سرگیجه دارم چیکار کنم؟ علت و علائم سرگیجه‌ های خطرناک

سرگیجه می‌تواند از یک احساس ساده و گذرا شروع شود و تا مشکلات جدی و مزمن ادامه یابد. سرگیجه ممکن است به‌صورت چرخش محیط اطراف، بی‌ثباتی یا احساس سبکی سر بروز کند. برای برخی افراد، این مشکل آنقدر شدید می‌شود که می‌تواند باعث اختلال در انجام فعالیت‌های روزانه شود. در این مقاله از دکتر مایکو تصمیم دارم علل مختلف سرگیجه، علائم آن، روش‌های درمانی و پیشگیری‌اش را کامل بررسی کنم.

سرگیجه چیست؟

سرگیجه به احساس ناپایداری یا بی‌ثباتی اطلاق می‌شود که می‌تواند به‌صورت چرخش محیط اطراف یا احساس سبکی سر تجربه شود. این احساس ممکن است به دلایل مختلفی مانند مشکلات سیستم تعادلی، قلبی یا عصبی ایجاد شود و می‌تواند به طور ناگهانی بروز کند و مدت زمان آن متفاوت باشد.

سرگیجه نشانه چیست؟

سرگیجه می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات مختلفی باشد. برخی از شرایط و بیماری‌ها که می‌توانند موجب سرگیجه شوند عبارتند از:

• اختلالات عصبی: سکته مغزی، تومورهای مغزی یا التهاب‌های عصبی ممکن است سرگیجه ایجاد کنند.
• مشکلات گوش داخلی: بیماری‌هایی مانند بیماری مینیر و دیگر مشکلات گوش داخلی می‌توانند باعث سرگیجه شوند.
• مشکلات گوارشی: مشکلات معده مانند رفلاکس یا بیماری‌های گوارشی دیگر می‌توانند به سرگیجه منجر شوند.
• مشکلات قلبی و عروقی: مشکلات فشار خون می‌توانند باعث افت فشار خون و سرگیجه شوند.

انواع سرگیجه

سرگیجه به انواع مختلفی تقسیم می‌شود که هرکدام علل و علائم خاص خود را دارند:

• سرگیجه چرخشی (Vertigo): در این نوع از سرگیجه، فرد احساس می‌کند که خود یا محیط اطراف در حال چرخش است. این نوع از سرگیجه معمولاً به مشکلات درون گوش داخلی مانند بیماری مینیر (Meniere’s Disease) یا بیماری بنینی پاروکسیسمال وضعیتی (BPPV) مربوط می‌شود.
• سبکی سر (Lightheadedness): در این حالت فرد احساس سبکی سر یا نزدیک بودن به بیهوشی دارد. این نوع از سرگیجه معمولاً به علت افت فشار خون، کمبود آب بدن یا مشکلات قلبی اتفاق می‌افتد.
• اختلال در تعادل (Disequilibrium): این نوع سرگیجه با احساس عدم تعادل یا مشکلات در حفظ وضعیت بدن همراه است. معمولاً این نوع سرگیجه در اثر مشکلات عضلانی یا عصبی رخ می‌دهد.
• سینکوپ (Presyncope): نوعی از سرگیجه است که فرد احساس می‌کند نزدیک به بیهوشی است، اما به بیهوشی نمی‌افتد. این نوع معمولاً به مشکلات فشار خون یا سیستم عصبی مرتبط است.

سرگیجه‌های ناگهانی

سرگیجه‌های ناگهانی معمولاً می‌توانند ناشی از فشار خون پایین یا مشکلات عصبی باشند. این نوع سرگیجه ممکن است به صورت ناگهانی ایجاد شود و فرد را دچار گیجی و افت تعادل کند. برای جلوگیری از این نوع سرگیجه، لازم است که فشار خون به طور منظم کنترل شود و از مصرف داروهای تضعیف‌کننده فشار خون خودداری شود.

سرگیجه‌های خطرناک

سرگیجه‌های ناشی از مشکلات ساده معمولاً خود به خود از بین می‌روند، اما در برخی موارد، سرگیجه می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات جدی‌تری باشد که نیاز به مراقبت پزشکی دارند. سرگیجه‌هایی که با علائم دیگری مانند ضعف شدید، اختلالات در تکلم، فلج یک طرفه بدن، سردرد شدید، یا تاری دید همراه هستند، می‌توانند نشانه‌هایی از وضعیت‌های خطرناک مانند سکته مغزی یا حمله قلبی باشند.

چند نوع سرگیجه خطرناک وجود دارد که باید به آن‌ها توجه کنید:

• سرگیجه ناشی از سکته مغزی: اگر سرگیجه با اختلالات تکلم، بی‌حسی یا ضعف در یک طرف بدن همراه باشد، ممکن است نشانه‌ای از سکته مغزی باشد.
• سرگیجه همراه درد قفسه سینه چپ و راست شدید: این نوع سرگیجه می‌تواند نشانه‌ای از حمله قلبی باشد که نیاز به درمان فوری دارد.
• سرگیجه به همراه تاری دید یا دوبینی: این نوع سرگیجه ممکن است نشانه‌ای از مشکلات جدی در مغز یا سیستم عصبی باشد.
• سرگیجه همراه با تب یا عفونت: اگر سرگیجه به همراه تب، سردرد شدید یا گردن درد باشد، ممکن است نشان‌دهنده عفونت جدی مانند مننژیت باشد.

علت سرگیجه چیست؟

در این قسمت می‌خواهیم دقیق‌تر علل ایجاد این مشکل را بررسی کنیم.

مشکلات گوش داخلی و اختلالات وستیبولار

یکی از علل رایج سرگیجه مشکلاتی است که در گوش داخلی و دستگاه وستیبولار رخ می‌دهد. این مشکلات می‌توانند منجر به ایجاد احساس چرخش یا عدم تعادل شوند. برخی از این مشکلات عبارتند از:

• بیماری بنینی پاروکسیسمال وضعیتی (BPPV): این بیماری باعث می‌شود که کریستال‌های کلسیمی در گوش داخلی جابجا شوند و باعث بروز سرگیجه‌های چرخشی شوند. این نوع سرگیجه معمولاً به هنگام تغییر وضعیت بدن به‌ویژه هنگام خم شدن یا بلند شدن ایجاد می‌شود.
• بیماری مینیر (Meniere’s Disease): این بیماری ناشی از تجمع مایع در گوش داخلی است که باعث ایجاد سرگیجه‌های شدید و حملات مکرر می‌شود. این نوع سرگیجه با صدای زنگ در گوش و کاهش شنوایی نیز همراه است.
• لابیرینتیت و نوروستیبلار: این اختلالات باعث التهاب در گوش داخلی می‌شوند که می‌تواند منجر به سرگیجه و مشکلات تعادلی گردد. معمولاً این شرایط پس از عفونت‌های ویروسی ایجاد می‌شوند.

مشکلات قلبی و عروقی

سرگیجه ممکن است ناشی از مشکلات قلبی و عروقی مانند فشار خون پایین یا مشکلات ریتم قلبی باشد. از جمله علل شایع عبارتند از:

• افت فشار خون (Hypotension): زمانی که فشار خون به‌طور ناگهانی کاهش یابد، ممکن است فرد احساس سرگیجه کند. این نوع سرگیجه به‌ویژه در هنگام بلند شدن از حالت خوابیده یا نشسته مشاهده می‌شود.
• اختلالات قلبی (Arrhythmia): مشکلات ریتم قلب مانند ضربان قلب نامنظم می‌توانند جریان خون به مغز را کاهش داده و باعث بروز سرگیجه شوند.
• کم آبی بدن: کمبود آب می‌تواند موجب افت فشار خون و اختلال در عملکرد بدن شود، که در نتیجه منجر به احساس سرگیجه می‌گردد.

علل عصبی سرگیجه

مشکلات عصبی نیز می‌توانند باعث بروز سرگیجه شوند. برخی از شرایط عصبی که باعث سرگیجه می‌شوند عبارتند از:

• میگرن: سرگیجه می‌تواند یکی از علائم میگرن باشد. بسیاری از افرادی که میگرن دارند، دچار سرگیجه به‌ویژه در زمان حملات میگرنی می‌شوند.
• مولتیپل اسکلروزیس (Multiple Sclerosis): بیماری ام اس می‌تواند باعث آسیب به اعصاب مغز و نخاع شود و یکی از علائم آن سرگیجه است.
• سکته مغزی: می‌تواند به طور ناگهانی باعث سرگیجه و اختلال در تعادل شود.

عوامل روانی و استرس‌زا

در برخی افراد، مشکلات روانی مانند اضطراب یا حملات پانیک می‌توانند باعث بروز سرگیجه شوند. این نوع سرگیجه معمولاً همراه با علائم دیگر مانند تنگی نفس، تپش قلب و احساس اضطراب است.

علت سرگیجه در زنان

سرگیجه در زنان به دلایل مختلفی می‌تواند ایجاد شود که برخی از آن‌ها ممکن است به ویژگی‌های جسمی و هورمونی آن‌ها مربوط باشد. برخی از علل رایج سرگیجه در زنان عبارتند از:

• تغییرات هورمونی: زنان در طول زندگی خود تغییرات هورمونی زیادی را تجربه می‌کنند که می‌تواند موجب سرگیجه شود. این تغییرات معمولاً در دوران قاعدگی، بارداری، یائسگی یا مصرف قرص ضد بارداری رخ می‌دهند.
• اختلالات تیروئید: مشکلات تیروئید در زنان شایع‌تر است و می‌تواند به سرگیجه منجر شود.
• کم‌ خونی: زنان بیشتر از مردان دچار کم‌خونی می‌شوند و این مشکل می‌تواند به افت فشار خون و سرگیجه منجر شود.
• سندروم پیش از قاعدگی (PMS): برخی از زنان در دوران پیش از قاعدگی یا پی ام اس، علائم سرگیجه را تجربه می‌کنند که ممکن است با تغییرات هورمونی و آب‌ساز بدن مرتبط باشد.

علائم سرگیجه چیست؟

علائم سرگیجه می‌توانند متنوع و متفاوت باشند. در زیر به برخی از علائم رایج سرگیجه اشاره شده است:

• چرخش محیط: در نوع چرخشی سرگیجه، فرد احساس می‌کند که محیط اطرافش در حال چرخش است.
• سبکی سر: فرد ممکن است احساس کند که در آستانه بیهوشی است یا بدنش ناپایدار است.
• عدم تعادل: برخی افراد دچار احساس بی‌ثباتی یا ناتوانی در حفظ تعادل می‌شوند.
• تهوع و استفراغ: در بسیاری از موارد، سرگیجه به همراه تهوع و استفراغ همراه است.

تفاوت انواع سرگیجه

برای شناسایی دقیق‌تر علت سرگیجه، ضروری است که نوع سرگیجه مشخص شود. در زیر به تفاوت‌های مهم میان انواع مختلف سرگیجه اشاره شده است:

• سرگیجه چرخشی (Vertigo): این نوع سرگیجه معمولاً ناشی از مشکلات گوش داخلی است و فرد احساس می‌کند که خود یا محیط اطرافش در حال چرخش است.
• سبکی سر: این نوع سرگیجه معمولاً به‌دلیل افت فشار خون یا مشکلات قلبی ایجاد می‌شود و فرد احساس می‌کند که در آستانه بیهوشی است.
• عدم تعادل: این نوع سرگیجه بیشتر به مشکلات عضلانی و عصبی مربوط می‌شود و فرد احساس می‌کند که قادر به حفظ تعادل خود نیست.

سرگیجه و حالت تهوع

سرگیجه به‌ویژه هنگامی که با حالت تهوع همراه باشد، می‌تواند تجربه ناخوشایندی باشد. این ترکیب معمولاً به دلیل مشکلات گوارشی یا مشکلات مربوط به گوش داخلی اتفاق می‌افتد. برخی از دلایل شایع سرگیجه همراه با حالت تهوع عبارتند از:

• حملات میگرنی: میگرن‌ها می‌توانند باعث سرگیجه و حالت تهوع شوند و معمولاً با نور یا صدا حساسیت بیشتری همراه هستند.
• بیماری‌های گوش داخلی: مشکلاتی مانند بیماری مینیر می‌توانند باعث سرگیجه همراه با تهوع شوند.
• کم‌خونی: کمبود آهن و افت فشار خون ناشی از کم‌خونی می‌تواند موجب سرگیجه و تهوع شود.

سرگیجه هنگام دراز کشیدن

برخی افراد ممکن است هنگام دراز کشیدن دچار سرگیجه شوند. این نوع سرگیجه می‌تواند ناشی از مشکلات مختلفی باشد، از جمله:

• اختلالات وستیبولار: برخی از مشکلات گوش داخلی مانند بیماری بنینی پاروکسیسمال وضعیتی (BPPV) می‌تواند باعث سرگیجه هنگام دراز کشیدن شود.
• اختلالات فشار خون: کاهش فشار خون هنگام تغییر وضعیت از ایستاده به دراز کشیده ممکن است باعث سرگیجه شود.
• آرتریت گردن: مشکلات مربوط به گردن، مانند آرتروز، می‌توانند باعث سرگیجه در هنگام دراز کشیدن شوند.

سرگیجه عصبی

سرگیجه عصبی معمولاً به دلیل اضطراب و استرس ایجاد می‌شود. افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی ممکن است با احساس سرگیجه، سبکی سر، یا حالت تهوع مواجه شوند. این نوع سرگیجه معمولاً به دلیل فعالیت غیر طبیعی سیستم عصبی خودمختار به وجود می‌آید و در مواقعی که فرد احساس نگرانی یا استرس می‌کند، شدت می‌یابد.

سرگیجه ناشی از معده

سرگیجه ناشی از معده معمولاً به دلیل مشکلات گوارشی مانند رفلاکس معده، بیماری‌های التهابی روده یا مشکلات گوارشی دیگر رخ می‌دهد. این نوع سرگیجه می‌تواند به علت نارسایی در جذب مواد غذایی یا تغییرات در سطح قند خون باشد. مصرف غذاهایی که به هضم راحت کمک می‌کنند، می‌تواند از شدت سرگیجه‌های گوارشی بکاهد.

سرگیجه گوش میانی

سرگیجه‌ای که از گوش میانی نشأت می‌گیرد، معمولاً به دلیل عفونت یا التهاب در این ناحیه ایجاد می‌شود. عفونت‌ گوش میانی می‌تواند باعث سرگیجه، درد گوش، تب و کاهش شنوایی شوند. در این شرایط، درمان‌های آنتی‌بیوتیکی یا داروهای ضد التهاب ممکن است برای این نوع از بیماری های گوش مفید باشند.

زمان مراجعه به پزشک برای سرگیجه

سرگیجه ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود و بیشتر مواقع بی‌خطر است. با این حال، در برخی موارد، سرگیجه می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات جدی‌تر باشد که نیاز به توجه پزشکی دارند. در صورتی که علائم زیر را همراه با سرگیجه تجربه کنید، حتماً باید به پزشک مراجعه کنید:

• سرگیجه شدید و مداوم: اگر سرگیجه شما به مدت طولانی ادامه پیدا کند و باعث مختل شدن فعالیت‌های روزانه شما شود.
• از دست دادن تعادل یا ضعف شدید: در صورتی که سرگیجه با عدم تعادل شدید یا ضعف عضلانی همراه باشد، ممکن است نشان‌دهنده‌ی یک مشکل عصبی باشد.
• تهوع و استفراغ همراه سرگیجه: اگر سرگیجه با تهوع و استفراغ شدید همراه باشد، ممکن است نشانه‌ای از مشکلات گوارشی یا وضعیت‌های پزشکی دیگر باشد.
• مشکل در صحبت کردن یا بلع: اگر سرگیجه با مشکلاتی مانند اختلال در گفتار، بلع یا ضعف در اندام‌ها همراه باشد، ممکن است به دلیل یک سکته مغزی یا مشکلات جدی عصبی باشد.
• تب و درد گردن: در صورتی که سرگیجه همراه با تب یا درد گردن شدید باشد، احتمالاً به دلیل یک عفونت یا التهاب است که نیاز به درمان فوری دارد.

تشخیص دقیق سرگیجه

برای تشخیص علت سرگیجه، پزشک معمولاً یک سری آزمایش‌ها و معاینات را انجام می‌دهد که شامل موارد زیر است:

• معاینه فیزیکی: پزشک با بررسی وضعیت تعادلی و عصبی شما به علت سرگیجه پی می‌برد.
• آزمایش خون: ممکن است آزمایش خون برای بررسی مشکلات فشار خون، قند خون یا کمبود مواد مغذی انجام شود.
• تصویربرداری: در برخی موارد، پزشک ممکن است تصویربرداری مانند MRI یا CT اسکن از مغز یا گوش داخلی را توصیه کند تا مشکلات ساختاری یا عصبی را شناسایی کند.
• آزمایش وستیبولار: این آزمایش برای ارزیابی عملکرد سیستم تعادلی گوش داخلی انجام می‌شود و می‌تواند به تشخیص مشکلات مربوط به آن کمک کند.

درمان سرگیجه: سرگیجه دارم چیکار کنم؟

اگر دچار سرگیجه شده‌اید، ابتدا باید علت آن را شناسایی کنید. در صورتی که سرگیجه ناشی از یک وضعیت موقتی یا کم‌آبی بدن باشد، نوشیدن آب و استراحت می‌تواند کمک‌کننده باشد. اگر سرگیجه با علائم جدی‌تری مانند ضعف، مشکل در تکلم، یا مشکلات بینایی همراه بود، بلافاصله باید به پزشک مراجعه کنید.

درمان‌های دارویی برای سرگیجه

در برخی موارد، درمان‌های دارویی می‌توانند به کاهش علائم کمک کنند. برخی از داروهایی که ممکن است تجویز شوند عبارتند از:

• داروهای ضد تهوع و استفراغ: اگر سرگیجه همراه با تهوع باشد، پزشک ممکن است داروهایی مانند متوکلروپرامید یا پروکلرپرازین را تجویز کند.
• آنتی‌هیستامین‌ها: داروهایی مانند دیمن هیدرینات می‌توانند به کاهش سرگیجه‌های ناشی از مشکلات گوش داخلی مانند بیماری مینیر کمک کنند.
• داروهای ضد اضطراب یا ضد افسردگی: اگر سرگیجه ناشی از اضطراب یا استرس باشد، پزشک ممکن است داروهای آرامبخش یا ضد اضطراب تجویز کند.
• آنتی‌کولینرژیک‌ها: این داروها ممکن است برای درمان مشکلاتی مانند سرگیجه چرخشی استفاده شوند.

درمان‌های غیر دارویی و روش‌های خانگی

علاوه بر داروها، روش‌های غیر دارویی و درمان‌های خانگی نیز می‌توانند در کاهش سرگیجه مؤثر باشند. برخی از این روش‌ها عبارتند از:

• تمرینات فیزیوتراپی و درمان‌های وستیبولار: این تمرینات می‌توانند به تقویت سیستم تعادلی و کاهش احساس سرگیجه کمک کنند. فیزیوتراپیست‌ها معمولاً مجموعه‌ای از تمرینات خاص را برای بهبود وضعیت تعادل و کاهش سرگیجه تجویز می‌کنند.
• حرکات سر و گردن: در برخی موارد، حرکات خاص سر و گردن می‌توانند به کاهش سرگیجه کمک کنند. این حرکات به ویژه برای درمان سرگیجه ناشی از بیماری بنینی پاروکسیسمال وضعیتی مفید هستند.
• آب‌رسانی به بدن: اگر سرگیجه به دلیل کمبود آب بدن باشد، نوشیدن مقدار کافی آب می‌تواند به کاهش علائم کمک کند. کم آبی می‌تواند باعث افت فشار خون و احساس سبکی سر شود.
• پرهیز از مصرف الکل و کافئین: مصرف بیش از حد الکل و کافئین می‌تواند باعث افزایش علائم سرگیجه شود، بنابراین بهتر است از این مواد پرهیز کنید.

جراحی برای سرگیجه

در موارد نادر که علل سرگیجه به مشکلات ساختاری یا آسیب‌های جدی مربوط باشند، ممکن است نیاز به درمان‌های جراحی باشد. این درمان‌ها عبارتند از:

• جراحی گوش داخلی: در صورتی که سرگیجه ناشی از مشکلات شدید در گوش داخلی باشد (مانند بیماری مینیر)، ممکن است جراحی برای برداشتن مایع اضافی یا ترمیم ساختارهای آسیب‌دیده انجام شود.
• جراحی برای مشکلات عصبی: در صورتی که سرگیجه ناشی از مشکلات عصبی مانند تومور مغزی یا سکته مغزی باشد، ممکن است جراحی برای ترمیم آسیب‌های عصبی انجام شود.

پیشگیری از سرگیجه

در بسیاری از موارد، سرگیجه قابل پیشگیری است، به‌خصوص اگر علت آن به مشکلات مربوط به سبک زندگی یا عادات روزانه بازگردد. برخی از روش‌های پیشگیری عبارتند از:

• حفظ تعادل بدن: تمرینات تعادلی و تقویت عضلات بدن می‌توانند به پیشگیری از سرگیجه ناشی از مشکلات عضلانی یا عصبی کمک کنند.
• رژیم غذایی متعادل: تغذیه مناسب می‌تواند به حفظ فشار خون سالم و کاهش خطر ابتلا به مشکلات مرتبط با سرگیجه کمک کند. مصرف غذاهای غنی از ویتامین‌ها، مواد معدنی و پروتئین‌ها ضروری است.
• نوشیدن آب کافی: جلوگیری از کم‌آبی بدن می‌تواند به پیشگیری از افت فشار خون و سرگیجه کمک کند.
• پرهیز از استرس و اضطراب: تکنیک‌های کاهش استرس مانند یوگا، مدیتیشن و تمرینات تنفسی می‌توانند به کاهش سرگیجه ناشی از اضطراب و استرس کمک کنند.

برای درمان سرگیجه چه بخوریم؟

درمان سرگیجه به علت آن بستگی دارد، اما برخی از مواد غذایی و نوشیدنی‌ها می‌توانند به کاهش علائم سرگیجه کمک کنند. به‌ویژه وقتی سرگیجه به دلیل مشکلات گوارشی یا کم‌آبی بدن باشد، مصرف مواد غذایی خاص می‌تواند مفید باشد:

• آب و مایعات: در صورت سرگیجه ناشی از کم‌آبی، نوشیدن آب و مایعات فراوان می‌تواند به جلوگیری از افت فشار خون کمک کند.
• موز و مواد مغذی: مصرف میوه‌ها و سبزیجات غنی از پتاسیم مانند موز می‌تواند به تنظیم فشار خون کمک کند.
• زنجبیل: زنجبیل یکی از درمان‌های خانگی مؤثر برای کاهش تهوع و سرگیجه است و می‌تواند به کاهش علائم سرگیجه کمک کند.
• آب نارگیل: این نوشیدنی طبیعی حاوی الکترولیت‌ها است که به هیدراته کردن بدن کمک کرده و ممکن است سرگیجه را کاهش دهد.

نتیجه‌گیری

سرگیجه یک اختلال رایج است که می‌تواند تأثیر زیادی بر کیفیت زندگی افراد داشته باشد. شناسایی علت دقیق سرگیجه و درمان مناسب آن از اهمیت بالایی برخوردار است. با توجه به علل مختلفی که ممکن است موجب سرگیجه شوند، درمان‌ها و پیشگیری‌ها می‌توانند متفاوت باشند. در صورت بروز سرگیجه‌های شدید یا مداوم، مشاوره با پزشک ضروری است تا علت اصلی شناسایی و درمان شود. همچنین، با رعایت سبک زندگی سالم و انجام مراقبت‌های لازم، می‌توان از بروز بسیاری از مشکلات مرتبط با سرگیجه جلوگیری کرد.

«اگر شما هم در مورد سرگیجه اطلاعات یا سوالی دارید در قسمت نظرات با من و خوانندگان این مقاله به اشتراک بگذارید.»