمولار سبب جذب آب به درون کولون می شود.

گزینه های دیگر درمان یبوست

راهبردهای دیگری که ممکن است کمک کنند عبارتند از:

• بیوفیدبک درمانی، که می تواند به فرد کمک کند تا عضلات خود را دوباره آموزش دهد
• مصرف تنقیه یا ملین
• روشی برای خارج کردن دستی مدفوع برای ایجاد تسکین
• جراحی برای رفع انسداد
• درمان طولانی مدت برای یک بیماری مزمن، مانند IBS

درمان فوری یبوست

اگر دچار یبوست هستید، درمان‌های سریع زیر می‌تواند به تحریک حرکت روده در چند ساعت کمک کنند:

• مکمل فیبر مصرف کنید.
• آب بنوشید.
• یک محرک ملین مصرف کنید.
• یک ملین اسمزی مصرف کنید.
• یک ملین روان کننده را امتحان کنید.
• از نرم کننده مدفوع استفاده کنید.
• تنقیه را امتحان کنید.

درمان یبوست شدید

درمان یبوست شدید شامل استفاده از طیف گسترده ای از داروهای بدون نسخه، داروهای تجویزی، ملین های خانگی و سایر روش ها است.

درمان خونریزی مقعدی یبوست

اولین اقدام این است که اگر دچار یبوست هستید مشکل یبوست را حل کنید و حتما به پزشک مراجعه کنید. در صورتی که تا زمان مراجعه به پزشک سوزش شدیدی احساس می کنید می توانید به ناحیه عسل بمالید تا کمی التیام یابد و در هنگام دفع سوزش کمتری احساس کنید. همچنین تقریبا ۸ تا ۱۰ لیوان در روز آب بنوشید. مقعد را با دستمال زبر و خشن پاک و یا خشک نکنید برای این کار از دستمال مرطوب مخصوص استفاده نمایید، مثل دستمال مربوط کودکان و دستمال مرطوب بانوان. فراموش نکنید که یبوست را همیشه نمی توان در خانه درمان کرد و برای رفع آن نیاز به نظر متخصص دارید تا ابتدا علت آن پیدا شود و بعد اقدامات درمانی لازم انجام گیرد.

درمان درد مقعدی در اثر یبوست

علاوه بر ایجاد خونریزی از راست روده، شقاق مقعدی ممکن است باعث درد زیادی در حین و بلافاصله پس از اجابت مزاج شود. اکثر شقاق ها با درمان های ساده ای مانند مکمل های فیبر، نرم کننده های مدفوع (اگر علت یبوست باشد) و حمام های گرم با موفقیت درمان می شوند.

درمان خانگی یبوست

برای درمان یبوست در خانه می توانید یک سری موارد را رعایت کنید که کمک کننده اند. هرچند اگر شرایط خیلی شدید باشد لازم است به پزشک متخصص مراجعه کنید تا علت یبوست پیدا و درمان شروع شود.

ملین قوی برای یبوست شدید

دانه‌های چیا به‌ویژه سرشار از فیبر هستند و فقط در ۱ اونس (۲۸.۴ گرم) ۹.۸ گرم فیبر دارند. حبوبات خانواده ای از گیاهان خوراکی هستند که شامل لوبیا، نخود، عدس و بادام زمینی است. کفیر یک محصول شیر تخمیر شده است. سیب سرشار از فیبر است و در هر فنجان (125 گرم) 3 گرم فیبر تامین می کند.

روغن کرچک برای یبوست

طبق تحقیقات انجام شده توسط دانشمندان، مشخص کرد که روغن کرچک یک ملین قوی برای روده‌ها است که مصرف آن در پیشگیری از یبوست بسیار مؤثر است. برای مصرف خوراکی می‌توانید این روغن را با نصف قاشق چای خوری آب یا آبمیوه‌های طبیعی و خالص ترکیب کنید تا عطر و طعم قوی و تند آن کمتر شده تا خوردنش راحت تر شود.

روغن زیتون برای یبوست

مصرف منظم روغن زیتون، انقباضات ماهیچه های روده را افزایش داده و موجب تحریک ترشح ماده صفراوی شده که خود منجر به نرم شدن مدفوع می گردد. مدفوع نرم، بر خلاف مدفوع سخت، به راحتی دفع شده و به این طریق از یبوست جلوگیری می شود.

قوی ترین گیاه ضد یبوست

از قوی ترین گیاهان برای درمان یبوست می توان به این موارد اشاره نمود:

1. کاسکارا ساگرادا (خارنگ)
2. پسیلیوم
3. ریواس
4. سنا
5. نارون لغزنده

خاکشیر برای یبوست

خاکشیر منبع خوبی از فیبر است که به تقویت حرکات روده و هضم سالم کمک می کند. ممکن است به کاهش یبوست کمک کند و همچنین می تواند با کاهش کلسترول به پیشگیری از بیماری قلبی کمک کند.

شربت برای یبوست شدید بزرگسالان

شربت کرمافین یک ملین ملایم و موثر است که به راحتی یبوست را تسکین می دهد. کرمافین دارای دو ماده اصلی است: شیر منیزیا و پارافین مایع. اینها به کشیدن آب به داخل روده و همچنین حفظ آب و چربی در مدفوع کمک می کنند.

دمنوش برای رفع یبوست

قرن ها مردم از دمنوش های گیاهی برای کاهش مشکلات گوارشی استفاده می کردند. برخی از چای ها ممکن است برای رفع یبوست مفید باشند زیرا می توانند سیستم گوارشی را تحریک کنند. به عنوان مثال:

1. سنا
2. چای نعنا
3. زنجبیل

درمان یبوست کودکان

این نکات را برای کمک به نوزادانی که در دفع مدفوع مشکل دارند، امتحان کنید:

1. اگر کودک شما شیر خشک می خورد، همیشه قبل از افزودن پودر شیر خشک ابتدا میزان آب را اندازه بگیرید – این به اطمینان از درست بودن نسبت آب به شیر خشک کمک می کند.
2. اگر کودک شما به اندازه کافی بزرگ است که آب بنوشد، نوشیدنی اضافی به او بدهید.
3. برای کمک به تحریک روده، معده او را به آرامی مالش دهید – کودک شما نیز ممکن است با ماساژ ملایم برای مدیریت درد یبوست احساس بهتری داشته باشد.
4. حمام آب گرم می تواند به آرامش کودک شما کمک کند و ناراحتی را از بین ببرد.
5. اگر کودک شما بزرگتر از 6 ماه است، مقداری میوه و سبزیجات اضافی به رژیم غذایی او اضافه کنید تا فیبر دریافتی او را افزایش دهید.
6. اگر کودک شما بزرگتر از 9 ماه است، اضافه کردن آلو خورش یا زردآلو به وعده غذایی او ممکن است کمک کند. کودکان می توانند تا 3 قاشق غذاخوری، 3 بار در هفته ازین مواد غذایی مصرف کنند. غلاتی که سبوس دارند نیز ممکن است به یبوست خفیف کمک کنند. نوزادان بزرگتر می توانند آب آلو رقیق شده با آب (نصف آب آلو و نیمی آب) را امتحان کنند. به آرامی با 10 میلی لیتر شروع کنید. در صورت نیاز آن را افزایش دهید تا زمانی که بتوانند دفع ضایعات نرم انجام دهند.

چگونه از یبوست جلوگیری کنیم؟

نکاتی برای پیشگیری از یبوست مشابه نکاتی برای تسکین آن است. موارد زیر را امتحان کنید:

1. مقدار زیادی میوه، سبزیجات و غلات کامل بخورید.
2. غذاهای با فیبر بالا بخورید و از یک متخصص مراقبت های بهداشتی در مورد استفاده از مکمل های فیبر بپرسید.
3. آلو یا غلات سبوس دار را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
4. نوشیدن مقدار زیادی آب.
5. از الکل و کافئین خودداری کنید، زیرا می توانند منجر به کم آبی بدن شوند.
6. ورزش منظم داشته باشید.
7. اضافه کردن پروبیوتیک‌ها را به رژیم غذایی خود در نظر بگیرید، مانند آن هایی که در ماست و کفیر با کشت‌های فعال زنده یافت می‌شوند.
8. ماهیچه های خود را طوری تمرین دهید که هر روز در زمان مشخصی تمایل به اجابت مزاج داشته باشید.

برخی از مطالعات نشان داده اند که افزودن پروبیوتیک ها می تواند برای افراد مبتلا به «یبوست» مزمن مفید باشد. اگر مکمل های فیبر را به برنامه ی خود اضافه می کنید، به یاد داشته باشید که مایعات زیادی بنوشید. مایعات به کارآمدتر شدن فیبر کمک می کنند.

«اگر سوالی در مورد یبوست دارید یا تجربه ای از درمان یبوست دارید که به سایر خوانندگان کمک می کند حتما آن را در قسمت نظرات با ما به اشتراک بگذارید.»

منابع:

www.healthline.com

www.webmd.com

www.pregnancybirthbaby.org.au