بارداری خارج از رحم زمانی رخ می‌دهد که تخمک بارور شده در خارج رحم که محل طبیعی رشد آن است، قرار گرفته و شروع به رشد می‌کند. حدود 90٪ بارداری‌های خارج رحمی، در لوله‌های فالوپ رخ می‌دهند که به آن بارداری لوله‌ای گفته می‌شود. با این حال، این نوع بارداری‌ها می‌توانند در مناطق دیگری مانند تخمدان، حفره شکمی یا حتی گردن رحم اتفاق بیفتند. متاسفانه در بارداری خارج رحمی امکان جنین نمی‌تواند زنده بماند و به یک کودک سالم تبدیل شود. در صورت عدم تشخیص و درمان به‌موقع، بارداری خارج از رحمی می‌تواند خطرات جدی برای سلامت مادر ایجاد کند. در ادامه‌ی این مقاله از دکتر مایکو با علت، علائم و خطرات ادامه‌ی این بارداری آشنا می‌شویم.
بارداری خارج از رحم یعنی چی؟
رحم به‌طور ویژه‌ای طراحی شده تا از جنین در حال رشد با دیواره‌های عضلانی ضخیم و تأمین خون غنی برای تغذیه پشتیبانی کند. در مقابل، لوله‌های فالوپ یا حفره شکمی از حمایت و فضای کافی برای رشد ایمن بارداری را ندارند که باعث اورژانسی شدن شرایط بارداری برای مادر و مسلماً سقط جنین می‌شوند.
بارداری‌های خارج رحم در 1-2٪ از تمام بارداری‌ها رخ می‌دهند و اگر درمان نشوند می‌تواند منجر به عوارض شدید شود، از جمله مرگ‌ومیر مادر. با این حال، تشخیص و درمان زودهنگام نتایج را به‌طور قابل‌توجهی بهبود می‌بخشد.
اولین علائم بارداری خارج از رحم
شناسایی سریع علائم بارداری خارج رحمی حیاتی است. متأسفانه، علائم اولیه بارداری خارج رحم می‌توانند مشابه علائم بارداری طبیعی باشند که تشخیص آن را بدون ارزیابی پزشکی دشوار می‌کند. با این حال، علائم مشخصی وجود دارند که معمولاً با پیشرفت وضعیت ظاهر می‌شوند.
- خونریزی غیرعادی واژینال: ممکن است از لکه‌بینی سبک تا خونریزی سنگین متغیر باشد. خونریزی معمولاً نامنظم است و ممکن است با پریود معمولی مطابقت نداشته باشد.
- درد لگنی یا شکمی: این درد معمولاً تیز، ناگهانی و در یک طرف بدن است. درد ممکن است پشت سر هم یا به‌طور مستمر باشد که با گذشت زمان شدیدتر می‌شود.
- درد شانه: زمانی رخ می‌دهد که خونریزی داخلی دیافراگم را تحریک کند.
- سرگیجه یا غش کردن: این علائم ممکن است نشان‌دهنده‌ی خونریزی داخلی باشد و هشداری برای بارداری خارج از رحم پاره شده است.
- علائم گوارشی: برخی زنان دچار تهوع و استفراغ می‌شوند که به تهوع صبحگاهی ارتباط ندارد.
شایع ترین علائم بارداری خارج رحمی
| مرحله | علائم رایج |
| اوایل (هفته‌های 4-6) | انقباضات ملایم، لکه‌بینی سبک |
| میانه (هفته‌های 6-8) | درد شکمی، خونریزی واژینال |
| (پس از پارگی) | درد شدید، سرگیجه، شوک، غش کردن |
علائم بارداری خارج از رحم در دختر باکره
در دختران باکره نیز بارداری خارج رحمی ممکن است رخ دهد، اگرچه این وضعیت به طور خاص نادر است. علائم مشابه با دیگر زنان است و شامل درد شکمی، خونریزی غیرطبیعی واژینال و تهوع است. با این حال، در این حالت ممکن است نتایج آزمایشات برای تشخیص بارداری دقیق‌تر از همیشه ضروری باشد، زیرا عدم فعالیت جنسی ممکن است از نظر اجتماعی یا فرهنگی مورد سوال قرار گیرد.
علائم بارداری خارج از رحم با بیبی چک
بی بی چک (آزمایش خانگی بارداری) برای شناسایی بارداری طراحی شده است. در مورد بارداری خارج رحمی هم ممکن است نتیجه‌ی تست مثبت باشد، زیرا هورمون hCG در بدن تولید می‌شود. با این حال، این آزمایش نمی‌تواند بارداری خارج از رحم را تشخیص دهد. اگر بی بی چک شما مثبت شد و درد شکمی یا خونریزی غیرطبیعی داشتید، باید به پزشک مراجعه کنید تا احتمال بارداری خارج رحمی بررسی شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر هر یک از موارد زیر را تجربه کردید مهم است که سریع یک متخصص را ببینید:
- درد شدید شکمی که بهبود نمی‌یابد.
- خونریزی واژینال سنگین یا لکه‌بینی همراه با ضعف.
- درد شانه مداوم.
بارداری خارج از رحم و پریود
بارداری خارج رحم ممکن است با خونریزی غیرطبیعی مثل پریود همراه باشد. این خونریزی ممکن است به دلیل عدم اتصال صحیح تخمک به رحم یا تخریب بافت در طول زمان ایجاد شود. در برخی موارد، خونریزی ممکن است سبک باشد، اما در صورت بروز درد و خونریزی شدید، لازم است که فوراً به پزشک مراجعه کنید.
علت بارداری خارج از رحم: بارداری خارج رحمی چرا اتفاق می افتد؟
بارداری خارج رحمی زمانی رخ می‌دهد که به دلیل آسیب یا انسداد در سیستم تولیدمثل، تخمک بارور شده نمی‌تواند به رحم برسد. علل اصلی و عوامل مؤثر برای شناسایی افرادی که در معرض خطر بالاتری هستند و انجام اقدامات پیشگیرانه در صورت امکان بسیار مهم است. در ادامه با علت بارداری های خارج رحمی آشنا می‌شویم.
- آسیب یا انسداد لوله‌های فالوپ:
- اسکار (زخم) یا ناهنجاری‌های ساختاری در لوله‌های فالوپ می‌توانند تخمک بارور شده را قبل از رسیدن به رحم به دام اندازند.
- علل رایج آسیب لوله‌ها شامل عفونت‌ها، جراحی‌ها یا شرایطی مانند آندومتریوز است.
- بیماری التهابی لگن (PID):
- PID که اغلب به دلیل عفونت‌های مقاربتی درمان‌نشده مانند کلامیدیا یا سوزاک ایجاد می‌شود و می‌تواند منجر به التهاب مزمن و اسکار در مسیر تولیدمثل شود.
- هورمون‌ها حرکت تخمک را از طریق لوله‌های فالوپ تنظیم می‌کنند. اختلالات هورمونی می‌توانند این فرایند را مختل و خطر لانه‌گزینی خارج از رحم را افزایش دهند.
- نقص‌های مادرزادی:
- برخی از زنان با ناهنجاری‌های ساختاری در سیستم تولیدمثل خود به دنیا می‌آیند که آن‌ها را مستعد بارداری‌های خارج رحم می‌کند.
- بارداری‌های خارج رحمی قبلی:
- سابقه‌ی بارداری خارج از رحم احتمال بروز مجدد آن را به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌دهد، زیرا علل اولیه مانند زخم یا همان اسکار اغلب باقی می‌مانند.
ریسک فاکتورهای بارداری خارج رحمی
برخی از عوامل مستقیماً باعث بارداری خارج از رحم نمی‌شوند اما احتمال وقوع آن را افزایش می‌دهند:
| عامل خطر | جزئیات |
| سن | زنان بالای 35 سال در معرض خطر بیشتری هستند. |
| سیگار کشیدن | سیگار کشیدن مژک‌ها در لوله‌های فالوپ را آسیب می‌زند و حرکت تخمک را مختل می‌کند. |
| استفاده از فناوری‌های تولیدمثل کمکی (ART): | روش‌هایی مانند IVF ممکن است خطر را افزایش دهند، هرچند این روش‌ها به بارداری کمک می‌کنند. |
| دستگاه جلوگیری از بارداری داخل رحمی (IUDs): | به ندرت، بارداری‌هایی که با IUD در محل رخ می‌دهند ممکن است خارج رحم باشند. |
| جراحی لوله‌های فالوپ: | جراحی‌های قبلی، از جمله عقیم‌سازی، می‌توانند خطر را افزایش دهند. |
برای مثال، خانمی که سیگار می‌کشد و PID داشته است، در معرض خطر بالاتری است زیرا لوله‌های او ممکن است از قبل آسیب‌دیده باشند و سیگار کشیدن با تشدید مشکل، وضعیت را بدتر می‌کند. از سوی دیگر، برخی رفتارها می‌توانند خطر را کاهش دهند مانند:
- رابطه جنسی ایمن برای پیشگیری از عفونت‌های مقاربتی
- ترک سیگار
- چک‌آپ‌های منظم زنان برای نظارت بر سلامت تولیدمثل
بارداری خارج از رحم در ای وی اف
در درمان‌های باروری مانند IVF (لقاح آزمایشگاهی)، ممکن است خطر بارداری خارج رحمی افزایش یابد. اگر تخمک بارور شده در لوله‌ی فالوپ یا دیگر نقاط خارج از رحم قرار داشته باشد، بارداری خارج رحم رخ می‌دهد. در این صورت، نظارت دقیق پس از انتقال جنین و انجام آزمایش‌های پزشکی برای تشخیص زودهنگام ضروری است.
از کجا بفهمیم بارداری خارج از رحم است؟
تشخیص بارداری خارج رحمی در مراحل اولیه برای جلوگیری از عوارض و حفظ سلامت مادر حیاتی است. متخصصان از ترکیبی از ارزیابی‌های بالینی، آزمایش‌ها و تکنیک‌های تصویربرداری برای تایید این شرایط استفاده می‌کنند.
- تاریخچه: هنگامی که بیمار با علائمی مانند درد شکمی، خونریزی غیرطبیعی واژینال یا سرگیجه مراجعه می‌کند، پزشک ابتدا تاریخچه پزشکی بیمار را بررسی و معاینه بدنی انجام می‌دهد.
- معاینه فیزیکی: پزشک ممکن است شکم و ناحیه لگنی بیمار را لمس کرده تا حساسیت، تورم یا توده‌هایی که ممکن است نشان‌دهنده‌ی بارداری خارج رحم باشند را بررسی کنند.
- آزمایش‌های خون سطح هورمون گنادوتروپین کوریون انسانی (hCG) را اندازه‌گیری می‌کنند، هورمونی که در دوران بارداری تولید می‌شود.
- بارداری خارج از رحم در سونوگرافی: قطعی‌ترین ابزار برای تشخیص بارداری خارج رحمی سونوگرافی است. اگر رحم با وجود آزمایش بارداری مثبت خالی باشد و تخمک بارور شده در خارج رحم قابل مشاهده باشد یعنی بارداری خارج رحمی.
- گاهی اوقات در صورت مطمئن نبودن از نتایج سونوگرافی نیاز به تصویربرداری پیشرفته‌تری یعنی سی تی اسکن است.
بارداری خارج از رحم چه زمانی مشخص می شود؟
بارداری‌های خارج رحمی معمولاً در هفته پنجم یا ششم بارداری با استفاده از سونوگرافی ترانس واژینال و پایش سطح hCG شناسایی می‌شوند. تشخیص زودهنگام حیاتی است، زیرا تأخیر می‌تواند منجر به عوارضی مانند پارگی و خونریزی داخلی شوند که برای مادر بسیار خطرناک است.
درمان بارداری خارج رحمی
درمان بارداری خارج از رحم برای جلوگیری از عوارض خطرناک مانند خونریزی داخلی یا آسیب به اندام‌های تولیدمثل بسیار حیاتی است. گزینه‌های درمانی بستگی به عواملی مانند اندازه‌ی جنین، مکان آن و اینکه آیا لوله فالوپ پاره شده است یا نه دارند. این روش‌ها از دارو تا جراحی متغیر هستند.
درمان پزشکی:
برای بارداری‌های خارج از رحم در مراحل اولیه که لوله‌ی فالوپ دست نخورده و جنین کوچک است، درمان با متوتریکسات اولویت دارد. متوتریکسات، دارویی است که سلول‌های تقسیم‌شونده سریع را متوقف می‌کند. پس از توقف این تقسیم‌ها، بدن بافت باقی‌مانده را به‌طور طبیعی جذب می‌کند.
پزشک متوتریکسات را معمولاً به‌صورت یک تزریق واحد تجویز می‌کند، اگرچه در برخی موارد ممکن است دوزهای اضافی هم لازم باشد.
اما این دارو برای کدام بیمارها مناسب است؟ بیماران پایدار بدون علائم پارگی وکسانی که در آزمایش ها سطح hCG آن‌ها پایین است.
درمان جراحی:
اگر بارداری خارج از رحم پیشرفته باشد یا لوله فالوپ پاره شده باشد، جراحی ضروری است.
- جراحی لاپاروسکوپی (حداقل تهاجمی): جراحبرش‌های کوچکی ایجاد و از لاپاراسکوپ (لوله نازک با دوربین) برای برداشتن بارداری خارج رحمی استفاده می‌کند.
- لاپاروتومی (جراحی باز) : برای موارد اضطراری، مانند پارگی لوله فالوپ با خونریزی داخلی شدید که نیاز به برش بزرگتر دارد و مدت زمان بهبودی آن طولانی تر است.
مدیریت بدون دخالت پزشکی:
در موارد نادر، اگر بارداری خارج از رحم خیلی زود تشخیص داده شده باشد و خود به خود در حال حل شدن باشد همراه با کاهش سطح hCG باشد، پزشک ممکن است به جای مداخله‌ی فوری، نظارت دقیق را توصیه کند. که البته فقط زمانی قابل‌اجرا است که بیمار بدون علائم و پایدار باشد.
عوارض بارداری خارج از رحم درمان نشده
عدم درمان بارداری خارج رحمی می‌تواند منجر به:
- پارگی لوله فالوپ: منجر به خونریزی داخلی تهدیدکننده زندگی می‌شود؛
- شوک: ناشی از خونریزی شدید؛
- ناتوانی در بارداری: آسیب به اندام‌های تولیدمثل می‌تواند بر بارداری‌های آینده یعنی ناباروری زنان تأثیر بگذارد.
به علاوه تجربه‌ی بارداری خارج رحم می‌تواند از نظر احساسی فشار زیادی به مادر وارد کند. پس به جای نادیده گرفتن، غم و اندوه خود را از این اتفاق بشناسید و برای بهبودی خود کمک بگیرید. بیشتر زنان بعد از درمان بارداری خارج از رحم، می‌توانند دوباره باردار شوند. با این حال، خطر بروز مجدد بارداری خارج رحمی حدود 10 تا 25 درصد است، که بسته به درمان و علل زمینه‌ای متفاوت است.
«اگر شما هم در مورد بارداری خارج از رحم سوال یا اطلاعاتی داشتید در قسمت نظرات با من و خوانندگان این مقاله به اشتراک بگذارید.»
منابع:
