راه انتقال سیاه سرفه چیست؟ علائم و درمان خانگی سیاه سرفه در کودک و بزرگسال

سیاه سرفه یا Whooping cough یک بیماری تنفسی بسیار مسری است که می‌تواند برای نوزادان، کودکان و حتی بزرگسالان خطرناک باشد. این بیماری با سرفه‌های شدید و طولانی‌ شناخته می‌شود که در نهایت می‌تواند باعث مشکلات جدی تنفسی شود. در این مقاله از دکترمایکو نحوه‌ی انتقال، علائم، درمان‌ها، واکسن و هر چه لازم است در مورد این بیماری بدانیم را بررسی می‌کنم.

سیاه سرفه چیست؟

یک عفونت باکتریایی است که بر روی دستگاه تنفسی فوقانی تأثیر می‌گذارد. باکتری Bordetella pertussis عامل اصلی این بیماری تنفسی است که معمولاً از طریق قطرات تنفسی از فرد آلوده به فرد دیگر منتقل می‌شود. این بیماری ابتدا با علائم مشابه سرماخوردگی شروع می‌شود، اما در مراحل بعدی سرفه‌های شدیدی ایجاد می‌کند که می‌تواند چندین هفته هم طول بکشند. سرفه‌های شدید طوری است که ممکن است فرد احساس کند که نفسش قطع شده است. این سرفه‌ها معمولاً به صورت ناگهانی و بدون توقف تکرار می‌شوند و پس از هر حمله‌ی سرفه، فرد به شدت نفس می‌کشد که صدای خاصی به نام “صدای سیاه سرفه” ایجاد می‌کند.

با وجود پیشرفت‌های چشمگیر در علم پزشکی و واکسن‌، این بیماری هنوز در بسیاری از کشورها به عنوان یک مشکل مهم باقی شناخته می‌شود. این بیماری نه تنها به دلیل شدت سرفه‌ها بلکه به دلیل احتمال انتقال سریع از جمله در مدارس، بیمارستان‌ها و… اهمیت زیادی دارد. بر اساس گزارشات سازمان بهداشت جهانی (WHO)، سیاه سرفه در بسیاری از کشورها همچنان یکی از بیماری‌های شایع کودکان است. تنها در ایالات متحده، به‌طور متوسط، بیش از 10 هزار مورد جدید هر سال گزارش می‌شود. این تعداد در کشورهای توسعه‌نیافته می‌تواند به مراتب بیشتر باشد.

علائم سیاه سرفه

این بیماری تنفسی معمولاً در سه مرحله پیشرفت می‌کند که هر مرحله دارای علائم خاص خود است. این مراحل عبارتند از:

1. مرحله اولیه (مرحله واگیر)
   در این مرحله، علائم مشابه سرماخوردگی مانند آبریزش بینی، عطسه، گلودرد و تب خفیف ظاهر می‌شود. این مرحله معمولاً 1 تا 2 هفته طول می‌کشد.
2. مرحله سرفه‌های شدید
   در این مرحله، که به آن مرحله “سرفه‌های دوره‌ای” نیز گفته می‌شود، سرفه‌های شدید و پیوسته آغاز می‌شود. این سرفه‌ها معمولاً از 10 تا 30 ثانیه طول می‌کشند و پس از هر حمله، فرد به سختی نفس می‌کشد و صدای “سیاه سرفه” ایجاد می‌شود. این مرحله ممکن است 1 تا 6 هفته ادامه یابد.
3. مرحله بهبودی
   پس از گذراندن مراحل شدید سرفه، در نهایت علائم بهبود می‌یابند، اما ممکن است سرفه‌های ضعیف‌تر برای چند هفته دیگر ادامه داشته باشند.

پس علائم اصلی این بیماری عبارتند از:

• سرفه‌های شدید و پیوسته
• صدای خاص هنگام نفس کشیدن
• مشکلات تنفسی
• حالت تهوع یا استفراغ پس از سرفه‌های شدید
• در برخی موارد، سیانوز (آبی شدن پوست) به دلیل عدم توانایی در نفس کشیدن به درستی

سیاه سرفه در کودکان

سیاه سرفه در کودکان می‌تواند شدیدتر از بزرگسالان باشد و نیاز به مراقبت‌های ویژه‌تری دارد. علائم اولیه معمولاً مشابه سرماخوردگی معمولی است، اما به‌مرور، سرفه‌های خشک و شدید آغاز می‌شود که می‌تواند باعث مشکلات تنفسی جدی شود.

علائم سیاه سرفه در کودکان

• سرفه‌های شدید که ممکن است منجر به استفراغ شوند.
• صداهایی شبیه به “صدای خروسکی” در پایان سرفه.
• مشکلات تنفسی و اختلال در خواب به دلیل سرفه‌های مداوم.

سیاه سرفه در بزرگسالان

این بیماری در بزرگسالان نیز می‌تواند ایجاد شود و در صورت عدم درمان، علائم شدیدی به دنبال داشته باشد. اگرچه بیماری در بزرگسالان به‌طور کلی کمتر خطرناک است، اما ممکن است در افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند، مشکلات جدی‌تری ایجاد کند.

علائم سیاه سرفه در بزرگسالان

• سرفه‌های شدید که در طول شب بدتر می‌شوند؛
• نفس تنگی و مشکلات تنفسی؛
• در برخی موارد، حالت تهوع یا استفراغ به دلیل شدت سرفه‌ها؛
• احساس خستگی شدید بعد از سرفه.

چه کسانی در معرض ابتلا به سیاه سرفه هستند؟

سیاه سرفه می‌تواند هر کسی را مبتلا کند، اما برخی گروه‌ها بیشتر در معرض خطرند. این گروه‌ها عبارتند از:

نوزادان و کودکان خردسال	نوزادانی که واکسیناسیون نشده‌اند یا واکسن‌هایشان کامل نشده است، بیشترین خطر را دارند که می‌تواند برایشان کشنده باشد.
افراد مسن و کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند	افرادی که سن بالا دارند یا از بیماری‌های مزمن مانند دیابت یا بیماری‌ های قلبی رنج می‌برند، به شدت در معرض خطر ابتلا هستند.
زنان باردار	زنان باردار، به ویژه در سه ماهه سوم، ممکن است در معرض خطر بیشتری قرار گیرند. سیاه سرفه در این افراد می‌تواند به نوزادانشان منتقل شود.

راه انتقال سیاه سرفه

این باکتری از طریق قطرات تنفسی به‌راحتی منتقل می‌شود. زمانی که فرد مبتلا سرفه می‌کند یا عطسه می‌زند، قطرات حاوی باکتری Bordetella pertussis به هوا وارد می‌شود و می‌تواند به افراد اطراف او منتقل گردد. این انتقال سریع و به راحتی، به‌ویژه در مکان‌هایی مانند مدارس، بیمارستان‌ها و خانه‌های مراقبت از سالمندان موجب شیوع بیماری می‌شود.

مراحل انتقال سیاه سرفه

• مرحله 1: سرفه یا عطسه فرد بیمار باعث انتشار قطرات حاوی باکتری می‌شود.
• مرحله 2: افرادی که در فاصله نزدیکی از فرد مبتلا قرار دارند، این قطرات را استنشاق می‌کنند.
• مرحله 3: باکتری وارد سیستم تنفسی فرد جدید می‌شود و ممکن است علائم سیاه سرفه شروع شود.

آزمایش تشخیص سیاه سرفه

تشخیص این بیماری معمولاً به واسطه تاریخچه پزشکی، علائم بالینی و آزمایش‌های مختلف صورت می‌گیرد. از جمله روش‌های رایج برای تشخیص می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آزمایش خون: پزشک ممکن است از طریق آزمایش خون سطح آنتی‌بادی‌های خاص یا حضور باکتری Bordetella pertussis را بررسی کند.
• آزمایش‌های تنفسی: در برخی موارد، آزمایش‌هایی مانند PCR (واکنش زنجیره‌ای پلیمراز) برای شناسایی DNA باکتری استفاده می‌شود.
• بررسی علائم بالینی: سرفه‌های شدیدی که همراه با صدای خاص است، معمولاً علامت قطعی برای تشخیص بیماری هستند.

درمان سیاه سرفه

این بیماری باکتریایی است و معمولاً با استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها قابل درمان است، اما درمان می‌تواند متناسب با شدت بیماری و سن بیمار متفاوت باشد. درمان‌های اصلی شامل:

• آنتی‌بیوتیک‌ها: در مراحل اولیه بیماری، مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند میزان انتقال بیماری را کاهش دهد و مدت زمان بیماری را کوتاه‌تر کند.
• مراقبت حمایتی: از آنجا که این بیماری ممکن است برای مدت طولانی ادامه یابد، مراقبت از علائم مانند استراحت، نوشیدن آب و مایعات و استفاده از داروهای ضد سرفه به تسکین بیماری کمک می‌کند.
• درمان برای نوزادان: برای نوزادان مبتلا، بستری شدن در بیمارستان ممکن است لازم باشد تا به آنها کمک شود تا از مشکلات تنفسی اجتناب کنند.

درمان خانگی سیاه سرفه

اگرچه درمان این حملات سرفه‌ی شدید معمولاً به آنتی‌بیوتیک‌ها و مراقبت‌های پزشکی نیاز دارد، برخی درمان‌های خانگی نیز می‌توانند به تسکین علائم کمک کنند. این درمان‌ها به‌ویژه در مواردی که علائم شدید نیستند، می‌توانند مؤثر واقع شوند. در اینجا چند درمان خانگی برای تسکین علائم سیاه سرفه آورده شده است:

1. عسل به عنوان یک درمان طبیعی برای تسکین گلو و کاهش سرفه شناخته شده است. یک قاشق چای‌خوری عسل می‌تواند به کاهش تحریک گلو و تسکین سرفه کمک کند.
2. تنفس بخار گرم می‌تواند به نرم شدن مجاری تنفسی کمک کرده و باعث راحتی بیشتر در هنگام تنفس شود. یک روش ساده این است که از یک کاسه آب گرم بخار بلند کنید و آن را تنفس کنید.
3. نوشیدن مایعات گرم مانند آب گرم با لیمو می‌تواند به نرم کردن گلو و تسکین سرفه‌های خشک کمک کند.
4. غرغره کردن آب نمک گرم نیز به تسکین التهاب گلو و کاهش سرفه‌ها کمک می‌کند.

درمان خانگی سیاه سرفه در کودکان

برخی درمان‌های خانگی می‌توانند به تسکین علائم در کودکان کمک کنند. البته قبل از استفاده از هر درمان خانگی، باید با پزشک مشورت شود.

1. آب گرم با عسل و لیمو برای کودکان بالای یک سال می‌تواند گلو را تسکین دهد و سرفه‌ها را کاهش دهد.
2. دستگاه بخور در اتاق خواب می‌تواند به نرم شدن مجاری تنفسی و کاهش سرفه‌های شبانه کمک کند.
3. مراقبت از خواب کودک می‌تواند به بهبود سریع‌تر کودک کمک کند.

آنتی بیوتیک برای سیاه سرفه

آنتی‌بیوتیک‌ها نقش مهمی در درمان این بیماری ایفا می‌کنند. این داروها می‌توانند باکتری Bordetella pertussis را که عامل این بیماری است، از بین ببرند. درمان به موقع با آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند از گسترش بیماری و ایجاد عوارض جدی‌تر جلوگیری کند. آنتی‌بیوتیک‌های معمول برای سیاه سرفه شامل اریترومایسین و آزیترومایسین هستند. درمان سریع معمولاً بهترین نتیجه را به همراه دارد. نکات مهم در مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها:

• برای جلوگیری از انتقال بیماری به دیگران، باید دوره‌ی درمان کامل شود.
• از تماس با دیگران تا زمانی که پزشک توصیه کند، خودداری کنید.
• توجه داشته باشید که آنتی‌بیوتیک‌ها تنها در صورت ابتلا به نوع باکتریایی مفید هستند و برای انواع ویروسی این بیماری کارآمد نیستند.

واکسن سیاه سرفه در بزرگسالان و کودکان

واکسیناسیون یکی از روش‌های اصلی پیشگیری است. واکسن‌های DTaP و Tdap برای محافظت از نوزادان، کودکان و بزرگسالان توصیه می‌شود. واکسیناسیون به‌طور قابل توجهی خطر ابتلا به این بیماری را کاهش می‌دهد و از انتقال آن به دیگران جلوگیری می‌کند.

• واکسن DTaP: برای کودکان زیر 7 سال تجویز می‌شود و از سیاه سرفه، دیفتری و کزاز محافظت می‌کند.
• واکسن Tdap: این واکسن برای بزرگسالان و نوجوانان توصیه می‌شود و باید هر 10 سال یکبار تجدید شود.

واکسیناسیون برای بزرگسالان نیز ضروری است، به‌ویژه برای افرادی که در تماس نزدیک با نوزادان و کودکان قرار دارند. واکسن DTaP (دِفتری، کزاز و سیاه سرفه) برای بزرگسالان توصیه می‌شود و از ابتلا و انتقال به دیگران و موارد زیر جلوگیری می‌کند:

• محافظت از نوزادان و کودکان خردسال که سیستم ایمنی ضعیفی دارند.
• پیشگیری از شیوع بیماری در جوامع و مکان‌های پرجمعیت.
• کاهش احتمال ابتلا به سیاه سرفه در صورت تماس با افراد مبتلا.

«اگر شماهم در مورد این بیماری سوال یا اطلاعاتی دارید، در قسمت نظرات با من و خوانندگان این مقاله به اشتراک بگذارید.»