انواع کلسترول چیست و چه عوارضی دارد؟ علائم کلسترول خون بالا

کلسترول خون یک ماده‌ی مومی شکل ‌شبیه به چربی است که در تمام سلول‌های بدن انسان یافت می‌شود. این ترکیب برای متابولیسم ما ضروری است زیرا در سنتز هورمون‌ها، ویتامین‌ها و موادی که به هضم غذا کمک می‌کنند، نقش دارد. کلسترول در غشاهای پلاسمایی سلول‌های یوکاریوتی، بافت‌های بدن همه حیوانات و پلاسمای خون مهره داران یافت می‌شود. در این مطلب از دکتر مایکو به بررسی موارد مختلف در خصوص کلسترول خون می‌پردازیم.

کلسترول خون چیست؟

کلسترول نوعی لیپید است که به‌صورت طبیعی در بدن تولید می‌شود و همچنین از طریق مواد غذایی به بدن می‌رسد. این ماده بیشتر در کبد تولید می‌شود و از طریق جریان خون به سلول‌ها انتقال می‌یابد. کلسترول به دو شکل اصلی در بدن وجود دارد: لیپوپروتئین کم‌چگال (LDL) و لیپوپروتئین پرچگال (HDL). علاوه بر این دو نوع، تری‌گلیسرید نیز نوعی چربی است که در کنار کلسترول در بدن نقش ایفا می‌کند.

تفاوت کلسترول خوب و بد

دو نوع کلسترول در بدن وجود دارد که در ادامه به بررسی هر یک از آنها می‌پردازیم:

کلسترول  LDL یا کلسترول بد

 به آن کلسترول بد گفته می‌شود زیرا دلیل اصلی انسداد رگ‌های خونی است. سطح بالای کلسترول LDL در خون همیشه نشانه‌ی بدی است. این مضرترین نوع کلسترول است. این نوع کلسترول در ذراتی به نام LDL (لیپوپروتئین‌های کم چگالی) حرکت می‌کند. اگر سطح این نوع کلسترول خیلی بالا باشد، تمایل دارد در دیواره‌ی شریان‌ها رسوب کند و پلاک‌های آترومی‌ را تشکیل دهد و خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر، سکته مغزی و بیماری عروق را افزایش دهد.

کلسترول HDL یا کلسترول خوب

به آن کلسترول خوب گفته می‌شود زیرا به حذف کلسترول بد از جریان خون با انتقال آن به کبد کمک می‌کند. هر چه سطح این نوع کلسترول در خون بیشتر باشد، محافظت در برابر ابتلا به بیماری‌ های قلبی عروقی بیشتر می‌شود.

کلسترول خوب در ذراتی به نام HDL (لیپوپروتئین‌های با چگالی بالا) حرکت می‌کند که وظیفه‌ی جمع آوری کلسترول از بافت‌های محیطی و شریان‌ها و انتقال آن به کبد برای دفع از طریق صفرا به مدفوع را بر عهده دارند.

نقش کلسترول در بدن

کلسترول نقش‌های مهمی در بدن ایفا می‌کند:

• ساختار سلولی: کلسترول به عنوان یک جزء مهم در غشای سلولی عمل می‌کند و به پایداری و انعطاف‌پذیری سلول‌ها کمک می‌کند.
• تولید هورمون: کلسترول پیش‌ساز هورمون‌های استروئیدی مانند استروژن، تستوسترون و کورتیزول است.
• تولید ویتامین D: در معرض نور خورشید، کلسترول موجود در پوست به ویتامین D تبدیل می‌شود که برای استخوان‌ها و سیستم ایمنی بسیار مهم است.
• تشکیل اسیدهای صفراوی: کلسترول در تولید اسیدهای صفراوی نقش دارد که به هضم چربی‌ها در دستگاه گوارش کمک می‌کنند.

کلسترول نرمال چند است؟

سطح کلسترول خون نشان دهنده مقدار چربی موجود در خون است که باید آن را اندازه گیری کرد که بر حسب آن کلسترول را تعیین می‌کنند. سطح کلسترول کمتر از 200 میلی گرم در دسی لیتر نرمال است و بالای ۲۰۰ از حالت نرمال خارج شده و خطرناک است.

علائم کلسترول بالا

کلسترول بالا در طول پیشرفت خود علائم خاصی ایجاد نمی‌کند به همین دلیل خطرناک است. با این حال تشکیل پلاک‌های شریانی که معمولاً به همراه آن است زمانی که بیماری دیگری ناشی از آن رخ می‌دهد، با علائم بالینی همراه است. برخی از شایع ترین موارد در ادامه بیان شده است:

• بیماری عروق کرونر: درد قفسه سینه راست یا چپ یا هردو، تنگی نفس، حالت تهوع، بی حسی اندام‌ها، خستگی شدید، درد در گردن، فک یا ناحیه فوقانی شکم
• سکته مغزی: از دست دادن تعادل و هماهنگی، سرگیجه، عدم تقارن صورت، گیجی، تاری دید و موارد دیگر
• حمله قلبی: تنگی نفس، خستگی مفرط، سرگیجه، حالت تهوع، سوء‌ هاضمه و احساس سوزش در قفسه سینه، از جمله موارد دیگر

از آنجایی که این بیماری تا زمانی که بیماری‌های جانبی دیگری ایجاد نشود علائمی ‌را نشان نمی‌دهد، انجام آزمایش خون به طور منظم ضروری است. فقط به این ترتیب می‌توان قبل از اینکه به عواقب جدی تبدیل شود، کلسترول ‌را کشف کرد.

کلسترول LDL علائمی ندارد اما رسوب آن در شریان‌ها می‌تواند منجر به بیماری شود. به عنوان مثال می‌تواند باعث انقباض عروق قلبی یا حتی حمله قلبی شود. اگر شریان‌های مغز تحت تاثیر قرار گیرند، فلج، سرگیجه یا اختلالات گفتاری و یا حتی سکته مغزی ممکن است. اگر شریان‌های پاها باریک شوند، آرتریت باعث گرفتگی‌های متناوب ساق پا در هنگام راه رفتن می‌شود. در این حالت اختلال نعوظ نیز مشاهده می‌شود.

عوامل موثر در افزایش کلسترول

رژیم غذایی نامناسب	مصرف زیاد غذاهای حاوی چربی‌های اشباع و ترانس مانند گوشت قرمز، لبنیات پرچرب، و غذاهای فرآوری‌شده می‌تواند سطح کلسترول LDL را افزایش دهد.
سبک زندگی کم‌تحرک	عدم فعالیت بدنی منظم و نشستن طولانی‌مدت می‌تواند منجر به افزایش کلسترول و کاهش HDL شود.
ژنتیک	برخی از افراد به دلیل عوامل ژنتیکی دارای کلسترول بالایی هستند. این حالت ممکن است تحت عنوان “هایپرکلسترولمی خانوادگی” شناخته شود.
چاقی	افزایش وزن بدن، به‌ویژه افزایش چربی شکمی، موجب افزایش کلسترول LDL و تری‌گلیسرید و کاهش HDL می‌شود.
سیگار کشیدن	نیکوتین موجود در سیگار باعث کاهش سطح HDL می‌شود و در نتیجه خطر بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد.
دیابت	در افراد دیابتی، تغییرات در سطح قند خون می‌تواند به افزایش سطح کلسترول منجر شود.

کلسترول بالای 200 خطرناک است؟

سطح کلسترول خون که نشان دهنده‌ی مقدار چربی موجود در خون است، بر حسب میلی گرم در دسی لیتر (میلی گرم در دسی لیتر) بیان می‌شود. به طور کلی سطح کلسترول کمتر از 200 میلی گرم در دسی لیتر توصیه می‌شود. بین 200 میلی گرم در دسی لیتر و 239 میلی گرم در دسی لیتر، سطح کلسترول بالا یا حد مرزی در نظر گرفته می‌شود و باید آن را کاهش داد.

سطح کلسترول 240 میلی گرم در دسی لیتر یا بیشتر بالا تلقی می‌شود و باید برای کاهش آن اقدام کرد. برخی از راه‌های کاهش کلسترول شامل تغییر رژیم غذایی، شروع برنامه ورزشی و مصرف داروهای کاهنده کلسترول است.

علت کلسترول در افراد لاغر

اضافه وزن اغلب با افزایش کلسترول به ویژه با نسبت نامطلوب کلسترول خوب به کلسترول بد همراه است. در واقع چاقی باعث کاهش کلسترول خوب (HDL) می‌شود که به نوبه خود مقدار نسبی کلسترول بد (LDL) را افزایش می‌دهد اما همیشه افزایش وزن به معنای کلسترول بالا نیست.

برخی از بیماران بسیار لاغر دارای کبدی هستند که به طور طبیعی کلسترول زیادی تولید می‌کند. دیابت به ویژه دیابت نوع 2، نیز بر نسبت کلسترول خوب به کلسترول بد تأثیر منفی می‌گذارد. افراد مبتلا به دیابت اغلب کلسترول و تری گلیسیرید بالایی دارند.

عوارض کلسترول بالای 200

یکی از دلایل خطرناک بودن ‌کلسترول بالا‌ این است که پنهان است. در واقع سطح بالای کلسترول هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند. با این حال این نشان دهنده‌ی تجمع چربی در رگ‌های خونی است که می‌تواند منجر به آسیب یا انسداد جریان خون شود.

به این ترتیب خطر ابتلا به بیماری قلبی عروقی با علائم و عواقب دشوار مرتبط با آن به طور خاموش افزایش می‌یابد. در ایران بیماری‌های قلبی عروقی و عوارض آنها پس از سرطان دومین علت مرگ و میر هستند. اگرچه سطح بالای کلسترول تنها عاملی نیست که باعث مرگ می‌شود اما باید حواسمان به این مسئله باشد.

در اولین قدم در صورت دارا بودن کلسترول بالا باید نتایج آزمایش چربی خود را به پزشک نشان دهید. در واقع این اغلب همان پزشکی است که در ابتدا درخواست کنترل سطح کلسترول شما را کرده است.

بسته به سطح کلسترول و وجود یک یا چند عامل خطرناک ممکن است شما را به یک متخصص مانند متخصص قلب (در صورت وجود خطر قلبی عروقی اثبات شده)، متخصص غدد (اگر کلسترول بالا به دلیل کم کاری تیروئید باشد) یا متخصص کلیه (هنگامی که به نارسایی کلیه مرتبط باشد) ارجاع دهد.

این پزشکان می توانند با توجه به وضعیت شما پیگیری و درمان مناسب را برای شما برنامه ریزی کنند.

عوارض افزایش کلسترول

افزایش کلسترول، به‌ویژه کلسترول LDL، می‌تواند به مشکلات متعددی منجر شود:

• آترواسکلروز: تجمع کلسترول در دیواره رگ‌ها موجب تشکیل پلاک‌های چربی می‌شود که باعث تنگی رگ‌ها و کاهش جریان خون می‌گردد.
• بیماری قلبی عروقی: تجمع کلسترول و تشکیل پلاک در رگ‌ها می‌تواند خطر حمله قلبی، سکته مغزی و بیماری‌های عروقی را افزایش دهد.
• مشکلات عروق محیطی: انسداد عروق در اندام‌های محیطی (مانند پاها) موجب درد و ناراحتی می‌شود و ممکن است به زخم‌های جدی و حتی نیاز به قطع عضو منجر شود.

نتیجه‌گیری

کلسترول نقش حیاتی در عملکرد بدن دارد، اما سطح بالای آن به‌ویژه کلسترول LDL، می‌تواند خطرات جدی برای سلامتی ایجاد کند. افزایش کلسترول LDL باعث تجمع پلاک در شریان‌ها شده و منجر به بیماری‌های قلبی عروقی، سکته مغزی و دیگر مشکلات سلامتی می‌شود. بنابراین حفظ سطح کلسترول در محدوده‌ی نرمال از اهمیت بالایی برخوردار است. معاینات منظم خون و تغییرات در سبک زندگی، مانند رژیم غذایی مناسب و ورزش از بهترین روش‌ها برای کنترل سطح کلسترول هستند.

از سوی دیگر کلسترول HDL که به کلسترول خوب معروف است نقش حفاظتی در برابر بیماری‌های قلبی دارد. افراد لاغر نیز ممکن است به دلایل ژنتیکی یا مشکلات متابولیکی دچار کلسترول بالا شوند. لذا حتی در صورت عدم وجود علائم انجام آزمایش‌های منظم برای تشخیص به‌موقع و پیشگیری از عوارض ناشی از کلسترول بالا ضروری است. کاهش سطح کلسترول بالا می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را کاهش دهد و به حفظ سلامت عمومی‌ کمک کند.