زخم معده peptic ulcers ، زخم هایی در پوشش داخلی معده یا قسمت ابتدایی روده کوچک است. این زخم ها زمانی اتفاق می‌افتند که مخاط محافظ معده اثر خود را از دست بدهد. این عضو حیاتی از بدن یک اسید قوی برای کمک به هضم غذا و محافظت در برابر میکروب ها تولید می کند. برای محافظت از بافت های بدن در برابر این اسید، معده لایه ضخیمی از مخاط ترشح می کند که اگر فرسوده شود و عملکرد موثرش را متوقف کند، اسید می تواند به بافت معده آسیب برساند و باعث ایجاد زخم شود. زخم معده که از مشکلات شایع محسوب می شود نسبتاً قابل درمان است، اما اگر درمان نشود می تواند مشکلات قابل توجهی ایجاد کند. در ادامه با این مقاله از مجله ی دکترمایکو همراه باشید تا با علائم و علل زخم معده و راه های درمانی آن آشنا شوید.
علائم زخم معده چیست؟
سوال مهم این است که دقیقا نشانه های زخم معده چیست؟ علامت کلاسیک زخم معده این بیماری گوارشی سوء هاضمه است که باعث درد یا ناراحتی در ناحیه ی معده می شود. این علامت را می توان با سوزش سر دل اشتباه گرفت که می تواند همزمان رخ دهد. ریفلاکس اسید یا بیماری ریفلاکس معده ممکن است باعث سوزش سر دل شود. این سوزش کمی بالاتر از معده رخ می دهد و افراد آن را در قسمت پایین قفسه سینه احساس می کنند. علائم زخم معده نسبت به سوزش سر دل مشخص‌تر است، اما علائم هنوز می‌توانند مبهم باشند.
چگونه بفهمم زخم معده دارم؟
این زخم در دستگاه گوارش همچنین تمایل به ایجاد درد سوزشی یا مبهم در مرکز شکم دارد. علائم دیگر غیر از سوء هاضمه عبارتند از:
- کاهش وزن غیر قابل توضیح
- تهوع و استفراغ
- نخوردن غذا به دلیل درد
- آروغ زدن
- نفخ معده
- احساس سیری و مشکلات در نوشیدن مایعات به اندازه معمول
- مدفوع خونی یا سیاه و قیری رنگ
- درد قفسه سینه سمت راست و چپ
- خستگی
برخی از زخم های معده مورد توجه قرار نمی گیرند و هیچ گونه درد معمولی از نوع سوء هاضمه را نشان نمی دهند. این زخم ها کمتر شایع هستند و پزشکان پس از شروع خونریزی از آن ها مراقبت می کنند. علائم زخم معده اغلب با گذشت زمان تغییر می کند و تشخیص آن ها دشوار است به طوری که نیاز به آندوسکوپی نیز قطعا ایجاد می شود.
علائم زخم معده عصبی
نظرات کمی وجود دارد که استرس بتواند باعث زخم معده شود، اما به نظر می رسد که می تواند توانایی بدن انسان را برای مقابله با عفونت دیواره ی معده محدود کند. بنابراین مهم است که در مواقع استرس زا مراقب سلامت معده خود باشید. در صورت ابتلا به زخم معده ی ناشی از استرس، علائم آن مانند سایر انواع زخم معده است.
علت زخم معده peptic ulcers
دو عامل اصلی زخم معده و روده کوچک عبارت اند از:
- باکتری هلیکوباکتر پیلوری
- دسته ای از مسکن ها به نام داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)
علل کمتر شایع زخم معده عبارتند از اسیدیته زیاد معده و سندرم زولینگر-الیسون. اسیدیته بیش از حد معده می تواند به دلایل مختلفی از جمله ژنتیک، سیگار کشیدن، استرس و برخی غذاها رخ دهد. سندرم زولینگر-الیسون یک بیماری نادر است که باعث تولید بیش از حد اسید می شود.
NSAID ها و زخم معده
NSAID ها خطر زخم معده را به همراه دارند. دو عدد از محبوب ترین NSAID ها، آسپرین و ایبوپروفن هستند. اگر داروها در دوزهای بالا یا به طور منظم برای مدت طولانی مصرف شوند، خطر ابتلا به زخم افزایش می یابد. NSAID های قوی‌تر، مانند آن‌هایی که با نسخه در دسترس هستند، نسبت به داروهایی که افراد می‌توانند بدون نسخه بخرند، خطر بیشتری برای ابتلا به زخم معده دارند.
بنابراین خیلی مهم است که افراد مصرف این دسته از دارو ها را با نظارت پزشک انجام دهند.
انواع زخم معده
دو نوع مختلف از زخم معده وجود دارد:
- زخم معده که در پوشش داخلی معده ایجاد می شود.
- زخم اثنی عشر، که در قسمت فوقانی روده کوچک ایجاد می شود.
هر دو نوع معمولاً به دلیل عفونت با باکتری هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori) یا استفاده مکرر از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) ایجاد می شوند. علائم زخم معده و زخم اثنی عشر مشابه هستند، به جز زمانی که درد رخ می دهد.
دل درد ناشی از زخم معده اغلب زمانی اتفاق می‌افتد که غذا هنوز در معده باشد (اندکی پس از صرف غذا) اما درد ناشی از زخم اثنی عشر اغلب زمانی رخ می دهد که معده خالی است و ممکن است پس از غذا خوردن بهبود یابد. این درد همچنین ممکن است شما را در نیمه شب بیدار کند.
ریسک فاکتورهای زخم معده
عوامل خاصی احتمال ابتلا به زخم معده را افزایش می دهند، از جمله:
- استفاده از استروئیدها
- داشتن هیپرکلسمی یا کلسیم بیش از حد در خون
- مصرف مکرر الکل
- سن بالای 60
زخم معده در افراد بالای 60 سال شایع تر است. افراد در هر سنی ممکن است دچار زخم معده شوند، اما در کودکان بسیار کمتر دیده می شود. البته اگر والدین آنها سیگار بکشند، خطر در کودکان بیشتر است.
درمان های جراحی زخم معده
در موارد خاصی، جراحی ممکن است یک گزینه باشد.
جراحی می تواند شامل موارد زیر باشد:
- از بین بردن زخم
- بستن عروق خونی خونریزی دهنده
- دوختن بافت از محل دیگری روی زخم
- بریدن عصب کنترل کننده تولید اسید معده
درمان زخم معده
درمان قطعی زخم معده به عامل ایجاد آن بستگی دارد. اگر پزشک مشکوک باشد که علت آن یک NSAID است، ممکن است نوع مسکنی را که فرد استفاده می کند تغییر دهد و داروی دیگری مانند پاراستامول را توصیه کند. با این حال، اگر پزشک مشکوک باشد که زخم معده به دلیل باکتری هلیکوباکتر پیلوری است، ممکن است رویکرد “تست و درمان” را امتحان کند. این روش شامل یک آزمایش غیرتهاجمی، مانند آزمایش تنفس اوره یا آزمایش مدفوع برای عفونت هلیکوباکتر پیلوری است و در صورت وجود باکتری‌ها، درمان برای از بین رفتن آن ها شروع می‌شود.
هنگامی که پزشک مشخص می کند چه چیزی ممکن است باعث ایجاد زخم شود، سعی می کند علائم آن را با محافظت از اسید در حین بهبودی درمان کند. علائم اغلب پس از درمان به سرعت فروکش می کنند. با این حال، پزشکان به درمان ادامه می دهند، به خصوص اگر زخم ناشی از عفونت هلیکوباکتر پیلوری باشد.
برای زخم معده چی بخوریم؟
در ادامه با برخی از داروها و مواد غذایی که به درمان زخم معده peptic ulcers کمک می کند، آشنا می شوید.
درمان خانگی زخم معده
تغییرات رژیم غذایی می تواند به جلوگیری از ایجاد زخم معده کمک کند. افرادی که در معرض خطر زخم معده هستند باید مواد مغذی زیر را بیشتر در رژیم غذایی سالم خود بگنجانند:
- میوه ها و سبزیجات: خوردن انواع میوه ها و سبزیجات کلیدی برای داشتن پوشش سالم گوارش است. این غذاها سرشار از آنتی اکسیدان هستند، ترشح اسید را مهار می کنند و دارای خواص محافظ سلولی و ضد التهابی هستند.
- فیبر: رژیم غذایی سرشار از فیبر غذایی محلول، خطر ابتلا به زخم معده را کاهش می دهد.
- پروبیوتیک ها: مواد غذایی حاوی باکتری های فعال، مانند ماست پروبیوتیک، می توانند به کاهش عفونت هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori) کمک کنند. نشان داده شده است که پروبیوتیک ها علائم سوء هاضمه و عوارض جانبی آنتی بیوتیک ها را اندکی بهبود می بخشند.
- ویتامین C: این آنتی اکسیدان قوی ممکن است در کمک به ریشه کنی هلیکوباکتر پیلوری موثر باشد، به خصوص زمانی که در دوزهای کم در مدت طولانی مصرف شود. میوه ها، حبوبات و سبزیجات مانند پرتقال و گوجه فرنگی حاوی سطوح بالایی از ویتامین C هستند.
- اجتناب از الکل و کافئین: اجتناب از الکل و کافئین نیز می تواند به کاهش خطر کمک کند، زیرا هر دو باعث می شوند بدن اسید معده بیشتری تولید کند. این به نوبه خود می تواند منجر به زخم معده شود.
قرص زخم معده
پزشکان ممکن است داروهای زیر را تجویز کنند:
- مهارکننده های پمپ پروتون، که سلول های تولید کننده ی اسید را مسدود می کنند.
- آنتاگونیست های گیرنده H2 که از تولید اسید اضافی توسط معده جلوگیری می کند.
- آنتی اسیدها یا آلژینات.
- داروهایی که از پوشش معده محافظت می‌کنند، مانند Pepto-Bismol.
درمان گیاهی زخم معده
5 درمان گیاهی با پشتوانه علمی برای زخم:
- آب کلم: کلم یک درمان طبیعی زخم معده است. طبق گزارش‌ها، پزشکان چندین دهه قبل از اینکه آنتی‌بیوتیک‌ها برای کمک به بهبود زخم در دسترس باشند، از آن استفاده کردند.
- شیرین بیان: شیرین بیان یک ادویه بومی آسیا و منطقه مدیترانه است. این گیاه از ریشه خشک شده گیاه Glycyrrhiza glabra می آید و یک داروی گیاهی سنتی محبوب است که برای درمان بسیاری از بیماری ها استفاده می شود.
- عسل: عسل یک ماده غذایی غنی از آنتی اکسیدان است که با انواع فواید سلامتی مرتبط است.
- سیر: سیر یکی دیگر از مواد غذایی با خواص ضد میکروبی و ضد باکتریایی است. مطالعات حیوانی نشان می دهد که عصاره سیر ممکن است بهبود زخم معده را تسریع کند و حتی احتمال ایجاد آن را در وهله اول کاهش دهد.
- آلوئه ورا: آلوئه ورا گیاهی است که به طور گسترده در صنایع آرایشی و بهداشتی، دارویی و غذایی استفاده می شود که به دلیل خواص ضد باکتریایی و شفابخش پوستش به طور گسترده ای شناخته شده است.
عوارض زخم معده چیست؟
عوارض زخم معده نسبتاً نادر است، اما در صورت وقوع می تواند بسیار جدی باشد. این عوارض عبارت اند از:
- خونریزی داخلی
خونریزی داخلی شایع ترین عارضه ی زخم معده است. این خونریزی زمانی می تواند اتفاق بیفتد که یک زخم در محل رگ خونی ایجاد شود. خونریزی می تواند یکی از موارد زیر باشد:
- سوراخ شدن معده
یک عارضه ی نادرتر زخم معده باز شدن دیواره معده است که به آن سوراخ شدگی معده می‌گویند. این مشکل می تواند بسیار جدی باشد زیرا باکتری هایی که در معده زندگی می کنند را قادر می سازد تا فرار کرده و پوشش داخلی شکم (صفاق) را آلوده و باعث پریتونیت شوند. در پریتونیت، قبل از انتشار به اندام ها، عفونت می تواند سریعا در خون گسترش یابد. این موضوع خطر نارسایی اندام های متعدد را به همراه دارد و در صورت عدم درمان می تواند کشنده باشد. شایع ترین علامت پریتونیت، درد ناگهانی شکم است که به طور پیوسته بدتر می شود.
- انسداد خروجی معده
در برخی موارد، «زخم معده» ملتهب (متورم) می‌تواند مانع از عبور غذا از سیستم گوارش شما شود که به عنوان انسداد خروجی معده شناخته می شود.
علائم می تواند شامل موارد زیر باشد:
- اپیزودهای مکرر استفراغ، همراه با مقادیر زیادی استفراغ که حاوی غذای هضم نشده است
- احساس مداوم نفخ یا پری
- احساس سیری شدید بعد از خوردن غذای کمتر از حد معمول
- کاهش وزن ناخواسته
برای تایید انسداد در زخم معده می توان از گاستروسکوپی (آندوسکوپی معده) استفاده کرد. اگر انسداد ناشی از التهاب باشد، می‌توان از مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPIs) یا آنتاگونیست‌های گیرنده H2 برای کاهش سطح اسید معده استفاده کرد تا زمانی که تورم کاهش یابد.
اگر انسداد ناشی از بافت زخم باشد، ممکن است برای درمان آن نیاز به جراحی باشد؛ اگرچه گاهی اوقات می توان با عبور دادن یک بالون کوچک از آندوسکوپ و باد کردن آن برای گسترش محل انسداد، آن را درمان کرد.
منابع:
علت زخم معده چیست؟
باکتری هلیکوباکتر پیلوری و البته دسته ای از مسکن ها به نام داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs).
عوارض زخم معده چیست؟
از مهم ترین عوارض این مشکل می توان به خونریزی معده، انسداد راه خروجی و یا سوراخ شدن آن اشاره نمود.
