عفونت گوش یکی از این بیماری‌هایی است که به التهاب در ناحیه‌ی گوش مربوط شده و معمولاً ناشی از عفونت‌های باکتریایی، ویروسی یا قارچی است که می‌تواند حاد یا مزمن باشد. گوش، عضو اصلی سیستم شنوایی انسان است، در عین حال نقشی اساسی در حفظ تعادل انسان نیز ایفا می‌کند. فعالیت‌های فیزیولوژیکی این اندام پیچیده، اغلب توسط میکروارگانیسم‌های خارجی که می‌توانند بیماری‌های شدید مختلف را ایجاد کنند، مورد تهدید قرار می‌گیرد. در این مطلب از دکتر مایکو به موارد مختلف عفونت های گوش می‌پردازیم.
علت عفونت گوش بزرگسالان
عفونت‌های گوش علل مختلفی دارند و در فصل‌های پاییز و زمستان که ابتلا به بیماری های پاییزی مثل سرماخوردگی و آنفولانزا بیشتر است، این نوع از بیماری های گوش شایع‌تر می‌شود. التهاب و احتقان ناشی از آلرژی نیز می‌تواند باعث عفونت گوش شود. افراد مبتلا به حساسیت فصلی (مانند آلرژی به گرده) ممکن است در زمانی که گرده در هوا زیاد است، به دلیل احتقان و التهابی که واکنش آلرژیک ایجاد می‌کند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به عفونت گوش باشند.
علت عفونت گوش کودکان
کودکان مبتلا به عفونت حاد گوش دچار تب و اختلال خواب می‌شوند و بدون دلیل مشخصی گریه می‌کنند یا تحریک‌پذیر می‌شوند، همچنین ممکن است آبریزش بینی، سرفه، استفراغ و اسهال داشته باشند. تحمل درد گوش بسیار سخت است و ممکن است باعث کم شنوایی شود. معمولاً، ترشحات پشت پرده‌ی گوش جمع می‌شوند و حتی پس از بهبودی عفونت، در آن‌جا باقی می‌مانند. این اختلال عفونت گوش میانی ترشحی نامیده می‌شود که بین کودکان زیاد دیده می‌شود.
در برخی موارد ساختارهای مختلف گوش کودک آلوده شده و علائمی بروز می‌کند که به درمان فوری نیاز دارد. این موارد شامل علائم زیر است:
- عفونت استخوان اطراف گوش (ماستوئیدیت) که باعث درد می‌شود.
- عفونت گوش داخلی (لابیرنتیت) که باعث سرگیجه و کم شنوایی می‌شود.
- عفونت بافت‌های اطراف مغز (مننژیت) یا تجمع چرک در مغز باعث سردرد، گیجی، تشنج و سایر مشکلات عصبی می‌شود.
با تکرار عفونت‌ها، ممکن است یک بافت غیرطبیعی شبیه پوست به نام کلستئاتوم در گوش میانی کودکان و از طریق پرده‌ی گوش رشد کند. کلستئاتوم به استخوانچه‌های گوش میانی آسیب می‌رساند و باعث کم شنوایی می‌شود.
عفونت گوش خارجی
عفونت گوش خارجی، که به آن عفونت گوش شناگران نیز می‌گویند، نوعی التهاب است که مجرای گوش را که از لاله تا پرده‌ی گوش امتداد دارد، تحت تاثیر قرار می‌دهد. عفونت گوش خارجی زمانی رخ می‌دهد که آب وارد مجرای گوش شده و سپس با تجمع گوش مسدود شود که این امر محیطی ایده آل برای رشد باکتری‌ها ایجاد می‌کند و بدن با التهاب، درد، قرمزی و گاهی اوقات تب به عفونت پاسخ می‌دهد.
عفونت گوش خارجی، التهابی حاد یا مزمن در مجرای گوش خارجی است و عمدتاً اپیتلیوم پوششی مجرای گوش خارجی را درگیر می‌کند. با وجود این گفته، عفونت می‌تواند به عمق بیشتری نیز گسترش یابد.
عوامل بیماری زا که در بروز عفونت گوش خارجی نقش دارند، عمدتاً باکتری‌ها و ویروس‌ها (به ویژه ویروس‌های هرپسی) هستند، البته در این فرآیند گاهی برخی قارچ‌ها هم می‌توانند درگیر باشند. عفونت گوش خارجی حاد که در کودکان هم شایع است، اغلب نتیجه‌ی اگزما یا عفونت گوش میانی است که مسئول پوشش مجرای گوش خارجی است. عفونت گوش خارجی می‌تواند تحت تاثیر برخی از عوامل مانند سرما، رطوبت، خشکی مجرای گوش یا تجمع جرم گوش و عدم شستشوی گوش باشد. عفونت گوش خارجی مزمن در افراد ضعیف، دارای نقص ایمنی، دیابتی یا مبتلا به کمبود شدید ویتامین شایع است.
عفونت گوش خارجی معمولاً با احساس آزاردهنده‌ی خارش شروع می‌شود که بعد از آن به دردی کم و بیش شدید در ساختارهای گوش خارجی تبدیل می‌شود و درد هنگام جویدن یا حتی لمس گوش تشدید می‌شود. عفونت گوش خارجی ممکن است با قرمزی، پرخونی (افزایش خون در گوش خارجی)، ادم، تغییر در توانایی شنوایی یا ترشح چرک یا آبی از مجرای گوش همراه باشد.
عفونت گوش خارجی را می‌توان با معاینه اتوسکوپی تشخیص داد که برای مشاهده ادم و پرخونی گوش انجام می‌شود. در این مورد نیز، بهترین درمان به عامل ایجاد کننده بستگی دارد اما برای تسکین درد از آنتی بیوتیک‌ها در صورت عفونت باکتریایی و ضد ویروس‌ها اگر علت عفونت گوش خارجی حملات ویروسی باشد تجویز می‌شود.
عفونت گوش داخلی
گوش داخلی از اندام‌های حسی تشکیل شده است که به تنظیم تعادل و شنوایی اختصاص دارد. عفونت گوش داخلی بیشتر به لابیرنتیت معروف است، زیرا التهاب عمدتاً لابیرنت را درگیر می‌کند؛ این بخش کوچکی از گوش داخلی است که از اندام‌های مسئول حفظ تعادل و شنیدن موسیقی و کلمات تشکیل شده است.
اگرچه تعیین دقیق علت عفونت گوش داخلی غیرممکن است، اما می‌توان گفت این بیماری ناشی از موارد زیر است:
- عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی مانند پاروتیت یا عفونت گوش حاد
- مننژیت یا مننژوانسفالیت که در این موارد، عفونت گوش داخلی در نوع چرکی خود ظاهر می‌شود.
- واکنش‌های شدید آلرژیک به مواد مختلف و داروها (مانند آنتی بیوتیک‌ها)
- استرس شدید
علاوه بر علل احتمالی ذکر شده در بالا، برخی از عوامل احتمالی که بیمار را مستعد ابتلا به عفونت گوش داخلی می‌کند، شناسایی شده است. از جمله محتمل ترین آن‌ها می‌توان به سرفه‌های شدید، زور زدن بیش از حد و حرکات ناگهانی اشاره کرد.
عفونت گوش داخلی معمولاً با سرگیجه‌ی شدید و ناگهانی شروع می‌شود. اضطراب، گیجی، مشکل در حفظ تعادل، وزوز کردن گوش، سرگیجه، حالت تهوع، درد معده، رنگ پریدگی و کم شنوایی از عوامل دیگر آن هستند. بنابراین عفونت گوش داخلی می‌تواند ناراحتی قابل توجهی ایجاد کند و گاهی اوقات منجر به افسردگی و حملات پانیک هم بشود!
شک به عفونت گوش داخلی می‌تواند با چندین آزمایش تشخیصی تأیید شود:
- آزمایش پاسخ شنوایی ساقه مغز
- الکترونیستانگموگرافی (ثبت الکترونیکی حرکات چشم)
- آزمایش کشت باکتری
- سی تی اسکن
- MRI و تصویربرداری با دقت بالا
درمان عفونت گوش داخلی به علت زمینه‌ای و شدت علائم بستگی دارد. داروهای ضد ویروسی و آنتی بیوتیک‌ها در درمان زمانی استفاده می‌شوند که عفونت گوش داخلی به ترتیب ناشی از عفونت‌های ویروسی و باکتریایی باشد.
داروهای ضد تهوع برای تسکین حالت تهوع ناشی از سرگیجه و داروهای ضد کولینرژیک برای آرامش بیمار مبتلا تجویز می‌شود. بنزودیازپین‌ها و مهارکننده‌های مختلف نیز برای کاهش اضطراب و افسردگی در بیماران مبتلا به عفونت گوش داخلی استفاده می‌شود. برای کاهش التهاب در گوش، داروهای کورتیکواستروئید توصیه می‌شود. اگر داروها برای درمان کامل این بیماری کافی نباشند، عفونت گوش داخلی باید با جراحی برای اصلاح هرگونه آسیب به گوش درمان شود.
عفونت گوش میانی و سرگیجه یا سردرد
عفونت گوش میانی یک عفونت رایج در دوران کودکی و حتی بزرگسالان است که در گوش میانی، دقیقاً در فضای بین پرده گوش و گوش داخلی رخ می‌دهد. در بیشتر موارد، عفونت گوش میانی پس از یک سرماخوردگی ساده تشخیص داده می‌شود.
عفونت‌های مجاری تنفسی می‌توانند از طریق لوله استاش به گوش میانی گسترش یافته و باعث آسیب شوند. به یاد داشته باشید که لوله استاش کانالی است که بینی را به گوش میانی متصل می‌کند. علاوه بر سرماخوردگی، فارنژیت، آلرژی و بزرگ شدن لوزه‌ها نیز می‌تواند بیمار را مستعد ابتلا به عفونت گوش میانی کند.
عفونت گوش میانی با درد و التهاب گوش همراه است با علائمی مشخص مانند درد گلو، تب شدید و تب خفیف، احتقان بینی (گرفتگی بینی)، سرفه بروز می‌کند. در برخی موارد، عفونت گوش میانی چرکی می‌شود؛ در چنین مواردی، درد گوش با ترشح چرک از مجرای گوش همراه است. اگر عفونت گوش میانی به طور کامل درمان نشود، ممکن است پارگی پرده گوش، کاهش شنوایی و وزوز گوش شدید وضعیت را بدتر کند.
عفونت گوش میانی را می‌توان با چندین آزمایش تشخیصی تأیید کرد:
- معاینه با اتوسکوپ (بهترین روش تشخیصی)؛
- تیمپانومتری: حرکت پرده‌ی گوش و فشار داخل گوش میانی را ارزیابی می‌کند؛
- تیمپانوگرام: وجود مایع موکوس در گوش میانی و عملکرد لوله استاش را ارزیابی می‌کند؛
- آزمایش شنوایی سنجی؛
- سی تی اسکن.
پاراستامول، ایبوپروفن و هیدروکورتیزون (استفاده موضعی، مستقیماً در مجرای گوش) رایج‌ترین داروهای درمانی عفونت گوش میانی هستند.
خطرات عفونت گوش
کودکان خردسال به دلیل نابالغ بودن کامل آناتومی گوش و گلو در معرض خطر بیشتری برای عفونت گوش قرار دارند. این خطر برای کودکانی که به مهدکودک می‌روند و در نتیجه با همسالان زیادی در تماس هستند نیز افزایش می‌یابد. البته که این خطرات شامل حال بزرگسالان هم می‌شود.
علائم عفونت گوش
کودکان خردسال اغلب با لمس یا خاراندن گوش خود شروع می‌کنند که با مشکلات شنوایی، تب، ترشح از گوش، تحریک‌پذیری و استفراغ آن‌ها همراه است. در کودکان بزرگ‌تر و بزرگسالان، علائم عبارتند از:
- درد گوش
- مشکلات شنوایی
- احساس انسداد یا فشار در گوش
- ترشح از گوش
- سرگیجه و عدم تعادل
- حالت تهوع و استفراغ
تظاهر علائم بدون درد یا تب نیز می‌تواند نشان دهنده‌ی وجود مایع در گوش باشد و نیاز به بررسی بیشتر دارد.
علائم عفونت گوش میانی در بزرگسالان
علائم عفونت گوش معمولاً در عرض دو روز اول بهبود می‌یابد و اکثر عفونت‌ها بدون هیچ درمانی در عرض یک یا دو هفته به خودی خود از بین می‌روند. با این حال برخی شواهد نشان می‌دهد که درمان با آنتی بیوتیک‌ها ممکن است برای برخی از کودکان مبتلا به عفونت گوش مفید باشد. از سوی دیگر استفاده بیش از حد از آنتی بیوتیک‌ها می‌تواند منجر به ایجاد باکتری‌های مقاوم به دارو شود. برای اطلاع از مزایا و خطرات مصرف آنتی بیوتیک‌ها با پزشک خود مشورت کنید.
برای تسکین درد، پزشک ممکن است درمان‌هایی برای کاهش درد ناشی از عفونت گوش توصیه کند. این موارد می‌تواند شامل مسکن‌ها و داروهای ضد التهابی باشد.
علائم شایع عفونت گوش میانی در بزرگسالان عبارتند از:
- گوش درد
- خارش در گوش
- تب
- صدای تق تق در گوش
- احساس گرفتگی یا گرفتگی گوش
- کاهش شنوایی
تشخیص عفونت گوش: نوار گوش برای عفونت
وقتی به پزشک گوش و حلق و بینی مراجعه کنید، او معاینه کاملی انجام خواهد داد و در صورت حاد بودن عفونت، نوار گوش هم می‌گیرد، اطلاعات مربوط به علائم را جمع آوری می‌کند و برخی از آزمایشات ساده را انجام می‌دهد که عبارتند از:
- بررسی حرکت پرده گوش؛
- بررسی عملکرد لوله استاش؛
- بررسی وجود مایع در گوش میانی؛
- بررسی افت احتمالی شنوایی.
در کودکان خردسال، تحریک پذیری و مالیدن گوش به طور خودکار به معنای عفونت یا مشکل جدی نیست. معاینه‌ی کامل و تجزیه و تحلیل علائم نوار گوش می‌تواند به پزشک در تشخیص دقیق و در صورت امکان، جلوگیری از مصرف غیرضروری آنتی بیوتیک‌ها کمک کند.
درمان خانگی گوش درد و عفونت گوش
چندین درمان خانگی وجود دارد که می‌تواند به کاهش علائم عفونت گوش میانی کمک کند. آب خوردن بیشتر یکی از مهم‌ترین کارها است که می‌تواند با دفع باکتری‌ها و ویروس‌ها به بدن شما در درمان عفونت کمک کند.
درمان‌های خانگی زیر را می‌توانید برای تسکین درد استفاده کنید، اما اگر تب شما کم نشد یا درد ادامه داشت، هرگز نباید مراجعه به پزشک را به تأخیر بیندازید. این مهم است که همیشه به یاد داشته باشید که اگرچه درمان‌های خانگی می‌توانند کاملاً مؤثر باشند، اما به هیچ وجه جایگزین نیاز به مشاوره پزشکی نمی‌شوند.
- داشتن یک رژیم غذایی سالم به کمک میوه‌های تازه، سبزیجات، غلات و پروتئین‌های با کیفیت بالا، باعث تقویت سیستم ایمنی بدن شما می شود.
- مقدار زیادی آب خالص بنوشید تا ترشحات مخاطی حل شود.
- اسیدهای چرب ضروری موجود در ماهی‌های آب سرد، دانه‌های کتان و روغن بذر کتان به کاهش التهاب یا آلرژی‌هایی که اغلب رخ می‌دهند کمک می‌کند.
- زنان شیرده باید از آلرژن‌های رایج مانند شیر گاو اجتناب کنند.
نتیجه‌گیری
عفونت گوش یک التهاب حاد یا مزمن در گوش است. عارضه شایع آن بیماری‌های آنفلوانزای متعدد است که می‌تواند عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی گوش را ایجاد کند که بررسی هر کدام از این موارد در این مطلب دکتر مایکو پرداختیم. اگر در مورد عفونت گوش سوالی دارید که در این مقاله به آن پرداخته نشد و یا نیاز به درمان آن دارید می توانید به صورت حضوری و غیر حضوری با پزشکان گوش، حلق و بینی دکتر مایکو مشورت کنید تا در صورت نیاز دارو و آزمایش های لازم را در نسخه ی الکترونیک شما ثبت کنند.
«اگر در مورد عفونت گوش اطلاعات و تجربه ی مفیدی دارید، آن ها را با سایر خوانندگان در قسمت نظرات به اشتراک بگذارید.»
منابع:
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/
https://www.msdmanuals.com/en-gb/home/news/editorial/understanding-different-types-of-ear-infections
https://www.topdoctors.co.uk/medical-articles/an-expert-s-guide-to-ear-infections-and-discharge
https://111.wales.nhs.uk/encyclopaedia/e/article/earinfection
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/ear-infections/
