اولین سوال درباره ی این بیماری این است که دقیقا اسکیزوفرنی چیست؟ شیزوفرنی یا همان eskizoferni هم به یک وضعیت منفرد و هم به طیفی از شرایط اطلاق می شود که در دسته ی بیماری های روانی قرار می گیرند. این ها شرایطی هستند که در آن فرد نوعی “قطع ارتباط” با واقعیت را تجربه می کند. این قطع ارتباط ها می‌توانند اشکال مختلفی داشته باشند. اسکیزوفرنی اثرات شدیدی بر سلامت جسمی و روانی فرد دارد. این به این دلیل است که عملکرد مغز، توانایی تفکر، حافظه، نحوه ی کار حواس بیمار و موارد دیگر را مختل می کند.
از آنجایی که مغز بیمار به درستی کار نمی کند، ابتلا به شیزوفرنی اغلب باعث می شود که در بسیاری از بخش های زندگی روزمره خود دچار مشکل شود. اسکیزوفرنی اغلب روابط بیمار (حرفه ای، اجتماعی، عاشقانه و غیره) را مختل می کند. همچنین می‌تواند باعث شود که در سازماندهی افکار خود دچار مشکل شود و ممکن است به گونه‌ای رفتار کند که فرد را در معرض آسیب‌ها یا سایر بیماری‌های مربوط به حوزه روانشناسی قرار دهد.
سالانه حدود 2.77 میلیون اسکیزوفرنی جدید در سراسر جهان تشخیص داده می شود.
در ادامه با این مقاله از مجله ی دکترمایکو همراه باشید تا با علائم و مراحل مختلف اسکیزوفرنی آشنا شوید.
شیزوفرنی چه کسانی را تحت تاثیر قرار می دهد؟
شیزوفرنی به طور معمول در سنین مختلف، بسته به جنس، شروع می شود. معمولا بین 15 تا 25 سالگی برای مردان و بین 25 تا 35 سالگی برای زنان شروع می شود. همچنین تمایل دارد مردان و زنان را به تعداد مساوی تحت تأثیر قرار دهد. اسکیزوفرنی در کودکان و نوجوانان، به ویژه قبل از 18 سالگی، ممکن اما نادر است. با این حال، این موارد معمولاً بسیار شدید هستند. شروع زودتر منجر به شرایط شدیدتر و سخت تر برای درمان می شود. حدود 20 درصد از موارد جدید اسکیزوفرنی در افراد بالای 45 سال است که این موارد بیشتر در زنان رخ می دهد.
چه شرایطی در طیف اسکیزوفرنی قرار می گیرد؟
بر اساس نسخه ی پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی انجمن روانپزشکی آمریکا (که معمولاً به عنوان DSM-5 شناخته می شود)، اختلالات در طیف اسکیزوفرنی عبارتند از:
- روان‌گسیختگی
- اختلال شخصیت اسکیزوتایپی (که در دسته اختلالات شخصیت نیز قرار می گیرد).
- اختلال هذیانی
- اختلال روانی مختصر
- اختلال اسکیزوفرنی فرم (Schizophreniform)
- اختلال اسکیزوافکتیو
مراحل اسکیزوفرنی چیست؟
اسکیزوفرنی شامل 3 مرحله می شود که عبارت اند از:
- مرحله ی شروع (prodromal)
این اولین مرحله ی شیزوفرنی است که قبل از ظاهر شدن علائم روان پریشی قابل توجه رخ می دهد. در این مرحله، فرد دچار تغییرات رفتاری و شناختی می شود که به مرور زمان به روان پریشی تبدیل می شود.
- مرحله ی فعال (active)
در این مرحله، افراد مبتلا به اسکیزوفرنی علائم مشخصی از روان پریشی از جمله توهم، هذیان و پارانویا را نشان می دهند.
- مرحله ی باقی مانده (residual)
در اسکیزوفرنی باقیمانده، فرد علائم کمتری را نسبت به علائمی که در مرحله فعال دیده می شود، تجربه می کند. به طور معمول، افراد در این مرحله علائم مثبتی مانند توهم یا هذیان را تجربه نمی کنند.
علائم اسکیزوفرنی چیست؟
علائم اسکیزوفرنی با توجه به مرحله ای از بیماری که فرد در آن قرار دارد، متفاوت است.
علائم مرحله ی شروع
علائم این مرحله می تواند شامل کناره گیری اجتماعی، اضطراب، بی انگیزگی و بی توجهی به بهداشت شخصی باشد.
علائم مرحله ی فعال
شیزوفرنی فعال یا روان پریشی فعال شامل علائم واضحی مانند:
توهمات از جمله دیدن، شنیدن، بوییدن یا احساس چیزهایی که دیگران آن را ندارند.
- هذیان
- افکار آشفته
- گفتار آشفته
- حرکت بیش از حد یا بی فایده
- سرگردان بودن
- زمزمه کردن
- به خود خندیدن
- بی تفاوتی
علائم مرحله ی باقی مانده
مرحله ی باقیمانده مشابه مرحله ی شروع است. افراد ممکن است علائم منفی مانند کمبود انگیزه، انرژی کم یا خلق و خوی افسرده را تجربه کنند.
علائم اسکیزوفرنی باقی مانده عبارتند از:
- کناره گیری اجتماعی
- مشکل در تمرکز
- مشکل در برنامه ریزی و شرکت در فعالیت ها
- کاهش یا عدم وجود حالات چهره
- صدای صاف و یکنواخت
- بی علاقگی عمومی
علت شیزوفرنی چیست؟
اسکیزوفرنی و طیفی از شرایط مربوط به آن یک علت تایید شده ی واحد ندارد. عوامل و شرایط متعددی خطر ابتلا به آن را در افراد افزایش می دهد، اما هیچ یک از آن ها تضمینی برای ابتلای شما به آن نیست. متخصصان گمان می کنند که اسکیزوفرنی به دلایل مختلفی اتفاق می افتد. سه دلیل اصلی عبارتند از:
- عدم تعادل در سیگنال های شیمیایی که مغز افراد برای ارتباط سلول به سلول استفاده می کند.
- مشکلات در رشد مغز قبل از تولد
- از دست دادن ارتباطات بین نواحی مختلف مغز
عوامل خطر شیزوفرنی (ریسک فاکتورها)
- ژنتیک
افرادی که سابقه ی خانوادگی اسکیزوفرنی دارند – به ویژه والدین یا خواهر و برادری که به آن مبتلا هستند – در معرض خطر بسیار بالاتری برای ابتلا به این بیماری هستند.
- محیط
عوامل زیادی در دنیای اطراف فرد می توانند خطر ابتلا به اسکیزوفرنی را افزایش دهند. به دنیا آمدن در زمستان خطر ابتلا را کمی افزایش می دهد. برخی از بیماری‌ها که بر مغز افراد تأثیر می‌گذارند، از جمله عفونت‌ها و بیماری‌های خودایمنی (جایی که سیستم ایمنی بدن به بخشی از بدن حمله می‌کند) نیز می‌تواند خطر ابتلا را افزایش دهد. استرس شدید برای مدت طولانی نیز می تواند در ایجاد آن نقش داشته باشد.
- شرایط رشد و تولد
نحوه ی رشد افراد قبل از تولد در اسکیزوفرنی نقش دارد.اگر مادر در دوران بارداری، دیابت بارداری، پره اکلامپسی یا مسمومیت بارداری، سوء تغذیه یا کمبود ویتامین دی داشته باشد، خطر ابتلای فرزند به شیزوفرنی افزایش می یابد. همچنین کمبود وزن در بدو تولد یا وجود مشکلات و عوارضی حین زایمان، شانس ابتلای فرزند به اسکیزوفرنی را افزایش می دهد.
- مصرف تفریحی مواد مخدر
محققان، اسکیزوفرنی را با داروهای تفریحی خاص به خصوص در مقادیر بیشتر و در مراحل اولیه زندگی مرتبط دانسته اند. ارتباط بین مصرف سنگین ماری جوانا (حشیش) در دوران نوجوانی یکی از بهترین این پیوندها است که مورد مطالعه قرار گرفته است. با این حال، در مورد اینکه آیا مصرف ماری جوانا علت مستقیم اسکیزوفرنی است یا نه یا اینکه فقط یک عامل کمک کننده است، اختلاف نظر وجود دارد. در هر حال ترک اعتیاد به این گونه مواد همه جوره پیشنهاد می شود.
- مشکلات مغز و اعصاب
وجود مشکلات مغز و اعصاب (مخصوصا مشکلات مادرزادی) می تواند ریسک ابتلا به اسکیزوفرنی را افزایش دهد.
شیزوفرنی چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشکان می توانند شیزوفرنی یا اختلالات مرتبط با آن را بر اساس ترکیبی از سوالاتی که می پرسند، علائمی که بیمار توصیف می کند یا با مشاهده اعمال آن تشخیص دهند. آن ها همچنین برای رد عللی غیر از اسکیزوفرنی سؤالاتی می پرسند. سپس آنچه را که پیدا می کنند با معیارهای مورد نیاز برای تشخیص اسکیزوفرنی مقایسه می کنند.
طبق DSM-5، تشخیص اسکیزوفرنی به موارد زیر نیاز دارد:
- وجود حداقل دو مورد از پنج علامت اصلی
این علائم، که در بالا توضیح داده شد، هذیان، توهم، گفتار نامنظم یا نامنسجم، حرکات نامنظم یا غیرعادی و علائم منفی هستند.
- مدت زمان علائم و اثرات
علائم کلیدی که بیمار دارد باید حداقل یک ماه طول بکشد.
- اختلال در عملکرد اجتماعی یا شغلی
این وضعیت بدان معناست که روابط شغلی و اجتماعی بیمار مختل شود.
اسکیزوفرنی درمان می شود؟
اسکیزوفرنی 100 درصد درمان نمی شود، اما اغلب قابل کنترل و درمان است. در درصد کمی از موارد، افراد می توانند به طور کامل از شیزوفرنی بهبود یابند. با این حال، این یک درمان نیست زیرا راهی برای دانستن اینکه چه کسی عود این بیماری را خواهد داشت و چه کسی نخواهد داشت وجود ندارد. به همین دلیل، کارشناسان کسانی را که از این وضعیت بهبود می یابند «در حال بهبودی» می دانند. تشخیص زودهنگام و درمان بسیار مهم هستند زیرا شانس نتیجه ی بهتر را افزایش می دهند.
راه درمان اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی چیست؟
درمان اسکیزوفرنی و شرایط مربوط به آن معمولاً شامل چندین روش است. این روش ها می توانند به صورت ترکیبی یا در مراحل جداگانه انجام شوند.
داروهای اسکیزوفرنی (شیزوفرنی) چیست؟
دو نوع اصلی از داروها برای درمان اسکیزوفرنی وجود دارد:
- آنتی سایکوتیک های معمولی
این داروها که به عنوان آنتی‌سایکوتیک‌های نسل اول نیز شناخته می‌شوند، نحوه ی استفاده ی مغز از دوپامین را مسدود می‌کنند.
- آنتی سایکوتیک های آتیپیک
این داروها که آنتی‌سایکوتیک‌های نسل دوم نیز نامیده می‌شوند، متفاوت از آنتی‌سایکوتیک‌های نسل اول عمل کرده و دوپامین و سروتونین (دو ماده ی شیمیایی کلیدی ارتباطی در مغز) را مسدود می کنند. کلوزاپین یک داروی بسیار مؤثر است که می تواند علائم اسکیزوفرنی را در زمانی که سایر داروها مؤثر نیستند درمان کند. با این حال، این دارو یک عارضه ی جانبی جدی و نادر دارد که نیاز به نظارت مکرر خون برای ایمن نگه داشتن افراد دارد، به همین دلیل است که پزشکان معمولاً ابتدا داروهای ضد روان پریشی دیگر را توصیه می کنند.
داروهای دیگری نیز وجود دارد که پزشکان ممکن است برای درمان سایر علائمی که در کنار یا به دلیل علائم شیزوفرنی اتفاق می افتد، تجویز کنند. آنها همچنین ممکن است داروهایی را برای کمک به کاهش عوارض جانبی داروهای ضد روان پریشی مانند لرزش تجویز کنند.
روان درمانی
روش های روان درمانی مانند درمان شناختی رفتاری می تواند به افراد مبتلا به اسکیزوفرنی کمک کند تا با شرایط خود کنار بیایند و آن را مدیریت کنند. درمان طولانی مدت همچنین می تواند به مشکلات ثانویه در کنار اسکیزوفرنی مانند اضطراب، افسردگی یا مشکلات مصرف مواد کمک کند.
راه کلیدی دیگری که به درمان کمک می کند، پایبندی به درمان است. همانطور که در بالا ذکر شد، افراد مبتلا به اسکیزوفرنی اغلب علائم خود را درک یا تشخیص نمی دهند، بنابراین احساس می کنند که نیازی به درمان ندارند.
روش‌های درمانی دیگری که ممکن است کمک کند شامل هنردرمانی و نمایش درمانی است که می‌تواند به از دست دادن انگیزه و توانایی فرد در تشخیص علائم کمک کند.
درمان تشنج الکتریکی (ECT)
در مواردی که «اسکیزوفرنی» فرد پس از استفاده از برخی داروها بهبود نمی‌یابد و فرد در معرض خطر آسیب رساندن به خود یا دیگران است، پزشکان ممکن است اضافه شدن درمان تشنج الکتریکی (ECT) را توصیه کنند. در صورتی که اثربخشی دارو به تنهایی بیش از حد طول بکشد، این درمان می تواند بهبود سریعی را به همراه داشته باشد.
هنگامی که سایر درمان‌ها جواب نمی‌دهند، ECT اغلب تنها درمان است و زمانی که افراد در معرض خطر بالای خودکشی هستند، می‌تواند نجات‌بخش باشد. این درمان شامل استفاده از جریان الکتریکی است که به پوست سر بیمار متصل و قسمت های خاصی از مغز را تحریک می کند. این تحریک باعث تشنج کوتاهی می شود که می تواند به بهبود عملکرد مغز برای افراد مبتلا به افسردگی شدید، بی قراری و سایر مشکلات کمک کند. افرادی که کاندید دریافت ECT باشند، داروی بیهوشی دریافت می کنند؛ بنابراین زمانی که این روش اتفاق می افتد در خواب هستند و دردی حس نمی کنند.
تفاوت پارانویا و پارانوئید
پارانویا، یک اختلال اضطرابی ناشی از باورهای غلط است. این باورهای غلط می تواند در زمینه های مختلف باشد. اختلال پارانوئید یکی از زیرمجموعه های پارانویاست که در آن فرد یک ترس غیرمنطقی نسبت به سایر افراد دارد و مدام می ترسد که دیگران به او آسیب بزنند.
اسکیزوفرنی (شیزوفرنی) و ازدواج
در مطالعه ای روی افراد متاهل و مجرد مبتلا به اسکیزوفرنی نشان داده شد که آقایان کمتر ازدواج کرده اند. زنان مزدوج نیز، به خصوص آنهایی که فرزند نداشتند، بیشتر طلاق گرفته اند. ازدواج یک امر اجتماعی است و نیاز به توانایی های مختلفی برای برقراری ارتباط درست بین زوجین دارد. از آنجایی که بیماران شیزوفرنی دچار اختلال در ارتباطات خود هستند، ازدواج با آن ها می تواند مشکل ساز شود. بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی، نیاز به حمایت های عاطفی و مراقبت های مخصوصی دارند و همسرشان باید توانایی این مراقبت ها را داشته باشند.
اسکیزوفرنی چقدر طول می کشد؟
اسکیزوفرنی یک بیماری مادام العمر است. در حالی که برخی از افراد تنها پس از یک یا دو دوره از این وضعیت بهبود می یابند، علائم اسکیزوفرنی می تواند به طور غیر قابل پیش بینی ای بازگردد. افرادی که سابقه شیزوفرنی دارند تا زمانی که علائمشان عود نکند در حال بهبودی هستند.
طول عمر بیماران اسکیزوفرنی
افراد مبتلا به اسکیزوفرنی معمولا 15 تا 20 سال کمتر از افراد بدون این بیماری زندگی می کنند. شیزوفرنی یک بیماری پیچیده است. راه های زیادی وجود دارد که می تواند منجر به عوارض جدی شود. بسیاری از چیزها می توانند بر طول عمر یک فرد مبتلا به این بیماری تأثیر بگذارند. برخی از این موارد مربوط به علائم روانی این بیماری است و می تواند شامل مواردی مانند افسردگی، خودکشی و تصادفات باشد. اما بزرگترین خطر برای طول عمر یک فرد مبتلا به اسکیزوفرنی، پیامدهای فیزیکی است که می تواند ناشی از این بیماری و درمان های آن باشد.
نکات نگهداری از بیماران اسکیزوفرنی چیست؟
نکات مهمی در نگهداری و مراقبت از افراد مبتلا به «شیزوفرنی» وجود دارد که باید رعایت شود:
- مصرف منظم داروها بر اساس تجویز پزشک
- مراجعه ی منظم و بر اساس برنامه به پزشک
- عدم اجتناب از علائم و نادیده گرفتن علائم جدید
- جلوگیری از مصرف الکل و مواد مخدر
- حمایت های عاطفی از بیمار
انتخاب دکتر خوب برای اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی
طیفی از پزشکان می توانند به درمان اسکیزوفرنی کمک کنند که عبارت اند از:
- روان پزشک
- پزشکان عمومی
- پزشک خانواده
بهترین گزینه، مراجعه به روان پزشکان باتجربه است زیرا روان پزشکان به صورت تخصصی راجع به بیماری های روان پریشی تمرکز دارند. برای ارتباط با این پزشکان اگر نیازی به ملاقات حضوری با پزشکان کلینیک و بیمارستان ها نباشد می توانید از خدمات مشاوره آنلاین دکتر مایکو (مشاوره تصویری، تلفنی و متنی) استفاده نمایید.
منابع:
