علت اختلال وسواس چیست؟ علائم انواع اختلال وسواس فکری و عملی (OCD) + تست

“اختلال وسواس” شرایطی است که افکار مزاحم باعث ایجاد فشار فکری در فرد می‌شوند و در نتیجه ممکن است فرد یک ایده، فکر، تصور یا احساس را برای مدت طولانی با خود همراه داشته باشد. در این حالت شخص ممکن است دچار رفتارهای غیرعادی و نابهنجار شود. روان‌شناسان وسواس را عامل برهم‌زدن تعادل روانی و رفتاری دانسته و بر این عقیده‌اند که سازگاری فرد با محیط را از او سلب می‌کند. پیش ازآنکه دکتر مایکو به سراغ درمان وسواس برود، بهتر است با علائم انواع وسواس آشنا شوید.

اختلال وسواس فکری چیست؟

وسواس انواع مختلفی دارد. یکی از انواع این نوع از بیماری های روانی، وسواس فکری است. به این معنی که فرد علی‌رغم میل باطنی مرتباً در ذهن خود مشغول تکرار برخی افکار است و نمی‌تواند از آن ها رهایی یابد پس در نتیجه فرد تمرکز خود را از می‌دهد. این افکار مزاحم می‌توانند درباره وقایع گذشته یا کارهایی که در حال حاضر انجام می‌شوند باشند.

وسواس فکری شدید چگونه است؟

در “اختلال OCD” شدید فرد خود را موظف می‌داند که باید به یک سری مسائل عمل کند. اگر وسواس شدید باشد، حتماً باید درمان توسط متخصص صورت بگیرد و از خوددرمانی خودداری شود. درصورتی‌که فرد نتواند برای چند ساعت از نشانه‌های وسواس دور بماند؛ یعنی وسواس او از نوع شدید مشکل روانشناسی است و باید از یک درمانگر کمک بگیرد.

دکتر مایکو شما را در یافتن بهترین متخصصان در سراسر کشور یاری می کند. شما می توانید با استفاده از خدمات دکتر مایکو به راحتی نوبت ویزیت حضوری، تلفنی، متنی و تصویری خود را به راحت ترین شکل ثبت نمایید.

انواع اختلال وسواس فکری

“بیماری وسواس” در انواع مختلفی است. از جمله آن ها می‌توان به وسواس فکری و وسواس فکری و عملی اشاره کرد. وسواس فکری تنها مربوط به اندیشه درباره ویژگی‌های مختلفی چون بدن، رفتار مربوط به حال یا گذشته و افکار افراطی می‌شود. در وسواس فکری عملی یک فشار فکری منجر به انجام یک عمل و تکرار می‌شود. این وسواس بسیار خطرناک است. مانند شستشوی مکرر، رفتار منحرفانه، دقت وسواسی، شمردن و راه‌رفتن. پس از بررسی وسواس فکری به سراغ وسواس فکری عملی نیز می رویم.

علائم وسواس فکری

اختلال وسواس می‌تواند با علائمی مانند اجبار رفتارهای تکراری، اضطراب، پریشانی، تمایل به نظم یا افکار اجباری، احساس مسئولیت، عدم تحمل بی‌اعتمادی، کمال‌گرایی و افکار اغراق‌آمیز آزاردهنده همراه باشد. علائم و نشانه‌های وسواس باتوجه ‌به نوع آن می‌توانند متفاوت باشند. برخی از دیگر علائم عبارت‌اند از:

• ترس از بیمار شدن
• جمع‌آوری لوازم غیرضروری
• شمارش زیاد
• احساس عدم امنیت
• اهمیت بیش از حد به نظم و تقارن
• اهمیت به پاکیزگی و اجبار شستشو و تمیزی

وسواس فکری و نشخوار فکری

منظور از نسخه ذهنی تمایل فرد به تحلیل تکراری مشکلات و بررسی مجدد آن ها، افکار تکراری و احساس استرس و نگرانی برای ایجاد تغییر مثبت درباره یک مشکل بدون انجام اقدام مناسب است. این کار منجر به افزایش افکار منفی می‌شود و فرد توانایی حل مسئله خود را از دست می‌دهد. در این حالت فرد دچار اختلالات دیگری از جمله اضطراب پس از سانحه و اختلال اضطراب اجتماعی می‌شود.

نشخوار ذهنی و اختلال OCD از نظر تکراری بودن، مزاحمت و عدم کنترل مشابه هم هستند. بااین‌حال وسواس‌های فکری معمولاً ناخواسته هستند؛ اما نشخوار ذهنی یک روش پاسخ و واکنشی به اضطراب محسوب می‌شود. نشخوار ذهنی می‌تواند علائم مربوط به OCD را تشدید کند.

وسواس فکری و توهم

“وسواس OCD” در واقع نوعی اختلال بهداشت روانی است که فرد با گرفتار شدن در چرخه وسواس دچار توهمات خاص، تصورات، افکار ناخواسته و سرزده باعث ایجاد احساسات آزاردهنده شدید می‌شود. در وسواس فردی ممکن است فرد در مورد مسئله خاصی مانند بیمار شدن یا در مورد امنیت دچار نگرانی شود.

 در حالت عادی ممکن است فردی که این افکار را داشته بعد از مدتی بهبود یابد و به زندگی عادی خود ادامه دهد. اما در وسواس فکری این افکار به‌صورت مکرر بروز پیدا کرده و تبدیل به توهم که مانع عملکرد روزمره فرد است می‌شود.

اختلال وسواس عملی چیست؟

می‌توان در یک تعریف کلی از وسواس فکری عملی گفت این اختلال حالتی است که فرد به‌صورت مزمن و طولانی‌مدت به دلیل افکار ناخواسته دچار رفتار یا وسواس عملی غیرقابل‌کنترل و مکرر می‌شود. وسواس عملی مستقیماً به وسواس فکری مرتبط است. مثلاً فرد درصورتی‌که افکاری در مورد امنیت یک فرد مهم در زندگی خود داشته باشد، به اعمالی چون تماس مکرر با او و پیام دادن به او برای اطلاع از وضعیت فرد و اطلاع از سلامتی او دست می‌زند.

وسواس فکری عملی فقط مختص به تمیزی و پاکیزگی نیست و ممکن است افکار آزاردهنده باعث انجام هر عملی شوند. بااین‌حال افراد مبتلا به وسواس فکری عملی نیز می‌توانند با انجام روش‌های درمانی علائم اختلال را کاهش داده و به وسواس خود غلبه کنند.

انواع اختلال وسواس عملی

بیماری OCD می‌تواند در انواع مختلفی باشد. علائم این اختلال باگذشت زمان تغییر می‌کند و ممکن است با افزایش سن بیشتر شود. از جمله انواع بسیار شایع وسواس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

 وسواس شستشو: فرد از آلودگی می‌ترسد و دائماً در حال تمیزکاری و شستشو است.

 وسواس شکاک: فرد در این حالت می‌ترسد که چیزی درست نباشد یا اتفاق بدی بی افتد که به‌خاطر آن تنبیه  شود.

وسواس شمارش و نظم: فرد دائماً به دنبال نظم و ترتیب است و برای نظم و ترتیب اشیا و وسایل اعتقادات خاصی دارد.

وسواس جمع‌کننده: فرد مبتلا به این نوع وسواس تمایل دارد تمام چیزها را حتی اگر بی‌استفاده باشند، جمع کند و دور نیندازد. به این فرد محتکر هم گفته می شود.

علائم وسواس عملی

همان‌طور که پیش‌تر نیز گفته شد، OCD Obsessive Compulsive Disorder افکار مزاحم و اجباری باعث انجام اعمالی می‌شوند که در عملکرد روزانه فرد اختلال ایجاد می‌کند. نشانه‌های اختلال در چند دسته تقسیم می‌شوند. ابتدا علائم وسواس فکری بروز پیدا کرده که باعث بروز علائم وسواس عملی نیز می‌شوند. از علائم وسواس فکری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

•  احساس مسئولیت فرد برای اتفاقات مختلف
• ترس از مریضی
• ترس از آینده
• احساس تنفر از بی‌خبری
• تمایل بیش از حد به تقارن و نظم
• تمرکز بیش از حد بر امری خاص
• باورهای خرافی و توهم

نشانه‌های جسمی و احساسی وسواس:

دل‌درد	اضطراب
سرگیجه	ترس
گرفتگی عضلات	خشم
تنگی نفس	شرم و گناه
ضربان قلب بالا	اندوه

 علائم و نشانه‌های عملی وسواس:

• شمارش مداوم
• تمیزکاری افراطی
• شک کردن نسبت به درست انجام‌دادن کارها
• تکرار کلمات زیر لب
• نظم بخشیدن به اشیا
• خرید بیش از حد
• پرهیز از لمس اشیا
• بررسی چندباره سلامتی اطرافیان

شخصیت وسواسی مجبور چه خصوصیاتی دارد؟

اختلال شخصیت وسواس مجبور یا OCDP نوعی از اختلال شخصیتی است که در آن فرد دچار کمال‌گرایی شدید و نظمی خاص می‌شود. افراد مبتلا به این نوع اختلال استانداردهای خاصی را به خود تحمیل می‌کنند. این افراد دارای ویژگی‌های مانند موارد زیر هستند:

• به‌سختی می‌توانند احساسات خود را بیان کنند.
• در شکل‌گیری روابط دچار مشکل هستند.
• سخت‌کوش هستند؛ اما به دلیل کمال‌گرایی ناکارآمد می‌باشند.
• احساس عصبانیت و پرخاشگری دارند.
• دچار انزوای اجتماعی می‌شوند.
• ممکن است دچار افسردگی نیز بشوند.

OCDP می‌تواند با وسواس فکری عملی اشتباه گرفته شود، درحالی‌که این دو با یکدیگر متفاوت هستند. علت این وسواس به موارد مختلفی ناشی از ترکیب ژنتیک و تجربیات کودکی برمی‌گردد و علت دقیق آن هنوز شناخته شده نیست. افرادی که مشکوک به اختلال‌های روانی هستند به‌احتمال زیاد به OCDP مبتلا می‌شوند. مبتلایان به OCD شدید نیز احتمال ابتلا به شخصیت وسواس مجبور را دارند.

ریشه وسواس فکری و عملی چیست؟

تشخیص ریشه اختلال وسواس فکری عملی به شرایط زندگی فرد بستگی دارد؛ چراکه بسیاری از مبتلایان به وسواس بر این باورند که وسواسشان به دلیل یک اتفاق خاص ایجاد شده است. مثلاً وقایعی که درگذشته تجربه کرده‌اند باعث ایجاد افکار مزاحم شده که بارهاوبارها در ذهنشان تکرار می‌شوند و منجر به انجام اعمال ناخواسته می‌شود. به‌طورکلی می‌توان ریشه وسواس فکری عملی را در رویدادهای زندگی فرد جستجو کرد. مثلاً برخی مبتلایان در فرهنگ‌های اسلامی دچار اجبارها و افکار ناخواسته مذهبی می‌شوند.

وسواس فکری زمانی که منجر به انجام یک عمل خاص می‌شود در زندگی فرد اختلالات شدیدی ایجاد می‌کند. این افکار تا جایی می‌توانند آزاردهنده شوند که حتی اگر فرد می‌داند در صورت عمل‌نکردن به این افکار هیچ اتفاق خطرناکی نمی‌افتد، باز آن ها را تکرار می‌کند. انجام اعمال اجباری ناشی از این افکار می‌تواند برای لحظاتی احساس خوبی برای فرد ایجاد کند؛ چراکه باعث رهایی از ترس یا اضطراب آن ها می‌شود. برای مقابله با این اختلال لازم است ریشه و علت وسواس فکری عملی به‌خوبی شناخته شده و با یافتن بهترین روش درمانی بر آن غلبه شود.

اختلال وسواس در کودکان

اختلال وسواس می‌تواند در کودکان نیز بروز پیدا کند. این نوع اختلال به شکل قابل‌توجهی باعث افت کارکرد در عملکرد روزانه فرد شده و در رشد کودک نیز تأثیر منفی به‌جای می‌گذارد؛ بنابراین شناسایی و تشخیص آن توسط والدین اهمیت بسیار زیادی دارد. این حالت در کودکان باعث انجام رفتارهای کلیشه‌ای و تکراری شده و شیوع آن در پسران دوبرابر بیشتر از دختران است.

کودک مبتلا به OCD دائماً در مورد مرتب بودن اشیا نگران است. همچنین ممکن است اشیای بی‌ارزشی را جمع‌آوری کند. این اختلال باعث افزایش اضطراب کودک شده و باعث شود یک عمل را دائماً تکرار کند. از جمله علائم و نشانه‌های وسواس فکری عملی در کودکان می‌توان به نگرانی در مورد کثیفی و تمیزی، ترس در مورد انجام کار بد، احساس گناه، پشیمانی زیاد، اضطراب و استرس اشاره کرد.

افسردگی و وسواس فکری

اختلال وسواس دارای عوارض بسیار زیادی است که یکی از آن ها می‌تواند افسردگی و انزوای فرد باشد. وسواس فکری به‌تدریج در خانواده اثر گذاشته و باعث انزوا و در نهایت افسردگی فرد می‌شود؛ علائم وسواس به‌گونه‌ای است که برای سایر افراد نیز آزاردهنده است؛ بنابراین ممکن است اعضای خانواده‌ای که فرد مبتلا به OCD دارند به دلیل علائم و نشانه‌های این اختلال تمایل کمتری به برقراری ارتباط با فرد داشته باشند که این موضوع می‌تواند در نهایت باعث افسردگی در فرد شود. ازآنجایی‌که وسواس فکری عملی با علائم دیگری چون استرس و اضطراب نیز همراه است، این موارد نیز می‌توانند تشدیدکننده احتمال ابتلا به افسردگی باشد.

مغز افراد وسواسی

وسواس مانند دیگر احساسات بدن از مغز ناشی می‌شود؛ بنابراین این اختلال جنبه روانی داشته و به مغز و اعصاب برمی‌گردد. چراکه این وسواس در نتیجه افکار آزاردهنده ایجاد شده و به‌صورت عملی بروز پیدا می‌کند. ریشه این افکار و احساسات در سیستم عصبی است. در صورت ادامه‌پیداکردن افکار آزاردهنده، به‌تدریج کنترل احساسات ناخوشایند از سیستم عصبی خارج شده و فرد دست به اعمال تکراری می‌زند.

عوارض وسواس فکری عملی

وسواس فکری عملی همان‌طور که پیش‌تر نیز مورد بررسی قرار گرفت، می‌تواند باعث اختلال عملکرد روزانه فرد شود؛ بنابراین مهم‌ترین و بزرگ‌ترین پیامد آن تداخل در نظم روزانه زندگی، تنهایی و انزوای شخص است. زندگی با فرد مبتلا به OCD می‌تواند آزاردهنده باشد؛ چراکه علائم این وسواس علاوه بر خود فرد باعث آزار اطرافیان می‌شود؛ بنابراین ممکن است دیگر افراد تمایلی به ارتباط با شخص نداشته باشند.

مشاهده اعمالی چون شستن مکرر دست‌ها، پاک‌کردن اشیا، اضطراب و استرس و احساس گناه فرد می‌تواند آزاردهنده باشد؛ چراکه انجام چنین رفتاری برای دیگران بی‌معنی بوده و معمولاً با احساس ترحم نیز همراه است. دریافت مشاوره و آگاه‌سازی اعضای خانواده در مورد روش‌های مقابله با این نوع از وسواس اهمیت بسیار زیادی دارد.

تست وسواس فکری رایگان

تشخیص دقیق وسواس فکری عملی بر عهده افراد متخصص است که می توانید با استفاده از سامانه دکتر مایکو بهترین آن ها را در سراسر کشور بیابید و پس از مشاهده نظرات سایر بیماران از فرد موردنظر نوبت خود را ثبت نمایید. بااین‌حال با انجام تست‌های رایگان می‌توان به علائم این اختلال پی برد و برای انجام روند درمان اقدام کرد. با پاسخ به سؤالات زیر و انتخاب بهترین گزینه که تجربه شما را در طول ماه گذشته به‌خوبی توصیف کند، می‌توانید تا حدودی به علائم و نشانه‌های این وسواس پی ببرید. سؤالات به شرح زیر هستند و با گزینه‌هایی چون هرگز، اندک، به طور متوسط، زیاد و خیلی زیاد پاسخ داده می‌شوند:

• من وسایل زیادی را نگه می‌دارم.
• بیش از حد امور را بررسی می‌کنم.
• درصورتی‌که وسایل سر جای خودش نباشد، عصبانی می‌شوم.
• در انجام کارها مجبور به شمارش هستم.
• دست زدن به وسایل اشخاص غریبه برایم سخت است.
• کنترل افکارم دشوار است.
• به طور مداوم درها، پنجره‌ها و کمدها را چک می‌کنم.
• احساس می‌کنم مجبور هستم عدد مشخصی را تکرار کنم.
• احساس می‌کنم قسمتی از بدن یا وسایلم آلوده است.
• وسایل را دور نمی‌اندازم و جمع می‌کنم.
• لازم است وسایل با نظم خاصی چیده شوند.
• احساس می‌کنم اعداد خوش‌یمن و بدیمن بدون وجود دارند.
• بیش از حد دستم را می‌شورم.

وسواس فکری شدید دارم، چیکار کنم؟

درمان اختلال وسواس حتماً باید تحت‌نظر درمانگر صورت بگیرد و با درمان شناختی رفتاری علائم این اختلال را کاهش داد. لازم است ابتدا، در مراحل مختلف محرک‌ها شناسایی شوند، یعنی عواملی که باعث ایجاد وسواس می‌شوند. در مرحله دوم باید مقاومت در برابر انجام وسواس عملی صورت بگیرد؛ یعنی فرد با تحریک افکار از انجام اعمال اجباری دوری کند. در مرحله بعدی افکار وسواسی به چالش کشیده شده و با مدیریت استرس و تغییر سبک زندگی می‌توان بر علائم ناشی از این اختلال غلبه کرد.

منابع:

https://adaa.org

www.treatmyocd.com

psychology.org.au