گاهی یک عادت کوچک مثل خوردن ناخن، داستانی بزرگ تر پشت سر خودش پنهان کرده است؛ داستانی از اضطرابهای ناگفته، کمبودهای تغذیهای، یا حتی نیاز به آرامش در لحظههای پرتنش. این رفتار ساده، که شاید بارها و بارها بیاختیار تکرارش کردیم، میتواند نشانهای باشد از چیزی عمیقتر در ذهن یا بدن ما. در این مقاله از دکتر مایکو، میخواهیم با علت ناخن خوردن در کودکان و بزرگسالان بیشتر آشنا شویم.
جویدن ناخن نشانه چیست؟
جویدن یا خوردن ناخن، که در اصطلاح پزشکی به آن اونیکوفاژیا (Onychophagia) گفته میشود، یک رفتار تکراری و عادتی است که در آن فرد به طور غیرارادی یا آگاهانه ناخنهای خود را میجود. این رفتار گرچه ممکن است ساده و بیضرر بهنظر برسد، اما میتواند با نشانههایی از اضطراب، استرس، یا اختلالات روانشناختی همراه باشد. عادت ناخن جویدن یکی از رایجترین رفتارهای عادتی است که در بسیاری از افراد، از کودکان تا بزرگسالان، دیده میشود.
چرا شناخت عادت ناخن خوردن اهمیت دارد؟
- این رفتار میتواند نشانهی اختلالات روانی مانند وسواس فکری عملی یا اضطراب مزمن باشد.
- در صورت تداوم، باعث آسیب دیدگی مزمن به ناخن و پوست اطراف آن میشود.
- ممکن است منجر به ورود میکروبها و باکتریها به بدن و ایجاد عفونت گردد.
- درمان نکردن این رفتار میتواند باعث شکلگیری سایر عادات زیانبار رفتاری شود.
ناخن خوردن چه عوارضی دارد؟
ناخن خوردن باعث چی میشه؟ جویدن ناخن میتواند عوارض جسمی و روانی مختلفی ایجاد کند. از جمله این عوارض میتوان به آسیب به دندانها و لثهها، افزایش خطر عفونت، تغییر شکل ناخنها و پوست اطراف آن و مشکلات روانی مانند اضطراب و استرس اشاره کرد.
عوارض جسمی خوردن ناخن چیست؟
- آسیب به دندانها و لثهها: جویدن ناخن مداوم میتواند باعث ترک خوردن مینای دندان، تحریک لثهها و در موارد شدیدتر، جابجایی و کج شدن دندانها شود.
- عفونت: ناخنها و پوست اطراف آن مکان مناسبی برای رشد باکتریها و قارچها هستند. جویدن ناخن میتواند این میکروبها را به دهان و بدن وارد کند و خطر عفونتهای دهانی و پوستی (مانند پارونیشیا) را افزایش دهد.
- آسیب به ناخنها: ناخن خوردن میتواند باعث شکستگی، خرد شدن و بدشکلی ناخنها شود و در موارد شدیدتر، به بستر ناخن آسیب برساند.
- مشکلات گوارشی: بلعیدن ناخنها و میکروبهای همراه آنها میتواند باعث مشکلات گوارشی شود.
- مشکلات مفصل گیجگاهی فکی: جویدن ناخن میتواند باعث درد و اختلال عملکرد مفصل گیجگاهی فکی شود.
عوارض روانی ناخن خوردن چیست؟
- اضطراب و استرس: جویدن ناخن میتواند نشانه اضطراب، استرس و سایر مشکلات روانی باشد.
- کاهش اعتماد به نفس: این عادت میتواند باعث شرم و خجالت شود و در نتیجه، اعتماد به نفس فرد را کاهش دهد.
- مشکلات اجتماعی: افراد مبتلا به این عادت ممکن است در موقعیتهای اجتماعی دچار مشکل شوند.
عوارض بلندمدت ناخن جویدن:
- تغییر شکل دائمی ناخنها: جویدن مداوم ناخن میتواند باعث تغییر شکل دائمی ناخنها و بستر ناخن شود.
- مشکلات دندانی: آسیبهای ناشی از ناخن خوردن میتواند در طولانی مدت منجر به مشکلات جدی دندانی شود.
- عفونتهای جدی: در برخی موارد، عفونتهای ناشی از جویدن ناخن میتوانند جدی و نیازمند درمان پزشکی باشند.
علت جویدن ناخن چیست؟
خوردن ناخن رفتاری است که معمولاً در نتیجهی تعامل عوامل روانشناختی، زیستی و اجتماعی شکل میگیرد. اگرچه بسیاری افراد آن را صرفاً یک عادت عصبی میدانند، اما مطالعات روانپزشکی نشان دادهاند که این رفتار میتواند نشانهای از اختلالات زمینهای یا واکنش به محرکهای خاص باشد. در این بخش، مهمترین دلایل خوردن ناخن را به تفکیک بررسی میکنیم.
علت روانشناسی ناخن جویدن
| عامل روانی | توضیح |
| اضطراب و استرس مزمن | در بسیاری از موارد، افراد برای تخلیهی تنش روانی یا یافتن آرامش موقت به ناخن جویدن روی میآورند. |
| وسواس فکری عملی (OCD) | جویدن ناخن ممکن است بخشی از رفتارهای جبری برای مقابله با افکار مزاحم باشد. |
| اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) | افراد دارای ADHD ممکن است در شرایط بیتحرکی یا عدم تمرکز، برای تحریک ذهنی به ناخن جویدن روی بیاورند. |
| بیحوصلگی یا تحریک پذیری ذهنی | در غیاب محرکهای بیرونی، افراد ممکن است این رفتار را بهعنوان نوعی تخلیهی روانی انجام دهند. |
نقش عوامل ژنتیکی و خانوادگی بر ناخن خوردن
مطالعات نشان دادهاند که سابقهی خانوادگی در رفتارهای تکراری مانند ناخن جویدن تأثیرگذار است. کودکانی که والدین یا خواهر و برادر آنها این رفتار را دارند، با احتمال بیشتری آن را تکرار میکنند. همچنین، تربیت در محیطهایی که واکنشهای اضطرابی یا وسواسآمیز مشاهده میشود، احتمال بروز این عادت را افزایش میدهد.
کمبود چه ویتامینی باعث جویدن ناخن میشود؟
| ماده مغذی | تأثیر بر سلامت ناخن | ارتباط با ناخن خوردن |
| آهن (Fe) | جلوگیری از شکنندگی و تغییر شکل ناخن | کمبود آهن ممکن است تحریک ناخن جویدن را افزایش دهد. |
| ویتامین B12 | حفظ رنگ، شکل و رشد طبیعی ناخن | سطوح پایین آن باعث ضعف ناخن و افزایش میل به جویدن میشود. |
| بیوتین (B7) | تقویت تولید کراتین و ساختار ناخن | کمبود بیوتین با شکنندگی ناخن و افزایش رفتارهای آسیبزننده همراه است. |
| زینک (Zn) | افزایش استحکام و سلامت پوست و ناخن | کاهش زینک با سستی ناخن و میل به جویدن مرتبط است. |
محرکهای محیطی و اجتماعی
جویدن ناخن ممکن است پاسخی ناخودآگاه به فشارهای بیرونی باشد. این رفتار به ویژه در موقعیتهایی مانند امتحانات، مصاحبههای شغلی، مشاجرات خانوادگی یا تنشهای روزانه شدت میگیرد. نمونههای رایج محرک محیطی:
- فشار تحصیلی یا کاری بالا
- مشاهدهی رفتار ناخن جویدن در اطرافیان (الگوگیری)
- نبود حمایت عاطفی در محیط خانه یا اجتماع
نشانه ها و علائم ناخن خوردن
تشخیص جویدن ناخن صرفاً از طریق مشاهدهی فرد در حال انجام این عمل نیست. بلکه مجموعهای از علائم رفتاری، جسمانی و روانی وجود دارد که میتواند وجود این عادت را نشان دهد. در ادامه، مهمترین نشانهها را بررسی میکنیم.
نشانههای فیزیکی
- آسیب به پوست اطراف ناخن: بریدگی، التهاب یا خونریزی کنار ناخنها از آثار رایج این عادتاند.
- شکنندگی و تغییر شکل ناخن: ناخنهای کوتاهشده، ناصاف یا رشد ناقص از پیامدهای جویدن هستند.
- عفونتهای پوستی یا ناخنی: ورود باکتریها از طریق زخمها میتواند باعث ایجاد عفونت شود.
- دندانپزشکی: تحلیل مینای دندان، حساسیت یا حتی ناهنجاریهای فکی گاهی مشاهده میشود.
نشانههای روانشناختی و رفتاری
- احساس گناه یا خجالت پس از انجام رفتار: بسیاری از افراد پس از ناخن جویدن حس نارضایتی دارند.
- رفتارهای تکراری در موقعیتهای خاص: مانند جویدن ناخن هنگام مطالعه، تماشای فیلم، یا جلسات کاری.
- ناتوانی در توقف رفتار: حتی با تلاش ذهنی یا یادآوریهای آگاهانه، فرد بهسختی میتواند این رفتار را قطع کند.
- پنهانکاری: تلاش برای پنهان کردن ناخنها یا خودداری از نشان دادن دستها به دیگران.
شدت و تکرار رفتار
شدت جویدن ناخن بین افراد متفاوت است:
- ناخن خوردن گهگاهی: در موقعیتهای پراسترس یا اضطرابی
- ناخن جویدن مزمن: رفتار ثابت روزانه یا در بیشتر ساعات بیداری
- همراهی با رفتارهای دیگر: مانند کشیدن مو، جویدن لب، یا بیقراری حرکتی
ناخن جویدن کودکان
جویدن خوردن در کودکان یک عادت رایج است که ممکن است به دلایل مختلفی از جمله استرس، اضطراب، بیحوصلگی یا حتی عادت رفتاری بروز کند. این رفتار در صورت تداوم میتواند مشکلاتی مانند آسیب به ناخنها، عفونتهای پوستی و کاهش اعتماد به نفس را به همراه داشته باشد.
دلایل ناخن جویدن کودکان:
- استرس و اضطراب: کودکان ممکن است در شرایط استرسزا یا مضطربکننده مانند امتحانات، تغییرات خانوادگی یا مشکلات اجتماعی، ناخنهای خود را بجوند.
- بیحوصلگی: در مواقعی که کودک حوصلهاش سر میرود یا کاری برای انجام دادن ندارد، ممکن است به جویدن ناخن روی آورد.
- عادت: برخی از کودکان به دلیل تکرار و عادت، ناخن جویدن را به عنوان یک رفتار آرامشبخش یا تسکیندهنده در نظر میگیرند.
- تقلید: کودکان ممکن است این رفتار را از والدین، اعضای خانواده یا همسالان خود تقلید کنند.
- نیازهای عاطفی ارضا نشده: گاهی اوقات، ناخن خوردن میتواند نشاندهنده نیازهای عاطفی ارضا نشده در کودک باشد.
- مشکلات روانشناختی: در برخی موارد، ناخن جویدن میتواند با اختلالات روانی مانند اضطراب، وسواس یا بیش فعالی مرتبط باشد.
ناخن جویدن کودک سه ساله
خوردن ناخن در کودکان سه ساله یک رفتار رایج است که ممکن است به دلایل مختلفی از جمله استرس، اضطراب، بیحوصلگی یا حتی تقلید از دیگران رخ دهد. این رفتار در صورت تداوم میتواند مشکلاتی مانند عفونتهای پوستی، آسیب به ناخنها و کاهش اعتماد به نفس را به همراه داشته باشد. برای کمک به ترک این عادت، والدین میتوانند با ایجاد محیطی آرام و امن، ارائه جایگزینهای فیزیکی و مشاوره با متخصص، کودک خود را حمایت کنند.
ناخن جویدن در نوجوانان
خوردن ناخن در نوجوانان یک رفتار رایج است که اغلب به عنوان یک عادت عصبی در نظر گرفته میشود. این رفتار میتواند ناشی از عوامل مختلفی مانند استرس، اضطراب، بی حوصلگی یا حتی به عنوان یک عادت تقلیدی باشد. در برخی موارد، ناخن خوردن ممکن است با اختلالات روانی مانند اضطراب یا وسواس فکری-عملی همراه باشد.
عوارض جویدن ناخن در نوجوانان
- آسیب به ناخنها: ناخن خوردن میتواند باعث آسیب به ناخنها، کوتیکولها و پوست اطراف ناخن شود.
- عفونت: میکروبها و باکتریهای زیر ناخن میتوانند وارد دهان شوند و خطر عفونت را افزایش دهند.
- مشکلات دندانی: جویدن ناخن میتواند باعث آسیب به دندانها و لثهها شود.
- احساس شرم و خجالت: نوجوانان ممکن است از این عادت خود احساس شرم کنند و در موقعیتهای اجتماعی دچار مشکل شوند.
- مشکلات گوارشی: جویدن ناخن میتواند باعث ورود میکروبها به سیستم گوارش شود و در نتیجه مشکلاتی را ایجاد کند.
ناخن جویدن در بزرگسالی
جویدن ناخن در بزرگسالی یک عادت عصبی است که میتواند ناشی از اضطراب، استرس یا سایر مشکلات روانی باشد. این عادت میتواند عوارض فیزیکی و روانی مختلفی به همراه داشته باشد و ترک آن ممکن است دشوار باشد. علت ناخن خوردن در بزرگسالان عبارت است از استرس و اضطراب، اختلالات روانی، کمبودهای تغذیهای و عادت.
خوردن ناخن باعث چه بیماری میشود؟
| نوع بیماری | توضیح | علائم رایج | خطرات بلندمدت |
| عفونتهای دهانی و لثه | ورود باکتری از ناخن به دهان | التهاب، خونریزی، درد | آسیب به ریشه دندان و لثه |
| عفونت معده و گوارشی | بلع ناخن و میکروبهای سطح آن | دل درد، تهوع، اسهال | اختلال در جذب مواد غذایی |
| زگیل انگشتان (HPV) | انتقال ویروس پاپیلوما از دهان به انگشت | برجستگیهای پوستی | گسترش زگیل به نواحی دیگر بدن |
| شکستگی دندان و آسیب فک | فشار مداوم روی دندانها | ترک خوردگی، درد فک | نیاز به درمانهای دندانی پرهزینه |
| عفونت اطراف ناخن (پارونیشیا) | آسیب به پوست اطراف ناخن | تورم، چرک، درد | نیاز به آنتیبیوتیک یا جراحی |
| اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) | رفتار تکرارشونده و غیرقابلکنترل | اضطراب، احساس گناه | نیاز به درمان روانشناختی |
نکات جلوگیری از بیماریهای ناشی از ناخن جویدن
- همیشه ناخنها را تمیز و کوتاه نگه دارید تا تجمع میکروبها کاهش یابد.
- از لاک تلخ یا چسب محافظ استفاده کنید تا مانع تماس ناخن با دهان بشوید.
- در صورت مشاهدهی علائم عفونت یا درد، سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
- تمرینهای آرامسازی ذهن مثل مدیتیشن یا تنفس عمیق رو در برنامه روزانه قرار بدهید.
- اگر رفتار ناخن جویدن شدید یا مزمن است، مشاوره روانشناسی میتواند بسیار مؤثر باشد.
درمان و ترک عادت ناخن خوردن
ترک جویدن ناخن نیاز به ترکیبی از آگاهی، اراده و گاهی درمان تخصصی دارد. با شناخت عوامل محرک و استفاده از روشهای روانشناختی، رفتاری و تغذیهای، میتوان این رفتار را به تدریج کنترل کرد.
تکنیکهای رفتاری
- استفاده از جایگزین رفتاری: آدامس، توپ ضد استرس یا مداد میتوانند جایگزین مناسبی برای مشغولنگهداشتن دهان یا دستها باشند.
- لاکهای تلخ مخصوص ناخن: طعم ناخوشایند این لاکها فرد را از ناخن خوردن بازمیدارد.
- تکنیک توقف ذهنی: با آگاهسازی و جایگزینی رفتار، فرد بهتدریج کنترل بیشتری بر عادت پیدا میکند.
- تنظیم محیط: پرهیز از موقعیتهای تنشزا یا آمادهسازی محیط با عوامل آرامشبخش مانند موسیقی ملایم یا نور مناسب.
مراقبت روانی و شناختی
روان درمانی شناختی-رفتاری: به شناسایی افکار محرک و اصلاح الگوهای رفتاری کمک میکند.
مدیتیشن و ذهن آگاهی: با افزایش آگاهی لحظه ای، امکان کنترل رفتارهای غیرارادی افزایش مییابد.
مشاوره فردی یا گروهی: حمایت اجتماعی و شنیده شدن احساسات، بخشی مهم از فرآیند درمان است.
مکملهای تغذیهای برای ناخن خوردن
اگر علل زیستی مانند کمبود ویتامین ب و مواد مغذی مطرح باشد، مصرف مکملها میتواند به کاهش میل به جویدن ناخن کمک کند:
- آهن، زینک، بیوتین و B12: طبق نظر پزشک، مصرف دورهای این مکملها پیشنهاد میشود.
- مواد غذایی غنی: مصرف تخممرغ، سبزیجات برگدار، گوشت قرمز و مغزها برای تقویت ناخن مفید است.
مراقبت حرفهای از ناخنها
- مراجعه به مانیکوریست برای زیباسازی و مراقبت منظم از ناخنها
- استفاده از ژل یا اکستنشن ناخن برای ایجاد مانع فیزیکی
- درمانهای تقویتی مثل روغنهای گیاهی و سرمهای ناخن
درمان ناخن جویدن در بزرگسالان
درمان ناخن خوردن در بزرگسالان میتواند شامل روشهای مختلفی باشد که با هدف کاهش یا از بین بردن این عادت انجام میشوند. این روشها میتوانند شامل استفاده از مواد تلخ مزه، تکنیکهای کاهش استرس، تغییرات تدریجی و در برخی موارد، کمک گرفتن از متخصصان باشد.
روشهای درمان ناخن جویدن در بزرگسالان:
- استفاده از مواد تلخ مزه: مثل لاک ناخن مخصوص با طعم تلخ
- مدیریت استرس: تکنیکهای کاهش استرس مانند یوگا، مدیتیشن و تنفس عمیق
- تغییرات رفتاری: شناسایی شرایطی که باعث تحریک ناخن جویدن میشوند و ایجاد تغییرات لازم.
- تغییرات تدریجی: شروع با محدود کردن جویدن ناخن در یک یا چند انگشت و سپس گسترش این محدودیت به سایر انگشتان
- خودمراقبتی: حفظ یک سبک زندگی سالم با تغذیه مناسب، ورزش و خواب کافی برای افزایش آرامش
- حمایت اجتماعی: صحبت با یک دوست یا عضو خانواده میتواند در مواجهه با لحظات استرسزا و ترک ناخن جویدن مفید باشد.
- درمانهای حرفهای: در صورتی که این عادت ادامه داشت، مراجعه به روانشناس یا متخصص میتواند به شناسایی علل زمینهای و ارائه راهکارهای درمانی کمک کند.
- جایگزینهای فیزیکی: استفاده از توپهای استرس یا سایر وسایل مشابه میتواند در شرایط استرسزا به جای خوردن ناخن، به تخلیه انرژی کمک کند.
- کاشت ناخن: کاشت ناخن مصنوعی میتواند به عنوان یک مانع فیزیکی عمل کرده و از جویدن ناخن جلوگیری کند.
درمان قطعی ناخن جویدن
درمان قطعی برای خوردن ناخن وجود ندارد، اما روشهای مختلفی برای کاهش یا ترک این عادت وجود دارد. این روشها شامل تغییر رفتار، تکنیکهای آرامسازی، استفاده از محصولات تلخکننده و در برخی موارد، مراجعه به متخصص است.
جویدن ناخن (Onychophagia) اغلب یک عادت عصبی یا یک رفتار استرسزاست که ممکن است با اضطراب، بیقراری یا کسالت همراه باشد. هیچ داروی جادویی برای درمان قطعی جویدن ناخن وجود ندارد، اما با ترکیبی از رویکردهای مختلف میتوان به ترک این عادت کمک کرد.
داروی ترک ناخن جویدن
برای ترک عادت خوردن ناخن، معمولاً از محصولات موضعی مانند لاکهای تلخ یا پدهای الکلی تلخ استفاده میشود. این محصولات با ایجاد طعم ناخوشایند، فرد را از جویدن ناخن منصرف میکنند. همچنین، روشهای رفتاری و روانشناختی نیز در ترک این عادت مؤثر هستند. محصولات موضعی برای ترک عادت ناخن خوردن عبارتند از:
- لاکهای تلخ: این لاکها حاوی موادی مانند دناتونیوم بنزوات هستند که طعم تلخی ایجاد میکنند و با مالیدن روی ناخن، فرد را از جویدن آن منصرف میکنند. لاک جلوگیری از خوردن ناخن هیدرودرم یکی از این محصولات است که به دلیل داشتن عصاره سیر و کاکتوس، تلخی ماندگاری دارد.
- پدهای الکلی تلخ: این پدها نیز حاوی مواد تلخ هستند و با کشیدن روی ناخن، مزه تلخی را به دهان منتقل میکنند و در نتیجه فرد از جویدن ناخن منصرف میشود.
برنامهی ۳۰ روزه برای ترک خوردن ناخن
برای کمک به ترک جویدن ناخن، برنامهای طراحی کردم که بهتدریج رفتارها را اصلاح کند و جایگزینهای مناسب معرفی کند. این برنامه بر پایهی خودآگاهی، انگیزه و حمایت روزانه بنا شده است. هر هفته روی یک جنبهی خاص تمرکز خواهیم کرد.
هفته اول: آگاهسازی و شناسایی الگوها
- یادداشتبرداری روزانه از زمانها و موقعیتهایی که ناخن میجویی
- بررسی احساسات همراه این رفتار: اضطراب، بیحوصلگی، خشم، یا بیتوجهی
- گرفتن عکس از ناخنها برای بررسی پیشرفت
- استفاده از لاک تلخ یا چسب نواری برای هشدار دادن حسی
هفته دوم: جایگزینی و مدیریت تنش
- انتخاب ۲ جایگزین برای جویدن ناخن: توپ استرس، آدامس یا ژل دست
- شروع تمرینات مدیتیشن یا تنفس عمیق ۵ دقیقهای در روز
- گوش دادن به موسیقی آرام یا صدای طبیعت هنگام اضطراب
- گفتوگو با یک دوست یا همراه دربارهی تجربهی ترک ناخن خوردن
هفته سوم: تقویت انگیزه و مراقبت از ناخنها
- مانیکور ساده در خانه یا نزد متخصص برای زیبایی ناخنها
- مصرف خوراکیهای حاوی بیوتین، زینک و آهن (مثل تخممرغ، اسفناج، مغزها)
- استفاده از کرم مرطوبکننده برای کاهش خشکی و تحریک پوستی ناشی از ناخن خوردن
- نوشتن یا طراحی روی کاغذ هنگام بیحوصلگی بهجای ناخن جویدن
هفته چهارم: تثبیت رفتار جدید و پاداشدهی
- تعیین هدف روزانه بدون جویدن و علامتزدن موفقیت در دوری از ناخن خوردن
- تعیین یک پاداش برای هر ۳ روز موفقیت: مثل خرید کوچک یا پیادهروی در طبیعت
- ادامهدادن به برنامههای هفته قبل به شکل ترکیبی
- بررسی عکسهای قبل و بعد برای دیدن پیشرفت چشمگیر
سخن پایانی
جویدن ناخن شاید در نگاه اول عادتی بیاهمیت و سطحی به نظر برسد، اما همون عادت ساده میتواند نشونهای از فشارهای روانی، کمبودهای تغذیهای و حتی بیماریهای پنهان باشد. اگر تا اینجا با ما همراه بودی، یعنی قدم اول را برای شناخت، کنترل و درمان این رفتار برداشتیو و این خودش یک پیروزی بزرگ است!
«اگر شما هم در مورد ناخن خوردن تجربه و اطلاعاتی دارید، در قسمت نظرات با من و خوانندگان این مقاله به اشتراک بگذارید.»
