درمان زردی نوزاد: فتوتراپی در خانه و بیمارستان+علت و علائم زردی

یرقان یا زردی نوزادان Baby jaundice اکثر اوقات مشکل جدی محسوب نمی‌شود و علت ایجاد آن به وقتی برمی گردد که گلبول‌های قرمز فرسوده تخریب می‌شوند و از آن‌ها ماده‌ای به نام بیلی‌روبین آزاد می‌شود. درصورتی‌که این بیلی‌روبین در نوزاد دفع نشود، باعث به‌وجودآمدن یرقان یا زردی می‌شود. درمان زردی نوزاد Treatment of infant jaundice اگر به‌موقع صورت بگیرد، بدون ایجاد مشکل خاصی برطرف می‌شود. علائم اولیه زردی در نوزادان تغییر رنگ چشم و زرد شدن قسمت سفیدرنگ چشم است. زردی فیزیولوژیک اغلب یک روز بعد از زایمان مادر به‌صورت خودبه‌خود از بین می‌رود اما زردی پاتولوژیک احتیاج به مراقبت و کنترل دارد. در این مقاله از دکتر مایکو علائم و نحوه ی درمان زردی در نوزادان را زیر ذره‌بین می بریم تا در صورت بروز آن در نوزاد بدانیم چه واکنشی نشان دهیم.

علت زردی نوزاد (یرقان نوزاد) چیست؟

زمانی که گلبول ‌های قرمز فرسوده تخریب می ‌شوند و ماده‌ای به نام بیلی‌روبین آزاد می کنند ‌که اگر این دفع نشود، باعث به‌ وجود آمدن یرقان یا زردی در نوزاد می‌ شود که اگر به آن توجه به موقع نشود می تواند علائم زیادی برای نوزاد ایجاد کند که در ادامه به آن ها می پردازیم.

علائم زردی نوزاد را بشناسید:

تشخیص و درمان زردی نوزاد Baby jaundice نیاز به شناخت علائم و نشانه‌های این بیماری دارد. باتوجه‌به نشانه‌های زیر می‌توان به زردی نوزاد پی برد:

• زرد شدن رنگ پوست
• زرد شدن سفیدی چشم
• زرد شدن مدفوع
• گریه ­ی شدید
• بی‌ اشتهایی کودک

در بعضی موارد، این بیماری می‌تواند مشکلات جدی­تری ایجاد کند. در این حالت با علائم هشداردهنده‌ای همراه است که ازجمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بدخلقی نوزاد
• گریه‌های خیلی شدید
• طبیعی نبودن عضلات بدن
• تشنج
• بی‌حالی
• اسپاسم عضلانی

تشخیص و آزمایش زردی نوزاد Baby jaundice

میزان بیلی‌روبین 3 تا 7 روز بعد از تولد به بیشترین مقدار خود می‌رسد بنابراین چند روز بعد از تولد، نوزاد باید توسط پزشک معاینه شود. شما می توانید به راحتی و سریع نوبت حضوری و آنلاین خود را با دکتران دکترمایکو ثبت کنید. در صورت تشخیص ابتلای نوزاد به زردی بعد از گذشت چند روز، سفیدی چشم و پوست به رنگ زرد تغییر می‌کند.

برای تعیین میزان شدت زردی و اقدام برای درمان زردی نوزاد، باید آزمایش‌های مختلفی انجام شود. یکی از روش‌های ساده تشخیص این بیماری، زرد شدن قسمتی از بدن نوزاد بعد از فشار دادن با انگشت است. بررسی رنگ ادرار و مدفوع نیز روش دیگری است. درصورتی‌که رنگ مدفوع متمایل به رنگ زرد یا نارنجی باشد، احتمال دارد نوزاد زردی داشته باشد.

درجه زردی نوزادان باید چند باشد؟

اگر درجه زردی (میزان بیلی‌روبین بدن نوزاد) برابر 10 یا بالاتر باشد، به معنی زردی خفیف است. به‌طورکلی زیر درجه ی 12 نشان‌دهنده زردی خفیف است. در این مورد جای هیچ‌گونه نگرانی نیست و با کمی مراقبت و در منزل می‌توان آن را درمان کرد. در مواردی پزشک صلاح می‌داند که والدین دستگاه زردی نوزاد را تهیه و با دستور پزشک از نوزاد در منزل مراقبت کنند. درمان زردی نوزاد با درجه‌ی بیشتر از 13 باید زیر نظر پزشک و با دستگاه‌های مخصوص انجام شود. درجه 20 تا 22 بسیار خطرناک است و نیاز به مراقبت‌های ویژه و بستری نوزاد در بیمارستان دارد.

عوارض زردی نوزاد را دست کم نگیرید!

 به دلیل شیوع بالای زردی در نوزادان، ممکن است این بیماری در بعضی موارد نادیده گرفته شده و مراقبت‌های لازم و کافی از نوزاد صورت نگیرد. “درمان زردی در نوزادان“ مسئله‌ی پیچیده‌ای نیست و در بیش‌تر موارد بدون به‌وجودآوردن مشکل خاصی درمان می‌شود اما باید توجه داشت اگر میزان تخریب گلبول‌های قرمز زیاد شود، بیلی‌روبین آزاد شده می‌تواند روی سلول‌های مغزی تأثیر منفی بگذارد. درواقع عوارض بیلی‌روبین روی سلول‌های مغزی جبران‌ناپذیر است و باعث ایجاد ضایعاتی به نام کرنکتروس می‌شود. همچنین روی اختلال درک، تکلم و شنوایی نوزاد تأثیر زیادی می‌گذارد.

سریع‌ترین راه‌ های درمان زردی نوزاد

برای درمان قطعی یرقان نوزاد باید ابتدا درجه زردی تعیین شود. درصورتی‌که درجه زردی پایین و میزان آن خفیف باشد، بعد از بالغ شدن کودک به‌صورت طبیعی برطرف می‌شود. روش‌ دیگر درمان زردی کودک، فتوتراپی است که بسیار مرسوم بوده و در آن از نور طیف آبی استفاده می‌شود. به این صورت که نوزاد را روی تخت، زیر نور آبی قرار داده و از عینک‌های مخصوص برای محافظت از چشم او استفاده می‌کنند. اگر زردی نوزاد بسیار شدید باشد، برای جایگزین‌کردن سلول‌های خونی آسیب‌دیده، باید مقدار معینی خون به او تزریق شود. در این موارد، نوزاد باید در بیمارستان بستری شود و تحت مراقبت‌های ویژه قرار بگیرد.

درمان زردی نوزاد در بیمارستان

فتوتراپی می‌تواند در بیمارستان یا در منزل انجام شود. البته در بیشتر موارد در بیمارستان، در اتاق مادر یا در بخش اطفال انجام می‌شود. فتوتراپی در هر نوبت به مدت 30 دقیقه متوقف می‌شود تا تغذیه کودک انجام شود. در فتوتراپی از چشم‌بند یا عینک‌های محافظ استفاده می‌شود و در این وقفه می‌توان این چشم‌بندها را نیز درآورد. در صورت بستری نوزاد در بیمارستان، مادر باید همراه او بماند و شیردهی به نوزادش را انجام دهد. 

دستگاه فتوتراپي برای درمان زردی نوزاد

استفاده از دستگاه فتوتراپی یکی از ایمن‌ترین روش‌های کاهش و درمان زردی اطفال است و در رفع زردی نوزادان زیادی موثر بوده است. استفاده از دستگاه فتوتراپی در منزل نیز امکان‌پذیر است. البته این در صورتی است که پزشک متخصص صلاح بداند، در غیر این صورت این روش معمولاً در بیمارستان و زیر نظر و کنترل پزشک و پرستار انجام می‌شود. اگر باز هم در مورد این قضیه سوالی دارید می توانید نوبت اینترنتی یا مشاوره آنلاین خود را با پزشکان دکتر مایکو در کلینیک ها و بیمارستان ها ثبت نمایید.

قیمت اجاره دستگاه زردی نوزاد

دستگاه فتوتراپی یا دستگاه درمان زردی نوزاد در صورت کسب مجوزهای لازم می‌تواند توسط والدین کودک اجاره شود تا اقدامات درمانی در خانه صورت بگیرد. اجاره این دستگاه باید از محلی مطمئن و زیر نظر کارشناسان مجرب انجام شود. کارشناسان مربوطه باید توضیحات لازم را در خصوص نکات مراقبتی و استفاده از دستگاه ارائه دهند و به سؤالات و درگیری­های ذهنی والدین رسیدگی کنند.

در این دستگاه‌ها از لامپ‌های مختلفی استفاده می‌شود و در واقع همین سن لامپ‌ها و مدت‌زمان استفاده از آن‌ها تعیین‌کننده قیمت اجاره دستگاه است. درصورتی‌که لامپ‌ها قدیمی باشند، خاصیت درمانی خود را ازدست‌داده و باید فوراً تعویض شوند. ارائه دستگاه فتوتراپی با قیمت خیلی پایین می‌تواند نشان‌دهنده معیوب بودن لامپ‌ها یا استفاده از لامپ‌های بی‌کیفیت باشد. حتماً در هنگام اجاره ی دستگاه به سالم بودن لامپ‌ها و کیفیت آن‌ها توجه کنید و از جای مطمئن  آن را تهیه کنید.

درمان زردی نوزاد در خانه

به طور عمومی، درمان زردی نوزاد در بیمارستان صورت می‌گیرد اما اگر پزشک متخصص تشخیص دهد، اقدامات درمانی نوزاد در منزل نیز قابل‌اجرا است. در مواردی که درمان زردی یا Baby jaundice نیاز به دستگاه داشته باشد، والدین می‌توانند این دستگاه را اجاره کنند و ادامه‌ی درمان را باتوجه‌به دستورالعمل‌های لازم در منزل انجام دهند. اما اگر زردی خفیف باشد، درمان‌های خانگی برای بهبود این بیماری وجود دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

• شیردهی منظم و مکرر به نوزاد
• قراردادن نوزاد در معرض نور ملایم آفتاب به‌صورت روزانه و مدت‌زمان یک تا دو ساعت
• استفاده از مکمل‌ها
• استفاده از گیاهان دارویی

آب انار برای رفع زردی نوزاد

یکی دیگر از روش‌هایی که در طب سنتی برای درمان زردی نوزادان پیشنهاد می‌شود، استفاده از آب انار است.  انار در بهبود زردی نوزاد می‌تواند مؤثر باشد اما حتماً به این نکته توجه داشته باشید که دادن دانه‌های انار به‌صورت مستقیم به نوزاد اشتباه محض است! از طرف دیگر، پزشکان مصرف هرگونه مایعات به‌غیراز شیر مادر و ویتامین‌ ها را توصیه نمی‌کنند پس باز هم احتیاط کنید و با پزشک مشورت کنید.

درمان زردی نوزاد با لیموشیرین

درمان زردی بچه با لیموشیرین، یکی دیگر از روش‌های سنتی است که البته مخالفان بسیاری نیز دارد اما برخی بر این باورند که می‌تواند مؤثر باشد و جلوی پیشرفت بیماری را بگیرد. در نوزادانی که به زردی خفیف مبتلا هستند، لیموشیرین می‌تواند تأثیر بیشتری داشته باشد. مصرف لیموشیرین، 50 تا 60 روز زمان می‌برد تا به بهبود کامل زردی بیانجامد. استفاده از این روش، حتماً نیاز به تأیید متخصص اطفال دارد چراکه نوزادان زیر 6 ماه نباید آب‌میوه بنوشند.

ترنجبین برای درمان زردی نوزاد

در طب سنتی این باور وجود دارد که استفاده از برخی گیاهان دارویی می‌تواند در درمان زردی نوزاد مؤثر باشد و دو گیاه ترنجبین و شیرخشت برای درمان زردی توصیه می‌شود. مصرف این گیاهان دارویی باید زیر نظر افراد متخصص انجام شود.

روش تهیه شربت گیاهی ترنجبین:

یک قاشق غذاخوری از ترنجبین را در یک لیوان آب جوش بریزید تا 5 دقیقه خیس بخورد.  بعد از آن با یک صافی تفاله هارا جدا کنید. هر 2 ساعت یک‌ بار یک قاشق ‌چای‌خوری از این شربت به نوزاد بدهید. با این دارو، تغییر رنگ مدفوع نوزاد به زرد طلایی و کاهش زردی پوست بعد از 8 الی 10 روز انتظار می‌رود.

تغذیه مادر برای درمان زردی نوزاد

برای درمان زردی بچه یا یرقان باید رژیم غذایی سالمی داشته باشید و برخی مواد غذایی را حتماً مصرف کنید. مثلا غلات، سبزیجات تازه، مرکبات، انبه و انواع توت‌ها می تواند موثر باشد. مصرف غلات باعث خلوص بیشتر شیر مادر شده و به بهبود زردی کمک می‌کند. همچنین سبزیجات تازه به دلیل دارا بودن ویتامین A و ویتامین C موثرند. مرکبات، انبه و انواع توت‌ها نیز در درمان این بیماری نقش دارند.

توجه: آب خوردن را فراموش نکنید. مصرف زیاد آب باعث بهبود عملکرد کبد انسان می شود پس حتما خود را هیدراته نگه دارید و روزانه بیش از 8  لیوان آب بنوشید.

نحوه­ ی شیر دادن به نوزاد زیر دستگاه زردی

شیردهی نوزادان، زیر دستگاه فتوتراپی هر 2 ساعت یک‌بار انجام می‌شود. نوزاد باید 2 ساعت زیر دستگاه باشد و بعد از آن به مدت 1 ساعت می‌تواند بیرون از دستگاه قرار بگیرد. شیردهی به نوزاد مبتلا به زردی باید به‌ صورت منظم و مکرر انجام شود. درصورتی‌ که نوزاد زیر دستگاه احساس گرسنگی کرد، ضروری است شیردهی به او انجام شود و بعد درمان زردی نوزاد با دستگاه از سر گرفته شود.

در زمان شیردهی به نوزاد باید دستگاه فتوتراپی را خاموش کنید، سپس نوزاد را از داخل دستگاه خارج کرده و پس از اتمام شیردهی مجدداً نوزاد را به مدت 2 ساعت در دستگاه قرار ‌دهید. درصورتی‌که نوزاد از شیرخشک استفاده می‌کند، می‌توان شیردهی به نوزاد را در داخل دستگاه انجام داد. همچنین مادران می توانند شیر خود را بدوشند و با استفاده از سرنگ (بدون سوزن) شیر را آرام به درون دهان نوزاد زیر دستگاه وارد کنند. می توانید انگشت کوچک خود را (که کاملا تمیز است) کمی وارد دهان نوزاد کنید و سرنگ را همراه آن وارد دهانش کنید تا احساس کند دارد از مادر شیر می خورد.

با بی‌قراری نوزاد زیر دستگاه فتوتراپی چه کنیم؟!

بی‌قراری نوزاد زیر دستگاه فتوتراپی طبیعی است و جای نگرانی ندارد. درصورتی‌که بی‌قراری او ناشی از گرسنگی است، می‌توان برای شیردهی نوزاد را بیرون آورده و شیردهی را انجام دهید. اما اگر دلایل دیگری برای بی قراری مثل اذیت شدن نوزاد به‌خاطر استفاده از چشم‌بند وجود دارد باید به یک سری نکات هنگام درمان زردی نوزاد با دستگاه توجه داشته باشید.

• قبل از قراردادن نوزاد داخل دستگاه، شیردهی را به ‌صورت کامل انجام دهید و مطمئن شوید که نوزاد گرسنه نیست.
• پوشک او را قبل از شروع فتوتراپی عوض کنید.
• نوزاد را به‌صورت لخت و فقط با پوشک یا شورت مخصوص (برای نوزادان پسر) و عینک و چشم‌بند محافظ داخل دستگاه قرار دهید.
• از دمای مناسب دستگاه مطمئن شوید. گاهی بی‌قراری نوزاد به دلیل دمای نامناسب است. دمای مناسب برابر 28 تا 32 درجه سانتی‌گراد است.
• هر 2 ساعت یک‌بار نوزاد را بیرون بیاورید و چشم‌بند او را بردارید تا چشم‌هایش اذیت نشود.
• قسمت‌هایی از بدن نوزاد که در معرض نور قرار نمی‌گیرد نیاز نیست چرب شوند.
• از چشم‌بند با جنس مناسب و مرغوب استفاده کنید..

مدت‌ زمان استفاده از دستگاه فتوتراپی

مدت‌ زمان درمان زردی نوزاد با استفاده از دستگاه فتوتراپی باتوجه‌به شدت بیماری متفاوت است. گاهی استفاده 24 ساعته از این دستگاه کافی است اما در مواردی بیشتر طول می کشد. به‌ طور کلی تعیین زمان دقیق فتوتراپی توسط متخصص صورت می‌گیرد اما معمولاً زردی بعد از 2 یا 3 روز از بین می‌ رود.

زردی نوزاد چقدر طول می‌کشد؟

علائم زردی نوزاد معمولاً بعد از 2 یا 3 روز بهبود می‌یابد اما در موارد شدیدتر باتوجه‌به تشخیص پزشک ممکن از 5 تا 7 روز یا بیشتر هم طول بکشد.

از کجا بفهمیم زردی نوزاد خوب شده است؟

بعد از گذراندن مدت زمانی که پزشک برای درمان زردی نوزاد تعیین کرده است، از نوزاد آزمایش گرفته می شود تا سطح بیلی‌روبین بدن مشخص شود. درصورتی‌که سطح بیلی‌روبین زیاد باشد، فتوتراپی مجدداً ازسرگرفته می‌شود اما اگر سطح آن کاهش یافته یا از بین رفته باشد فتوتراپی قطع می‌شود. همچنین از جمله مواردی که نشان‌دهنده بهبود بیماری هستند می‌توان به ازبین‌رفتن زردی پوست، چشم و تغییر رنگ مدفوع به رنگ طبیعی اشاره کرد.

منابع:

www.ncbi.nlm.nih.gov

raisingchildren.net.au

سوالات شما