بیماری پیسی، که در منابع علمی با نام ویتیلیگو یا برص هم شناخته می‌شود، اختلالی است که ظاهر پوست را دستخوش تغییر می‌کند، اما ریشه‌ی آن در عملکرد پیچیده‌ی سیستم ایمنی بدن نهفته است. برخلاف بسیاری از بیماری‌های پوستی که ناشی از عوامل خارجی هستند، پیسی حاصل یک واکنش درونی است که طی آن سلول‌های رنگدانه ساز پوست به تدریج از بین می‌روند. در این مقاله از دکتر مایکو می‌خواهم پیسی را کاملاً بررسی کنم.
بیماری پیسی چیست؟
بیماری پیسی از چی میاد؟ویتیلیگو یک بیماری پوستی خودایمنی است که در آن سلول‌های تولیدکننده رنگ پوست، یعنی ملانوسیت‌ها، به تدریج از بین می‌روند. نتیجه‌ی این فرآیند، ظاهر شدن لکه‌های سفید یا بی‌رنگ روی پوست است که ممکن است در هر ناحیه‌ای از بدن بروز کند. این بیماری می‌تواند در هر سنی آغاز شود و شدت آن از چند نقطه کوچک تا بی‌رنگی گسترده‌ی پوست متغیر باشد.
چرا در برص رنگ پوست تغییر می‌کند؟
رنگ پوست انسان توسط رنگدانه‌ای به نام ملانین تعیین می‌شود. ملانوسیت‌ها، سلول‌هایی هستند که این رنگدانه را تولید می‌کنند. در بیماری پیسی، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به این سلول‌ها حمله می‌کند و آن‌ها را تخریب می‌نماید. این حمله باعث از بین رفتن رنگدانه در نواحی خاصی از پوست می‌شود.
آیا هر لکه سفیدی پیسی است؟
خیر. بیماری پیسی یک بیماری خودایمنی است که در آن سلول‌های تولیدکننده رنگدانه (ملانوسیت‌ها) از بین می‌روند و در نتیجه لکه‌های سفید روی پوست ایجاد می‌شود. با این حال، لکه‌های سفید می‌توانند به دلایل دیگری نیز ایجاد شوند از جمله:
- بیماری‌های قارچی: برخی از عفونت‌های قارچی می‌توانند باعث ایجاد لکه‌های سفید روی پوست شوند.
- آفتاب سوختگی: در برخی موارد، آفتاب سوختگی می‌تواند باعث ایجاد لکه‌های سفید شود.
- کمبود ویتامین B12: کمبود این ویتامین نیز می‌تواند منجر به ایجاد لکه‌های سفید شود.
- پیتریازیس آلبا: این بیماری پوستی که بیشتر در کودکان و نوجوانان دیده می‌شود، می‌تواند باعث ایجاد لکه‌های سفید و کم‌رنگ روی پوست شود.
- اگزما: اگزما پوستی نیز می‌تواند با لکه‌های سفید همراه باشد.
تفاوت برص و سایر لکه‌های سفید
- شکل لکه‌ها: لکه‌های پیسی معمولاً مرزهای مشخصی دارند و در اشکال مختلف (گرد، بیضی و…) دیده می‌شوند.
- محل لکه‌ها: پیسی می‌تواند در هر قسمتی از بدن ایجاد شود، اما اغلب در صورت، دست‌ها و چین و چروک‌های پوستی دیده می‌شود.
- روند گسترش: لکه‌های پیسی معمولاً به تدریج گسترش می‌یابند و ممکن است بزرگتر شوند یا تعدادشان بیشتر شود.
تفاوت بیماری پیسی با سایر بیماری‌های پوستی
| ویژگی | پیسی | قارچ پوستی | برص یا پیسی کاذب |
| علت | خودایمنی | عفونت قارچی | التهاب یا کمبود تغذیه |
| ظاهر | لکه‌های سفید با مرز مشخص | لکه‌های پوسته دار | لکه‌های سفید پراکنده |
| واگیردار بودن | نیست | است | نیست |
| درمان | دارو، نوردرمانی، جراحی | داروهای ضد قارچ | درمان علت زمینه‌ای |
بیماری پیسی واگیردار است؟
خیر. برخلاف برخی باورهای نادرست، پیسی واگیردار نیست و از طریق تماس فیزیکی یا استفاده از وسایل مشترک منتقل نمی‌شود. این بیماری حاصل یک اختلال درونی در سیستم ایمنی بدن است و ارتباطی با عوامل خارجی ندارد.
انواع پیسی و الگوهای انتشار آن
انواع این بیماری و الگوهای انتشار آن به شکل‌های مختلفی ظاهر می‌شوند که شامل موارد زیر هستند:
پیسی غیرسگمنتال (پیسی دوطرفه)
این نوع از برص شایع‌ترین فرم بیماری است و حدود ۹۰٪ مبتلایان را شامل می‌شود. در این حالت، لکه‌های سفید به صورت متقارن در دو طرف بدن ظاهر می‌شوند و معمولاً به تدریج گسترش می‌یابند. ویژگی‌ها:
- درگیری نواحی مانند پشت دست‌ها، آرنج، زانو، اطراف چشم‌ها و پاها
- پیشرفت آهسته اما پیوسته
- احتمال درگیری مخاط دهان و ناحیه تناسلی
زیردسته‌ها:
- پیسی تعمیم یافته: لکه‌ها در سراسر بدن پخش می‌شوند؛
- پیسی مخاطی: درگیری غشاهای مخاطی مانند دهان و بینی؛
- پیسی جهانی: بیش از ۸۰٪ پوست بدن بی‌رنگ می‌شود.
پیسی سگمنتال (پیسی یک طرفه)
این نوع از برص معمولاً در کودکان و نوجوانان دیده می‌شود و فقط یک سمت بدن را درگیر می‌کند. برخلاف نوع غیرسگمنتال، این فرم سریع‌تر پیشرفت می‌کند اما پس از مدتی پایدار می‌شود. ویژگی‌ها:
- لکه‌های سفید محدود به یک ناحیه خاص
- عدم تقارن در توزیع لکه‌ها
- پاسخ ضعیف‌تر به درمان‌های رایج مانند نوردرمانی
پیسی مخلوط
در این حالت، فرد همزمان علائم پیسی سگمنتال و غیر سگمنتال را دارد. این نوع کمتر رایج است و تشخیص آن نیاز به بررسی دقیق دارد.
پیسی طبقه بندی نشده
برخی از موارد برص در هیچ یک از دسته‌های بالا قرار نمی‌گیرند. این نوع ممکن است الگوی مشخصی نداشته باشد یا در مراحل اولیه باشد که هنوز الگوی آن شکل نگرفته است.
الگوهای انتشار پیسی
| الگو | توضیح |
| کانونی | لکه‌های کوچک و محدود در یک ناحیه خاص |
| مخاطی | درگیری نواحی مرطوب مانند دهان و اندام تناسلی |
| تریکوم | لکه‌ای با مرکز سفید، حلقه‌ی کم رنگ و حلقه‌ی رنگ طبیعی |
| جهانی | بی‌رنگ شدن گسترده‌ی پوست در سراسر بدن |
دلایل ابتلا به بیماری پیسی
بیماری برص، یک اختلال پیچیده و چندعاملی است که هنوز علت دقیق آن به طور کامل شناخته نشده است. با این حال، مطالعات پزشکی و تجربیات بالینی چندین عامل مؤثر را شناسایی کرده‌اند که در بروز این بیماری نقش دارند. در ادامه، این عوامل را به صورت دسته‌بندی‌شده بررسی می‌کنیم.
اختلال در سیستم ایمنی بدن
در بیماری پیسی، سیستم ایمنی به اشتباه به سلول‌های رنگدانه ساز پوست (ملانوسیت‌ها) حمله می‌کند و آن‌ها را از بین می‌برد. این فرآیند خودایمنی باعث از دست رفتن رنگ پوست در نواحی خاصی می‌شود. مطالعات نشان داده‌اند که پیسی با سایر بیماری‌های خودایمنی مانند دیابت نوع ۱، بیماری تیروئید و آلوپسی آره‌آتا ارتباط دارد.
عوامل ژنتیکی و ارثی
حدود ۳۰٪ از مبتلایان به بیماری پیسی، سابقه خانوادگی این بیماری را دارند. ژن‌های خاصی که در تنظیم عملکرد سیستم ایمنی و تولید ملانین نقش دارند، ممکن است در بروز بیماری دخیل باشند. یعنی اگر یکی از اعضای خانواده به پیسی مبتلا باشد، احتمال ابتلای سایر اعضا افزایش می‌یابد، اما این بیماری به صورت قطعی ارثی نیست.
عوامل عصبی و نوروژنیک
برخی نظریه‌ها بیان می‌کنند که مواد شیمیایی آزادشده از انتهای اعصاب پوست ممکن است برای ملانوسیت‌ها سمی باشند و باعث تخریب آن‌ها شوند. این مواد ممکن است در پاسخ به استرس یا آسیب‌های عصبی تولید شوند و به صورت موضعی باعث بروز لکه‌های سفید شوند.
خودتخریبی سلولی
در برخی موارد، ملانوسیت‌ها به‌دلیل نقص‌های داخلی، خودشان را از بین می‌برند. این فرآیند ممکن است ناشی از اختلالات متابولیک یا آسیب‌های اکسیداتیو باشد. آسیب اکسیداتیو یعنی وقتی کهعدم تعادل بین رادیکال‌های آزاد و آنتی‌اکسیدان‌ها در بدن می‌تواند به سلول‌های رنگدانه‌ساز آسیب برساند.
عوامل محیطی و محرک‌های خارجی
برخی محرک‌های محیطی می‌توانند آغازگر یا تشدیدکننده پیسی باشند:
- آفتاب‌سوختگی شدید
- تماس با مواد شیمیایی صنعتی
- آسیب‌های پوستی مانند بریدگی یا سوختگی
- استرس‌های روانی یا جسمی شدید
نکته: این عوامل به تنهایی باعث پیسی نمی‌شوند، اما در افراد مستعد می‌توانند بیماری را فعال کنند.
کمبود ویتامین‌ها و مواد مغذی
برخی مطالعات نشان داده‌اند که کمبود ویتامین‌های خاص مانند B12، D و اسید فولیک ممکن است با بروز یا تشدید پیسی مرتبط باشد.
| ماده مغذی | نقش در بدن | ارتباط با پیسی |
| ویتامین B12 | تولید سلول‌های خونی و عصبی | کمبود آن ممکن است عملکرد ملانوسیت‌ها را مختل کند |
| ویتامین D | تنظیم ایمنی و سلامت پوست | سطح پایین آن با بیماری‌های خودایمنی مرتبط است |
| اسید فولیک | رشد سلولی و ترمیم DNA | کمبود آن ممکن است باعث آسیب سلولی شود |
بیماری‌های همراه
افراد مبتلا به بیماری پیسی ممکن است هم زمان به بیماری‌های زیر نیز دچار باشند:
- بیماری آدیسون
- کم‌خونی (آنمی)
- پسوریازیس
- لوپوس
- روماتیسم مفصلی
اهمیت بررسی هم زمان:وجود این بیماری‌ها می‌تواند روند درمان پیسی را تحت تأثیر قرار دهد و نیازمند رویکرد درمانی چندجانبه باشد.
بیماری پیسی ارثی است؟
تا حدودی بله. تحقیقات نشان داده‌اند که حدود یک‌سوم افراد مبتلا به بیماری پیسی دارای سابقه‌ی خانوادگی بیماری هستند. یعنی اگر یکی از والدین یا بستگان درجه یک مبتلا باشند، احتمال ابتلای فرزندان بیشتر از افراد بدون سابقه خانوادگی خواهد بود. با این حال، پیسی یک بیماری چندعاملی است؛ یعنی ژنتیک به تنهایی عامل اصلی نیست و عوامل دیگری مانند اختلالات خودایمنی، استرس و آسیب‌های پوستی نیز نقش تعیین‌کننده‌ای دارند.
چه کسانی در معرض ابتلا به پیسی هستند؟
- افراد با سابقه خانوادگی بیماری‌های خودایمنی؛
- کسانی که دچار استرس‌های مزمن هستند؛
- افرادی که در معرض آفتاب سوختگی شدید قرار گرفته‌اند؛
- مبتلایان به بیماری‌هایی مانند دیابت نوع ۱، تیروئید یا آلوپسی.
علائم بیماری پیسی چیست؟
علائم پیسی معمولاً با تغییرات ظاهری پوست آغاز می‌شوند که شامل موارد زیر است:
ظاهر شدن لکه‌های سفید روی پوست
بارزترین نشانه‌ی بیماری پیسی، لکه‌های سفید یا بی‌رنگ روی پوست است. این لکه‌ها معمولاً:
- در نواحی در معرض نور خورشید مانند صورت، دست‌ها، بازوها و پاها ظاهر می‌شوند؛
- ابتدا به صورت نقاط کم رنگ شروع شده و به مرور زمان سفیدتر و مشخص تر می‌شوند؛
- ممکن است شکل نامنظم داشته باشند و در برخی موارد با لبه‌های قرمز یا ملتهب همراه باشند.
تغییر رنگ موها
در نواحی مبتلا به بیماری پیسی، موها نیز ممکن است رنگ خود را از دست بدهند به عنوان مثال سفید شدن زودرس موهای سر، ابرو، مژه یا ریش اتفاق می‌افتد. این تغییر رنگ می‌تواند اولین علامت پیسی در برخی افراد باشد، به‌ویژه در کودکان و نوجوانان.
درگیری غشاهای مخاطی
بیماری پیسی می‌تواند نواحی داخلی بدن را نیز تحت تأثیر قرار دهد مثل از دست رفتن رنگ در بافت‌های داخل دهان و بینی و درگیری نواحی تناسلی و مقعدی در برخی موارد.
علائم چشمی و شنوایی
در موارد پیشرفته‌تر، ممکن است علائم فراتر از پوست باشند. التهاب شبکیه یا عنبیه چشم که گاهی باعث مشکلات بینایی می‌شود و کاهش شنوایی جزئی در اثر درگیری سلول‌های رنگدانه‌ای گوش داخلی از این قبیل مواردند.
تفاوت شدت علائم در افراد مختلف
شدت و گستردگی علائم پیسی در افراد متفاوت است:
- برخی فقط چند لکه کوچک دارند که ثابت باقی می‌مانند؛
- برخی دیگر لکه‌های بزرگ‌‌تری دارند که به مرور به هم می‌پیوندند و نواحی وسیع‌تری را درگیر می‌کنند.
بیماری پیسی در کودکان
این بیماری در کودکان، اگرچه از نظر بالینی مشابه بزرگسالان است، اما از نظر روانی، اجتماعی و درمانی تفاوت‌های مهمی دارد. در این بخش، به بررسی علل، علائم، انواع و روش‌های درمانی پیسی در کودکان می‌پردازیم تا والدین و مراقبانشان بتوانند با آگاهی بیشتر، از کودک خود حمایت کنند.
علائم پیسی در کودکان
علائم بیماری پیسی کودکان ممکن است با بزرگسالان مشابه باشد، اما در سنین پایین تر، تشخیص آن دشوارتر است.
لکه‌های سفید روی پوست: معمولاً در صورت، دست‌ها، پاها و اطراف دهان ظاهر می‌شوند؛
تغییر رنگ موها: سفید شدن موهای ابرو، مژه یا سر در نواحی مبتلا؛
خشکی و حساسیت پوستی: پوست نواحی سفید ممکن است خشک تر و حساس‌تر باشد؛
واکنش‌های روانی: احساس خجالت، اضطراب یا انزوا در محیط‌های اجتماعی مانند مدرسه.
تفاوت پیسی در کودکان با بزرگسالان
- پیشرفت سریع تر: در برخی کودکان، بیماری با سرعت بیشتری گسترش می‌یابد
- پاسخ متفاوت به درمان: پوست کودکان حساس تر است و به درمان‌های موضعی بهتر پاسخ می‌دهد
- تأثیر روانی بیشتر: کودکان ممکن است به دلیل ظاهر متفاوت، دچار کاهش اعتمادبه‌نفس شوند
نکات مهم در تشخیص نوع پیسی
نوع بیماری پیسی بر انتخاب روش درمان تأثیر مستقیم دارد. الگوی انتشار می‌تواند نشان‌دهنده‌ی سرعت پیشرفت بیماری باشد و تشخیص دقیق توسط متخصص پوست با استفاده از لامپ وود و بررسی سابقه خانوادگی انجام می‌شود.
بیماری پیسی درمان دارد؟
درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، اما روش‌های مختلفی برای کاهش علائم و بازگرداندن رنگ طبیعی پوست وجود دارد. درمان‌های رایج شامل کرم‌های موضعی، نوردرمانی، لیزر و در موارد خاص، جراحی پیوند پوست هستند. همچنین مشاوره روان‌شناختی و مراقبت‌های خانگی نقش مهمی در ارتقاء کیفیت زندگی بیماران دارند. انتخاب نوع درمان بستگی به شدت بیماری، سن فرد و پاسخ بدن به درمان دارد.
درمان‌های بیماری پیسی
درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، اما روش‌های مختلفی برای کنترل علائم، بهبود ظاهر پوست و جلوگیری از گسترش لکه‌ها استفاده می‌شود. انتخاب درمان بسته به وسعت بیماری، محل لکه‌ها، سن فرد و نوع پوست متفاوت است.
درمان‌های دارویی
کرم‌های کورتیکواستروئیدی موضعی التهاب را کاهش داده و ممکن است تولید رنگ دانه را تحریک کنند. معمولاً در مراحل اولیه مؤثرند.
مهارکننده‌های کالسینورین (مانند تاکرولیموس و پیمکرولیموس) گزینه‌ای مناسب برای نواحی حساس مانند صورت و ناحیه تناسلی هستند که عوارض جانبی کمتری نسبت به استروئیدها دارند.
قرص‌های ایمنی‌ساز یا کنترل کننده سیستم ایمنی در موارد شدید یا سیستمیک، داروهای خوراکی ممکن است استفاده شوند. (مانند سیكلوسپورین)
درمان با نور (فوتوتراپی)
UVB باریک باند این روش یکی از رایج‌ترین درمان‌هاست. اشعه UVB باعث تحریک ملانوسیت‌ها و تولید رنگ می‌شود. معمولاً در جلسات متعدد انجام می‌شود و نیاز به پیگیری مستمر دارد.
روش‌های جراحی و ترمیمی
پیوند پوست یا ملانوسیت‌ها در مواردی که درمان‌های دیگر مؤثر نباشند، پیوند سلول‌های رنگ دانه‌ای یا پوست سالم به ناحیه سفید انجام می‌شود. این روش دقیق است و معمولاً برای لکه‌های کوچک استفاده می‌شود.
روش‌های آرایشی و پوشاننده
- استفاده از کرم‌های پوشاننده برای هماهنگی رنگ پوست
- تاتوی پزشکی مخصوص نواحی ثابت مانند لب‌ها
- کرم‌های برنزه کننده برای مخفی کردن لکه‌ها
البته برخی از مبتلایان به بیماری پیسی خود را درگیر پنهان کردن لکه‌ها نمی‌کنند و خود را به همان شکل دوست دارند. فراموش نکنید که نظر و حس شماست که مهم است و نیازی نیست برای آنکه در نظر افراد جامعه زیبا به نظر برسید هرکاری را انجام دهید.
درمان‌های جدید و تحقیقاتی
مهارکننده‌های JAK (مثل توفاسیتینیب و روکسولیتینیب) در حال حاضر در مطالعات بالینی هستند و نتایج اولیه امیدوارکننده‌اند. این داروها عملکرد سیستم ایمنی را تنظیم می‌کنند. سلول درمانی و درمان‌های ژنی در آینده ممکن است راه حل‌هایی پایدار ارائه دهند، اما هنوز در مراحل آزمایشگاهی هستند.
حمایت روانی و مشاوره
از آن جایی که پیسی می‌تواند باعث کاهش اعتمادبه‌نفس در برخی افراد شود، مشاوره روان‌شناختی و گروه‌های حمایتی برای مدیریت احساسات بیمار بسیار مؤثرند.
پیشگیری از بیماری پیسی چگونه است؟
اگرچه همیشه قابل پیشگیری نیست، اما رعایت برخی نکات می‌تواند به کاهش احتمال بروز یا تشدید علائم کمک کند. این بخش برای مخاطبانی که به دنبال راه‌های مراقبتی هستند، بسیار کاربردی خواهد بود.
محافظت از پوست در برابر نور خورشید
- استفاده روزانه از ضدآفتاب با SPF بالا (حداقل ۵۰)
- پوشیدن لباس‌های محافظ و کلاه در فضای باز
- پرهیز از آفتاب سوختگی، به ویژه در نواحی مستعد
مدیریت استرس و سلامت روان
- تمرین‌های آرام‌سازی مثل مدیتیشن و یوگا
- مشاوره روان‌شناختی در صورت نیاز
- خواب کافی و تغذیه متعادل
تغذیه مناسب و مکمل‌های مفید
| ماده غذایی | نقش در سلامت پوست | منابع غذایی |
| ویتامین B12 | تقویت عملکرد عصبی و ایمنی | گوشت قرمز، تخم‌مرغ، لبنیات |
| ویتامین D | تنظیم ایمنی و سلامت پوست | نور خورشید، ماهی چرب، مکمل‌ها |
| زینک | ترمیم سلولی و مقابله با التهاب | آجیل، گوشت، غلات کامل |
پرهیز از محرک های محیطی
به عنوان مثال اجتناب از تماس با مواد شیمیایی تحریک کننده، مراقبت از پوست در برابر آسیب‌های فیزیکی و استفاده از شوینده‌های ملایم و مرطوب کننده‌ها.
پیگیری منظم با پزشک متخصص پوست
برای بررسی روند بیماری پیسی، تنظیم درمان‌ها بر اساس پاسخ بدن و پیشگیری از عوارض احتمالی.
سخن پایانی
بیماری پیسی تنها یک تغییر ظاهری نیست، بلکه تجربه‌ای عمیق از مواجهه با تفاوت و پذیرش آن است. هر لکه‌ی سفید روی پوست، داستانی از مقاومت، امید و تلاش برای حفظ عزت نفس را روایت می‌کند. شناخت علمی و آگاهی اجتماعی درباره‌ی این بیماری، می‌تواند دیوارهای تبعیض را فرو بریزد. درمان‌های موجود شاید رنگ پوست را بازگردانند، اما آن‌چه مهم‌تر است، بازگرداندن آرامش و اعتماد به نفس به دل افراد مبتلاست. بیایید با هم، نگاهی انسانی‌تر و آگاهانه‌تر به پیسی داشته باشیم.
«اگر شما هم در مورد این بیماری اطلاعات یا سوالی دارید در قسمت نظرات با من و خوانندگان این مقاله به اشتراک بگذارید.»
