ابتدا باید به این سوال پاسخ داده شود که فوبیا یا ترس چیست؟ فوبیا یک ترس مداوم، بیش از حد و غیر واقعی از یک وسیله، شخص، حیوان، فعالیت یا موقعیت است. فرد مبتلا به اختلال هراس یا سعی می کند از چیزی که باعث ترس می شود اجتناب کند یا با اضطراب و پریشانی شدید آن را تحمل می کند. در ادامه، با این مقاله از مجله ی دکترمایکو همراه باشید تا با انواع فوبیا، علت، علائم و درمان آن آشنا شوید.
فوبیا چیست؟
فوبیا ها زمانی ایجاد می شوند که فرد نسبت به موقعیت یا شیئی احساس خطر اغراق آمیز یا غیر واقعی داشته باشد. اگر اختلال هراس بسیار شدید شود، ممکن است یک فرد زندگی خود را بر اساس اجتناب از چیزی که باعث اضطراب او می شود سازماندهی کند. فوبیا، به عنوان یکی از بیماری های روانی، علاوه بر محدود کردن زندگی روزمره آنها، می تواند باعث ناراحتی زیادی نیز شود.
علت فوبیا چیست؟
به نظر نمی رسد فوبیا یک علت واحد داشته باشد، اما تعدادی از عوامل مرتبط وجود دارد. مثلا:
- یک فوبیا ممکن است با یک حادثه یا تروما خاص همراه باشد.
- فوبیا ممکن است پاسخ آموخته‌شده‌ای باشد که فرد در اوایل زندگی از والدین یا خواهر یا برادر بخود می آموزد.
- ژنتیک ممکن است نقش داشته باشد.
علائم فوبیا
فوبیا نوعی اختلال اضطراب است که امکان دارد تا زمانی که با منبع فوبی و ترس خود مواجه نشوید هیچ علامتی را تجربه نکنید. البته در برخی موارد، حتی فکر کردن به منبع فوبیا می‌تواند باعث ایجاد احساس اضطراب یا وحشت در فرد شود و نیاز به ارتباط سریع با یک متخصص روانشناسی را به وضوح حس کند. این مورد به عنوان اضطراب پیش بینی شناخته می شود.
علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- بی ثباتی، سرگیجه و سبکی سر
- ضربان قلب بالا یا تپش قلب
- تعریق
- تنگی نفس
- حالت تهوع
- لرزش
- ناراحتی معده
اگر اغلب با منبع فوبی خود مواجه نشوید، ممکن است زندگی روزمره شما را تحت تأثیر قرار ندهد. اما اگر فوبیای پیچیده ای مانند آگورافوبیا داشته باشید، داشتن یک زندگی عادی ممکن است بسیار دشوار باشد. بنابراین بهتر است برای کنترل و درمان این اختلال زودتر با یک فرد متخصص مشورت کنید. برای اینکار لازم نیست حتما به صورت حضوری به پزشک مراجعه نمایید. شما می توانید به هر دو صورت حضوری و آنلاین (تلفنی، تصویری و متنی) با پزشکان کلینیک ها و بیمارستان ها از طریق سامانه دکتر مایکو ارتباطی سریع و با کیفیت برقرار کنید.
انواع فوبیا
طیف گسترده ای از اشیا یا موقعیت ها وجود دارد که ممکن است فرد نسبت به آنها فوبیا را تجربه کند. اما فوبیاهای مختلف را می توان به 2 دسته اصلی تقسیم کرد:
- فوبیای خاص یا ساده
- فوبیای پیچیده
1. فوبیای خاص یا ساده
فوبیاهای خاص یا ساده حول یک وسیله، حیوان، موقعیت یا فعالیت خاص متمرکز می شوند. آنها اغلب در دوران کودکی یا نوجوانی ایجاد می‌شوند و ممکن است با افزایش سن شدت کمتری پیدا کنند.
نمونه های رایج فوبیای ساده عبارتند از:
- فوبیای حیوانات مانند سگ، عنکبوت، مار یا جوندگان
- فوبیای محیطی مانند ارتفاعات، آب های عمیق و میکروب ها
- فوبیای موقعیتی مانند مراجعه به دندانپزشک یا پرواز
- فوبیای بدن مانند خون، استفراغ یا تزریق
- فوبیای جنسی مانند اضطراب عملکرد یا ترس از ابتلا به عفونت مقاربتی (STI)
2. فوبیای پیچیده
فوبیاهای پیچیده نسبت به فوبیای ساده ناتوان کننده تر هستند. آن ها معمولاً در بزرگسالی ایجاد می شوند و اغلب با ترس یا اضطراب ریشه ای در مورد یک موقعیت یا شرایط خاص همراه هستند.
رایج ترین انواع فوبیای پیچیده عبارتند از:
- آگورافوبیا
- فوبیای اجتماعی
آگورافوبیا اغلب به عنوان ترس از فضاهای باز در نظر گرفته می شود، اما بسیار پیچیده تر از این است. فرد مبتلا به آگورافوبیا در صورت داشتن حمله پانیک از قرار گرفتن در مکان یا موقعیتی که فرار از آن ممکن است دشوار باشد احساس اضطراب می کند.
اضطراب معمولاً منجر به اجتناب فرد از موقعیت های زیر می شود.
- تنها بودن
- قرار گرفتن در مکان های شلوغ، مانند رستوران ها یا سوپرمارکت های شلوغ
- سفر با وسایل نقلیه عمومی
انواع فوبیا های عجیب
در این بخش با برخی از عجیب ترین اختلال هراس های موجود، آشنا می شوید:
- فوبیای سوراخ ریز
فوبیای حفره یا تریپوفوبیا ترس از سوراخ ها است که معمولاً با بیزاری نسبت به خوشه های سوراخ های کوچک مشخص می شود. این یک فوبی خاص است، وضعیتی که با ترس مداوم و بیش از حد از یک وسیله یا موقعیت مشخص می شود که هیچ خطر واقعی ای ایجاد نمی کند. افراد مبتلا به تریپوفوبیا ممکن است هنگام نگاه کردن به تصاویر یا اشیاء حاوی الگوهای نامنظم، برجستگی ها یا سوراخ های خوشه ای، مانند غلاف دانه نیلوفر، انزجار یا ترس از خود بروز دهند.
- فوبیای اجتماعی
اختلال اضطراب اجتماعی که به آن هراس اجتماعی نیز گفته می شود، یک ترس طولانی مدت و طاقت فرسا از موقعیت های اجتماعی است. این یک مشکل رایج است که معمولا در سال های نوجوانی شروع می شود. این فوبیا می تواند بسیار ناراحت کننده باشد و تأثیر زیادی بر زندگی شما بگذارد. هراس اجتماعی برای برخی افراد با افزایش سن بهتر می شود.
- ترس از ارتفاع
افراد مبتلا به آکروفوبیا ترس شدیدی از موقعیت هایی دارند که شامل ارتفاعاتی مانند قرار گرفتن در یک ساختمان بلند یا استفاده از نردبان است. مانند سایر فوبیاهای خاص، فوبیا از ارتفاع با درمان روانشناختی به نام مواجهه درمانی، قابل درمان است.
- فوبیای گربه
افراد مبتلا به فوبیای گربه یا آیلوروفوبیا از گربه می ترسند. فرد مبتلا به آلوروفوبیا ممکن است هنگام دیدن یا فکر کردن به گربه ها دچار اضطراب یا ترس شدید شود. آنها ممکن است از دیدن دوستانی که گربه دارند اجتناب کنند یا از همکارانی که در مورد گربه هایشان صحبت می کنند دوری کنند.
- فوبیا مار
اوفیدیوفوبیا یک ترس شدید از مارها است. اوفیدیوفوبیا ممکن است با هرپتوفوبیا، که ترس از همه خزندگان است، همراه باشد. بسیاری از مردم تا حدودی از مار می ترسند.
- فوبیای تاریکی
Nyctophobia یک ترس شدید از تاریکی است. این نام از کلمه ی یونانی برای شب گرفته شده است. کودکان و بزرگسالان مبتلا به نیکتوفوبیا ممکن است از تنها ماندن در تاریکی بترسند. آنها ممکن است در مکان های تاریک اضطراب داشته باشند و در یک اتاق تاریک با مشکل بخوابند.
- ترس از رانندگی
آمکسوفوبیا (همچنین به آن هاماکسوفوبیا نیز گفته می شود) باعث می شود هنگام رانندگی یا سوار شدن بر وسیله ی نقلیه مانند ماشین، اتوبوس یا هواپیما، احساس اضطراب یا ترس کنید. با این فوبیا، ترس از رانندگی دارید و همچنین ممکن است از مسافر بودن مضطرب شوید. این ترس می تواند در کار، معاشرت و سفرهای فرد اختلال ایجاد کند.
- ترس از بیماری
کلمه nosophobia از کلمات یونانی “nosos” برای بیماری و “phobos” برای ترس گرفته شده است. نوسوفوبیا گاهی اوقات بیماری دانشجویان پزشکی نامیده می شود زیرا دانشجویان ممکن است پس از مطالعه ی آن باور کنند که به بیماری مبتلا شده اند.
نحوه ی تشخیص فوبیا
فوبیاها همیشه به طور رسمی تشخیص داده نمی شوند. اکثر افراد مبتلا به اختلال هراس به طور کامل از این مشکل آگاه هستند. یک فرد گاهی اوقات زندگی با فوبیا را انتخاب می کند و مراقب است تا از وسیله یا موقعیتی که از آن می ترسد اجتناب کند و به اصطلاح با آن کنار می آید. اما اگر فوبیا دارید، تلاش مداوم برای جلوگیری از چیزی که از آن می ترسید می تواند وضعیت را بدتر کند. به جای این کار، به یک متخصص رفتار درمانی، مانند متخصص روانشناس ارجاع دهند.
درمان ترس یا فوبیا
اکثر «اختلال هراس» ها را می توان با موفقیت درمان کرد. بخش عمده ای از درمان فوبیا، به خود بیمار بر می گردد که برای مدتی بتواند به ترس خود غلبه کند و با آن مواجه شود. فوبیای ساده را می توان از طریق قرار گرفتن تدریجی در معرض جسم، حیوان، مکان یا موقعیتی که باعث ترس و اضطراب می شود، درمان کرد. این روش با عنوان درمان حساسیت زدایی یا قرار دادن خود در معرض ترس شناخته می شود.
می توانید این روش ها را با کمک یک متخصص یا به عنوان بخشی از یک برنامه خودیاری امتحان کنید. برای داشتن ارتباط موثر و همیشگی با مشاور یا روانشناس خود می توانید از خدمات نوبت دهی ویزیت حضوری و آنلاین سامانه دکترمایکو استفاده نمایید تا امکان برقراری ارتباطی با کیفیت با پزشکان کلینیک ها و بیمارستان ها را داشته باشید.
درمان فوبیای پیچیده
درمان فوبیای پیچیده اغلب طولانی‌تر است و شامل درمان‌های گفتاری است، مانند:
- مشاوره
- روان درمانی
- درمان شناختی رفتاری
ممکن است برای کمک به اضطراب ناشی از فوبیای خاص، دارو تجویز شود. داروهایی که ممکن است استفاده شوند عبارتند از:
- داروهای ضد افسردگی
- آرام بخش ها
- مسدود کننده های گیرنده ی بتا
منابع:
راه درمان فوبیای پیچیده چیست؟
مشاوره، روان درمانی، درمان شناختی رفتاری و دارو درمانی برای درمان فوبیا یا اختلال هراس پیچیده که می تواند طولانی هم باشد استفاده می شود.
شایع ترین علائم فوبیا چیست؟
بی ثباتی، سرگیجه و سبکی سر
حالت تهوع
تعریق
ضربان قلب بالا
تنگی نفس
لرزش
ناراحتی معده
