آناتومی سیستم مغز و اعصاب: مغز انسان چگونه کار می کند؟

سیستم مغز و اعصاب انسان، مرکز فرماندهی بدن است. این سیستم که از مغز انسان سرچشمه می گیرد، حرکات، افکار و پاسخ های خودکار فرد به دنیای اطراف را کنترل می کند. همچنین سایر سیستم ها و فرآیندهای بدن مانند هضم، تنفس و رشد جنسی (بلوغ) را کنترل می کند. بیماری ها، حوادث، سموم و روند طبیعی پیری می تواند به سیستم مغز و اعصاب آسیب برساند.

در ادامه با این مقاله از مجله ی دکترمایکو همراه باشید تا با عملکرد، آناتومی و اختلالات تاثیرگذار بر روی سیستم مغز انسان آشنا شوید.

سیستم مغز و اعصاب چیست؟

شاید این سوال برای شما پیش بیاید که وظیفه ی مغز انسان چیست؟ سیستم عصبی شما تقریباً هر کاری را که انجام می دهید، فکر می کنید، می گویید یا احساس می کنید هدایت می کند. مغز انسان فرآیندهای پیچیده مانند حرکت، فکر و حافظه را کنترل می کند. همچنین نقش اساسی در کارهایی که بدن، بدون فکر انجام می دهد، مانند تنفس، سرخ شدن و پلک زدن را ایفا می کند.

سیستم مغز و اعصاب بر تمام جنبه های سلامتی فرد تأثیر می گذارد، از جمله:

• افکار، حافظه، یادگیری و احساسات
• حرکاتی مانند تعادل و هماهنگی
• حواس، از جمله اینکه چگونه مغز آنچه که می بینید، می شنوید، می چشید، لمس و احساس می کنید را تفسیر می کند.
• خواب، شفا و پیری
• ضربان قلب و الگوهای تنفس
• پاسخ به موقعیت های استرس زا
• هضم، همچنین احساس گرسنگی و تشنگی
• فرآیندهای بدن مانند بلوغ
• 

این سیستم پیچیده مرکز فرماندهی بدن انسان است. این سیستم، سایر سیستم های بدن را تنظیم می کند و به شما امکان می دهد محیط خود را تجربه کنید. شبکه وسیعی از اعصاب سیگنال های الکتریکی را به سایر سلول ها، غدد و ماهیچه ها در سراسر بدن ارسال می کند. این اعصاب اطلاعاتی را از دنیای اطراف شما دریافت می کنند. سپس اعصاب اطلاعات را تفسیر کرده و پاسخ فرد را کنترل می کند. این فرآیند تقریباً مانند یک بزرگراه اطلاعاتی عظیم است که در سراسر بدن انسان جریان دارد.

راهنمای عملکرد مغز انسان

سیستم مغز و اعصاب از سلول های تخصصی به نام نورون ها برای ارسال سیگنال ها یا پیام ها به سراسر بدن استفاده می کند. این سیگنال های الکتریکی بین مغز، پوست، اندام ها، غدد و ماهیچه ها حرکت می کنند. این پیام ها به شما کمک می کند تا اندام های خود را حرکت دهید و احساساتی مانند درد را احساس کنید. چشم ها، گوش ها، زبان، بینی و اعصاب سراسر بدن اطلاعاتی در مورد محیط می گیرند. سپس اعصاب آن داده ها را به مغز و از آن به سایر اندام منتقل می کند.

انواع مختلف نورون ها سیگنال های متفاوتی را ارسال می کنند. نورون های حرکتی به عضلات می گویند که حرکت کنند. نورون های حسی اطلاعات را از حواس می گیرند و سیگنال هایی را به مغز انسان می فرستند. انواع دیگر نورون ها کارهایی را که بدن به طور خودکار انجام می دهد، مانند تنفس، لرز، ضربان قلب منظم و هضم غذا، کنترل می کنند.

سیستم مغز و اعصاب متشکل از چه بخش هایی است؟

سیستم مغز و اعصاب دارای دو بخش اصلی است. هر قسمت حاوی میلیاردها سلول به نام سلول های عصبی است. این سلول‌های ویژه سیگنال‌های الکتریکی را از طریق بدن انسان ارسال و دریافت می‌کنند تا به او بگویند چه کاری انجام دهد.

بخش های اصلی مغز و اعصاب عبارتند از:

• سیستم عصبی مرکزی (CNS):

مغز و نخاع، CNS شما را تشکیل می دهند. مغز انسان از اعصاب برای ارسال پیام به بقیه بدن استفاده می کند. هر عصب دارای یک لایه بیرونی محافظ به نام میلین است. میلین عصب را عایق می کند و به انتقال پیام ها کمک می کند.

• سیستم عصبی محیطی:

سیستم عصبی محیطی انسان شامل اعصاب بسیاری است که از سیستم عصبی مرکزی در سراسر بدن منشعب می شوند. این سیستم اطلاعات را از مغز و نخاع به اندام ها، بازوها، پاها، انگشتان دست و پا منتقل می کند. سیستم عصبی محیطی شامل موارد زیر است:

• سیستم عصبی سوماتیک که حرکات ارادی را هدایت می کند.
• سیستم عصبی خودمختار که فعالیت‌هایی را که بدون فکر کردن به آن ها انجام می‌دهید، کنترل می‌کند.

چه شرایط و اختلالاتی بر سیستم مغز و اعصاب تاثیر می گذارد؟

هزاران اختلال و شرایط می تواند بر مغز و اعصاب تأثیر بگذارند. عصب آسیب دیده در ارسال پیام مشکل دارد. گاهی اوقات آنقدر آسیب دیده است که اصلا نمی تواند پیامی را ارسال یا دریافت کند. آسیب عصبی می تواند باعث بی حسی، احساس سوزن سوزن شدن یا درد شود به طوری که ممکن است حرکت دادن ناحیه ی آسیب دیده برای فرد دشوار یا غیرممکن باشد.

آسیب سیستم مغز و اعصاب می تواند از راه های مختلفی رخ دهد. برخی از شایع ترین علل آسیب عصبی مغز انسان عبارتند از:

1. مغز انسان و انواع بیماری

بسیاری از عفونت ها، سرطان ها و بیماری های خود ایمنی مانند دیابت، لوپوس و آرتریت روماتوئید می توانند باعث مشکلات سیستم مغز و اعصاب شوند. دیابت می تواند منجر به نوروپاتی مرتبط با دیابت شود و باعث گزگز و درد در پاها شود. بیماری ای به نام مولتیپل اسکلروزیس به میلین اطراف اعصاب در CNS حمله می کند.

2. سکته مغزی

سکته مغزی زمانی اتفاق می‌افتد که یکی از رگ‌های خونی مغز مسدود می‌شود یا ناگهان می‌ترکد. بدون خون کافی، بخشی از مغز انسان می میرد پس نمی تواند از طریق اعصاب پیام ارسال کند. سکته مغزی می تواند باعث آسیب عصبی از خفیف تا شدید شود.

3. آسیب بر اثر تروما و تصادف

اعصاب ممکن است در یک تصادف خرد، کشیده یا بریده شوند. تصادفات فردی و خودرویی، آسیب های رایجی هستند که می توانند به اعصاب در هر نقطه از بدن شما آسیب بزنند.

4. تحت فشار بودن عصب

اگر عصب فشرده شود، نمی تواند خون کافی برای انجام کار خود دریافت کند. اعصاب ممکن است به دلایل زیادی مانند استفاده بیش از حد (مانند سندرم تونل کارپال)، تومور یا مشکلات ساختاری مانند سیاتیک تحت فشار قرار گیرند یا به دام بیفتند.

5. مواد سمی

داروهای شیمی درمانی، داروهای غیرقانونی، الکل بیش از حد و مواد سمی می توانند باعث نوروپاتی محیطی یا آسیب عصبی شوند. افراد مبتلا به بیماری کلیوی بیشتر در معرض آسیب عصبی هستند زیرا کلیه های آنها برای دفع سموم مشکل دارد.

6. روند پیری و مغز انسان

با بالا رفتن سن، سیگنال‌های نورون‌های شما ممکن است مانند گذشته سریع حرکت نکنند. ممکن است احساس ضعف کنید و رفلکس‌هایتان کندتر شوند. برخی از افراد احساس خود را در انگشتان دست، انگشتان پا یا سایر قسمت های بدن را از دست می دهند.

شرایط تاثیرگذار بر مغز و اعصاب چقدر رایج است؟

برخی از علل آسیب عصبی مغز انسان بیشتر از سایرین رخ می دهد که عبارتند از:

دیابت:

این اختلال در سیستم غدد درون ریز باعث آسیب عصبی به نام نوروپاتی مرتبط با دیابت می شود. نزدیک به 50 درصد از مبتلایان، آسیب عصبی دارند. نوروپاتی دیابت معمولاً بازوها، پاها، دست ها، پاها، انگشتان دست و پا را درگیر می کند.

لوپوس:

حدود 15 درصد از افراد مبتلا به لوپوس، نوروپاتی ناشی از آن را تجربه کرده اند.

آرتریت روماتوئید:

افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید نیز ممکن است دچار نوروپاتی شوند.

سکته:

سکته مغزی بیشتر در افراد بالای 65 سال رخ می دهد.

چگونه سیستم مغز و اعصاب خود را سالم نگه دارم؟

برای محافظت از سیستم «مغز و اعصاب» خود، به طور منظم به پزشک مراجعه کنید، رژیم غذایی سالم داشته باشید، از مصرف مواد مخدر پرهیز کنید و الکل را در حد اعتدال بنوشید. بهترین راه برای جلوگیری از آسیب عصبی مغز انسان ناشی از بیماری، مدیریت شرایطی (مانند دیابت) است که می تواند به اعصاب شما آسیب برساند.

منابع:

www.hopkinsmedicine.org

my.clevelandclinic.org