انواع اختلالات خوردن و تغذیه چیست؟ علت و درمان مشکلات تغذیه‌ای

اختلالات خوردن و تغذیه از جمله مشکلات شایع روان‌شناختی هستند که می‌توانند تأثیرات عمیقی بر زندگی فردی و اجتماعی افراد داشته باشند. مشکلات خوردن نه تنها بر جنبه‌های جسمی و روانی افراد تأثیر می‌گذارند، بلکه می‌توانند به کیفیت زندگی آن‌ها آسیب‌های جدی وارد کنند. در این مقاله از دکتر مایکو می‌خواهم انواع اختلالات تغذیه‌‌ای نادر و رایج در بزرگسالان، کودکان و ورزشکاران را به همراه علت و درمانشان بررسی کنم.

مشکلات خوردن چیست؟

اختلالات تغذیه و خوردن گروهی از اختلالات روانی هستند که شامل الگوهای نادرست تغذیه‌ای می‌شوند. این اختلالات خوردن، که در برخی موارد می‌توانند به مشکلات جدی‌تری در سلامتی فرد منجر شوند، با نگرانی‌ها و رفتارهای غیرمعمول در مورد غذا و بدن همراه هستند. افراد مبتلا به انواع اختلال تغذیه ممکن است دچار تغییرات شدید در عادات غذایی، وزن یا روش‌های تعامل با غذا شوند.

مشکلات تغذیه‌‌ای می‌توانند تأثیرات جدی‌ای بر سلامت جسمی و روانی افراد بگذارند و در بسیاری از مواقع به دیگر مشکلات جسمی مانند کمبود مواد مغذی، اختلالات هورمونی، بیماری ‌های قلبی و حتی مرگ منجر شوند!

انواع اختلالات تغذیه و خوردن

اختلالات خوردن شامل گروهی از اختلالات روانی هستند که با تغییرات در رفتارهای غذایی و نگرش به بدن همراهند. مهم‌ترین انواع این اختلالات عبارتند از:

بی‌اشتهایی عصبی (Anorexia Nervosa)

بی‌اشتهایی عصبی یکی از جدی‌ترین مشکلات خوردن است که با کمبود شدید وزن همراه است. افراد مبتلا به بی‌اشتهایی عصبی به‌طور غیرمعمولی از غذا خودداری می‌کنند و ممکن است خود را دچار چاقی ببینند، حتی اگر وزنشان پایین باشد. این اختلال معمولاً با ترس شدید از افزایش وزن و تمایل به کاهش وزن بیشتر همراه است. علائم اصلی بی‌اشتهایی عصبی شامل:

• کاهش وزن شدید و غیرعادی
• ترس مداوم از چاق شدن
• تغییرات شدید در الگوهای تغذیه‌ای، مثل نخوردن غذا یا خوردن مقادیر بسیار کم
• استفاده از روش‌های غیرمعمول برای کنترل وزن مانند استفاده از داروهای ملین یا ورزش شدید

درمان این اختلال تغذیه معمولاً ترکیبی از درمان‌های روان‌شناختی و پزشکی است. از جمله درمان‌های روان‌شناختی، می‌توان به درمان شناختی-رفتاری (CBT) اشاره کرد که در آن افراد به تغییر رفتارها و نگرش‌های غلط خود نسبت به غذا و بدن پرداخته و به بازسازی تصویر بدن خود کمک می‌کنند.

پرخوری عصبی (Bulimia Nervosa)

یکی دیگر از اختلالات خوردن است که با دوره‌های پرخوری غیرقابل کنترل همراه است. در این اختلال، فرد به مدت کوتاهی مقادیر زیادی غذا می‌خورد و سپس با اقداماتی مانند استفراغ، استفاده از داروهای ملین یا ورزش شدید، سعی در جبران این پرخوری‌ها می‌کند. علائم پرخوری عصبی عبارتند از:

• خوردن مقدار زیاد غذا در مدت کوتاه
• احساس از دست دادن کنترل بر خوردن
• استفاده از روش‌های غیرطبیعی مانند استفراغ یا داروهای ملین برای جبران خوردن زیاد

درمان پرخوری عصبی نیز معمولاً شامل درمان‌های روان‌شناختی است، اما در برخی موارد ممکن است داروهایی مانند ضد افسردگی‌ها نیز برای کاهش علائم به کار گرفته شوند.

اختلال پرخوری (Binge Eating Disorder)

مشابه به پرخوری عصبی است، با این تفاوت که افراد مبتلا معمولاً برای جبران پرخوری‌های خود از روش‌های غیرطبیعی مانند استفراغ یا مصرف داروهای ملین استفاده نمی‌کنند. در واقع، پرخوری در این اختلال بدون تلاش برای جبران آن اتفاق می‌افتد.

علائم هم عبارتند از:

• خوردن مقادیر زیاد غذا بدون احساس گرسنگی
• احساس گناه یا شرم بعد از خوردن زیاد
• خوردن غذا به‌طور مخفیانه یا در زمان‌های خاصی

این اختلال به‌طور عمده با درمان‌های روان‌شناختی مانند درمان شناختی-رفتاری (CBT) و همچنین مشاوره تغذیه‌ای درمان می‌شود.

مشکلات خوردن دیگر

از جمله این اختلالات می‌توان به اختلالات غذاخوردن انتخابی، اختلالات خوردن مرتبط با دوران بارداری و یا اختلالات تغذیه‌ای ناشی از مشکلات روان‌شناختی اشاره کرد. این اختلالات می‌توانند علائم مشابهی با دیگر اختلالات خوردن داشته باشند، اما درمان آن‌ها معمولاً به شرایط خاص فرد و نوع اختلال بستگی دارد.

اختلالات تغذیه نادر

این مشکلات خوردن ممکن است کمتر در افراد مشاهده شوند، اما همچنان می‌توانند تأثیرات جدی بر سلامت جسمی و روانی فرد بگذارند. برخی از این اختلالات نادر عبارتند از:

1. اختلال آرکتیکیا (Orthorexia Nervosa)

به نوعی رفتار وسواسی در مورد خوردن غذاهای سالم و پرهیز از غذاهای ناسالم اشاره دارد. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است از غذاهای معمولی و پرچرب دوری کنند و فقط به خوردن غذاهایی بپردازند که خود آن‌ها به‌عنوان سالم تشخیص می‌دهند.

2. اختلال در خوردن غیراختیاری (Pica)

این اختلال به خوردن مواد غیرغذایی مانند خاک، گچ، یا کاغذ گفته می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است به طور غیرعادی از این مواد استفاده کنند که می‌تواند منجر به مشکلات گوارشی و مسمومیت شود.

3. اختلال در خوردن سنگ (Lithophagia)

این اختلال به مصرف سنگ‌ها و مواد معدنی اشاره دارد و معمولاً با نقص‌های تغذیه‌ای مانند کمبود آهن همراه است.

علت اختلال خوردن چیست؟

اختلالات تغذیه‌ای به‌طور پیچیده‌ای تحت تأثیر عوامل مختلف جسمی، روان‌شناختی و اجتماعی قرار می‌گیرند. در این بخش به مهم‌ترین عواملی که می‌توانند منجر به ایجاد یا تشدید اختلالات خوردن شوند، خواهیم پرداخت.

عوامل روان‌شناختی

یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد اختلالات خوردن، مشکلات روان‌شناختی و روانی است. افرادی که دچار اضطراب، افسردگی، استرس یا اختلالات شخصیتی هستند، ممکن است بیشتر مستعد ابتلا به این اختلالات شوند. برخی از این عوامل عبارتند از:

• تصویر منفی از بدن: بسیاری از افراد مبتلا به اختلالات خوردن از تصویر بدنی منفی رنج می‌برند. این تصویر منفی می‌تواند باعث نگرانی مداوم در مورد وزن و شکل بدن شود که در نتیجه به رفتارهای نادرست غذایی می‌انجامد.
• اضطراب و استرس: افرادی که در مواجهه با اضطراب و استرس شدید قرار دارند، ممکن است برای مقابله با این احساسات به غذا خوردن روی آورند یا به‌طور افراطی از غذا خودداری کنند. این رفتارها به مشکلات خوردن و تغذیه منجر می‌شوند.
• افسردگی: افسردگی می‌تواند باعث تغییرات عمده‌ای در رفتارهای غذایی شود. برخی افراد برای فرار از احساسات منفی ناشی از افسردگی، ممکن است از پرخوری یا کاهش اشتها رنج ببرند.

عوامل ژنتیکی و بیولوژیکی

تحقیقات نشان داده‌اند که عوامل ژنتیکی نیز می‌توانند در بروز اختلالات خوردن نقش داشته باشند. در واقع، افرادی که در خانواده‌های خود سابقه‌ی مشکلات خوردن دارند، ممکن است بیشتر در معرض خطر ابتلا به اختلال تغذیه‌ای قرار بگیرند.

علاوه بر این، برخی از اختلالات خوردن ممکن است به‌دلیل مشکلات بیولوژیکی مانند اختلالات هورمونی یا ناهنجاری‌های مغزی ایجاد شوند. به‌طور مثال، تغییرات در سطح برخی هورمون‌ها مانند سروتونین و دوپامین می‌تواند بر رفتارهای غذایی تأثیر بگذارد و فرد را مستعد ابتلا به مشکلات خوردن کند.

عوامل اجتماعی و فرهنگی

عوامل اجتماعی و فرهنگی نیز تأثیر زیادی بر بروز انواع اختلال خوردن دارند. در بسیاری از جوامع، ایده‌آل‌های بدنی خاصی تبلیغ می‌شوند که ممکن است فرد را تحت فشار قرار دهند تا به دنبال رسیدن به این استانداردها باشد. در این راستا، رسانه‌ها و تبلیغات نیز نقش مهمی دارند. برخی از عواملی که می‌توانند در بروز اختلالات تغذیه نقش داشته باشند عبارتند از:

• فشارهای اجتماعی: در جوامعی که فشار برای داشتن بدن باریک و مناسب وجود دارد، افراد ممکن است دچار اختلالات خوردن مانند بی‌اشتهایی عصبی شوند. این فشارها می‌توانند در نوجوانان و جوانان تأثیرات منفی بگذارند.
• مقایسه با دیگران: افراد ممکن است خود را با دیگران مقایسه کنند و به‌ویژه در دنیای امروزی که رسانه‌های اجتماعی تأثیر زیادی دارند، ممکن است احساس کنند که باید بدن خود را تغییر دهند.
• سوءاستفاده یا تحقیر: افرادی که در دوران کودکی یا نوجوانی مورد سوءاستفاده جسمی یا روحی قرار گرفته‌اند، ممکن است بیشتر به اختلالات تغذیه‌ای مبتلا شوند.

عوامل محیطی

محیط خانواده و نحوه تربیت نیز می‌تواند در ایجاد اختلال خوردن تغذیه نقش داشته باشد. به‌طور مثال، والدینی که به شدت بر وزن و ظاهر بدن تأکید دارند، ممکن است باعث شوند که کودک یا نوجوان به اختلالات خوردن دچار شود. همچنین، دسترسی به غذاهای ناسالم و تغییرات در سبک زندگی نیز می‌توانند از جمله عوامل محیطی مؤثر در ایجاد این اختلالات باشند.

اختلالات تغذیه در کودکان

اختلالات خوردن در کودکان یکی از نگرانی‌های بزرگ والدین و متخصصان است. این اختلالات می‌توانند در مراحل مختلف رشد کودک ظهور کنند و تأثیرات طولانی‌مدتی بر سلامتی کودک بگذارند. مشکلات خوردن در کودکان می‌تواند شامل مشکلاتی مانند پرخوری، کم‌خوری، انتخابی بودن غذا و مشکلات روان‌شناختی مانند اضطراب و افسردگی باشد.

علائم اختلالات خوردن در کودکان

اختلالات تغذیه در کودکان ممکن است با علائمی مانند کاهش اشتها، حساسیت زیاد به غذا خوردن، انتخاب غذاهای خاص و مشکل در پذیرش انواع مختلف غذاها بروز کند. در برخی موارد، این مشکلات ممکن است منجر به کاهش رشد و توسعه کودک شود.

علت اختلال خوردن در کودکان

این اختلالات می‌توانند به دلایل مختلفی از جمله مشکلات خانوادگی، فشارهای اجتماعی، یا مشکلات روان‌شناختی بروز کنند. حمایت از کودکان از طریق مشاوره روان‌شناختی و آموزش به والدین می‌تواند در پیشگیری و درمان این اختلالات مؤثر باشد.

پیشگیری و درمان اختلالات خوردن در کودکان

پیشگیری از مشکلات تغذیه در کودکان شامل تشویق به انتخاب‌های غذایی سالم، توجه به نیازهای تغذیه‌ای کودکان و فراهم کردن محیط‌های حمایتی و عاطفی است. درمان این اختلالات معمولاً به مشاوره روان‌شناختی، درمان‌های رفتاری و در برخی موارد، مشاوره تغذیه نیاز دارد.

اختلالات تغذیه‌ای در ورزشکاران

ورزشکاران به‌ویژه در رشته‌های ورزشی که فشار زیادی برای داشتن بدنی متناسب یا رسیدن به وزن خاص دارند، بیشتر در معرض اختلالات خوردن قرار می‌گیرند. فشار برای کاهش وزن، افزایش عملکرد یا داشتن ظاهری خاص می‌تواند موجب بروز مشکلات تغذیه‌ای در ورزشکاران شود. در این بخش، به برخی از انواع اختلال خوردن رایج در ورزشکاران پرداخته می‌شود:

1. اختلالات خوردن در ورزش‌های استقامتی و بدنسازی

ورزشکارانی که در رشته‌هایی مانند دو ماراتن یا بدنسازی فعالیت می‌کنند، ممکن است دچار اختلالات تغذیه‌ای مانند بی‌اشتهایی عصبی یا پرخوری عصبی شوند. این ورزشکاران ممکن است از غذا خوردن خودداری کنند تا وزن بدنشان پایین نگه داشته شود یا از روش‌های نادرست برای کاهش وزن استفاده کنند.

2. فشار برای رسیدن به وزن خاص

ورزشکاران در رشته‌هایی مانند کشتی یا ژیمناستیک ممکن است تحت فشار زیادی برای رسیدن به وزن خاصی قرار بگیرند. این فشار می‌تواند منجر به پرخوری عصبی یا استفاده از ملین‌ها و استفراغ برای کاهش وزن باشد.

3. اختلال خوردن در ورزش‌های تیمی

در ورزش‌های تیمی مانند فوتبال، بسکتبال یا والیبال، ورزشکاران ممکن است به دلیل اضطراب و رقابت‌های شدید دچار اختلالات تغذیه شوند. گاهی این افراد برای بهبود عملکرد خود به رژیم‌های غذایی نادرست یا مصرف مکمل‌های غذایی غیرمجاز روی می‌آورند.

تشخیص اختلالات خوردن و تغذیه

تشخیص مشکلات خوردن و تغذیه ممکن است با توجه به علائم ظاهری و رفتاری فرد انجام شود. در این بخش به روش‌های معمول تشخیص این اختلالات پرداخته می‌شود.

پزشک و ارزیابی روان‌شناختی

برای تشخیص دقیق اختلالات خوردن، فرد معمولاً ابتدا توسط یک پزشک عمومی یا متخصص تغذیه معاینه می‌شود. این معاینه می‌تواند شامل ارزیابی وضعیت جسمانی، وزن، شاخص توده بدنی (BMI) و بررسی عادات غذایی باشد. پزشک ممکن است برای بررسی مشکلات روانی، مشاوره روان‌شناختی یا ارزیابی رفتارهای فرد را پیشنهاد کند.

پرسش‌نامه‌ها و ارزیابی‌های روان‌شناختی

برای ارزیابی دقیق‌تر اختلالات خوردن، از پرسش‌نامه‌ها و ارزیابی‌های روان‌شناختی استفاده می‌شود. این ابزارها می‌توانند کمک کنند تا پزشک یا روان‌شناس الگوهای فکری، نگرش‌ها و رفتارهای فرد را بهتر درک کرده و تشخیص دقیقی داشته باشند.

آزمایش‌های پزشکی و بررسی‌های جسمی

در برخی موارد، ممکن است نیاز به آزمایش‌های پزشکی مانند آزمایش خون یا تصویربرداری‌های پزشکی باشد تا از سلامت جسمانی فرد مطمئن شد. این آزمایش‌ها می‌توانند مشکلاتی مانند کمبود مواد مغذی، مشکلات هورمونی و آسیب‌های داخلی بدن را شناسایی کنند که به‌دلیل اختلالات تغذیه ایجاد شده‌اند.

درمان اختلالات خوردن و تغذیه

درمان مشکلات خوردن و تغذیه نیازمند رویکردی چندجانبه و جامع است که معمولاً شامل ترکیبی از درمان‌های روان‌شناختی، پزشکی و تغذیه‌ای می‌شود. در ادامه به مهم‌ترین روش‌های درمان انواع اختلال تغذیه خواهیم پرداخت.

درمان‌های روان‌شناختی مشکلات خوردن

یکی از مهم‌ترین روش‌های درمان اختلال خوردن، درمان‌های روان‌شناختی است. از جمله این درمان‌ها می‌توان به درمان شناختی-رفتاری (CBT) اشاره کرد که به افراد کمک می‌کند تا نگرش‌ها و رفتارهای نادرست خود را تغییر دهند. این درمان‌ها معمولاً به کاهش اضطراب، افسردگی و سایر مشکلات روان‌شناختی که ممکن است باعث اختلالات تغذیه شوند، کمک می‌کنند.

درمان پزشکی مشکلات خوردن

در برخی موارد، درمان پزشکی برای درمان اختلالات خوردن و تغذیه ضروری است. این درمان‌ها می‌توانند شامل داروهایی برای تنظیم هورمون‌ها، کاهش اضطراب و افسردگی و جلوگیری از آسیب‌های جسمی باشند. پزشکان ممکن است از داروهای ضد افسردگی یا ضد اضطراب برای کمک به کنترل علائم استفاده کنند.

مشاوره تغذیه‌ای و تغییرات سبک زندگی

مشاوره تغذیه‌ای و ایجاد تغییرات در عادات غذایی می‌تواند به فرد کمک کند تا رابطه‌ی سالم‌تری با غذا برقرار کند. متخصصان تغذیه می‌توانند به افراد کمک کنند تا الگوهای غذایی صحیح را شناسایی و دنبال کنند و از رژیم‌های غذایی نامناسب و خطرناک پرهیز کنند.

پیشگیری از اختلالات خوردن و تغذیه

پیشگیری از اختلالات خوردن به اندازه‌ی درمان آن‌ها مهم است. بسیاری از این اختلالات می‌توانند با آگاهی، حمایت اجتماعی و تغییرات سبک زندگی از وقوع آن‌ها جلوگیری شود. در این بخش به راهکارهای پیشگیری از اختلالات تغذیه پرداخته می‌شود.

آگاهی و آموزش در مورد تغذیه سالم

آموزش افراد در مورد تغذیه سالم و شیوه‌های صحیح غذا خوردن یکی از مهم‌ترین روش‌های پیشگیری از اختلال خوردن است. این آموزش‌ها باید در سنین پایین شروع شوند، به‌ویژه در مدارس و خانواده‌ها، تا افراد از همان ابتدا با اصول تغذیه صحیح آشنا شوند.

آموزش تغذیه باید شامل موارد زیر باشد:

• شناخت مواد غذایی مغذی و غیرمغذی: آگاهی از انواع غذاها و فواید و مضرات آن‌ها می‌تواند به افراد کمک کند تا انتخاب‌های غذایی بهتری داشته باشند.
• درک اهمیت وعده‌های غذایی منظم: تغذیه منظم و متعادل می‌تواند از بروز اختلالات تغذیه جلوگیری کند.
• اجتناب از رژیم‌های غذایی سخت و مضر: آموزش به افراد درباره خطرات رژیم‌های غذایی افراطی و مضر می‌تواند از بروز اختلال خوردن جلوگیری کند.

حمایت روان‌شناختی و اجتماعی

افراد نیاز دارند که در محیط‌های حمایتی زندگی کنند که در آن‌ها احساس ارزشمندی و پذیرش داشته باشند. برخی از روش‌های مؤثر برای حمایت از افراد شامل موارد زیر است:

• گفتگوهای خانواده‌ای: خانواده‌ها نقش مهمی در پیشگیری از اختلالات تغذیه دارند. اعضای خانواده باید در مورد اهمیت سلامت روان و جسم صحبت کنند و از رفتارهای نادرست مانند سرزنش فرد به دلیل وزن یا ظاهر بدن جلوگیری کنند.
• مشاوره روان‌شناختی: افراد می‌توانند با مراجعه به مشاوران روان‌شناختی در محیط‌های حمایتی به‌ویژه در دوران نوجوانی، به بهبود تصویر ذهنی از بدن و کاهش اضطراب‌ها کمک کنند.
• حمایت از دوستان و گروه‌های اجتماعی: گروه‌های دوستانه و اجتماعی می‌توانند محیطی امن برای ابراز احساسات فردی فراهم کنند که از فشارهای اجتماعی و استانداردهای غیرواقعی جلوگیری شود.

ایجاد تصویر مثبت از بدن

یکی از مؤثرترین روش‌های پیشگیری از اختلال خوردن، تقویت تصویر مثبت از بدن است. افرادی که خود را به‌طور مثبت ارزیابی می‌کنند، کمتر در معرض فشارهای اجتماعی برای تغییر بدن خود قرار می‌گیرند و کمتر دچار مشکلات مربوط به تغذیه می‌شوند. برای ایجاد تصویر مثبت از بدن، می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:

• تشویق به پذیرش بدن به همان صورتی که هست: افراد باید از انواع بدن‌ها و ویژگی‌های مختلف بدن آگاهی پیدا کنند و خود را با دیگران مقایسه نکنند.
• پرهیز از رسانه‌های اجتماعی مخرب: رسانه‌های اجتماعی که دائماً بدن‌های ایده‌آل را به نمایش می‌گذارند، می‌توانند به اختلال خوردن تغذیه دامن بزنند. یادگیری استفاده درست از رسانه‌ها و کاهش مصرف محتواهای منفی می‌تواند کمک‌کننده باشد.
• تقویت ویژگی‌های مثبت: افراد باید بر ویژگی‌های مثبت خود تمرکز کنند و از این که بدنشان به‌طور طبیعی در حال تغییر است، احساس رضایت کنند.
• 

فعالیت بدنی و حفظ تناسب اندام

ورزش منظم نه تنها به حفظ سلامت جسمانی کمک می‌کند، بلکه به سلامت روان نیز تأثیر مثبت دارد. برای پیشگیری از اختلالات تغذیه، افراد باید به ورزش به‌عنوان یک بخش طبیعی از زندگی نگاه کنند و نه به‌عنوان روشی برای کاهش وزن یا تغییر شکل بدن.

ورزش باید طبیعی و لذت‌بخش باشد و نه تحت فشار برای رسیدن به یک استاندارد بدنی خاص. ورزش‌های گروهی مانند دویدن، شنا یا یوگا می‌توانند به افراد کمک کنند تا به سلامت روحی و جسمی خود اهمیت دهند.

نتیجه‌گیری

در نهایت، اگر شما یا کسی که می‌شناسید، از مشکلات تغذیه‌ای رنج می‌برید، توصیه می‌شود که به پزشک یا متخصص تغذیه مراجعه کنید تا راه‌حل‌های مؤثر و متناسب با نیازهای فردی شما پیشنهاد شود. در ادامه لیست مقالات مربوط به اختلالات خوردن و تغذیه را مشاهده می‌کنید.