سرطان مثانه یکی از شایع‌ترین انواع سرطان است که دستگاه ادراری را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اگرچه این بیماری می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما بیشتر در افراد مسن تشخیص داده می‌شود. تشخیص زودهنگام، آگاهی و درک علائم برای مدیریت موثر این بیماری بسیار مهم است. این راهنمای جامع از دکتر مایکو به شما کمک می‌کند از علائم و علل گرفته تا تشخیص، درمان و استراتژی‌های مقابله با سرطان مثانه اطلاعات کافی به دست آورید.
سرطان مثانه چیست؟
سرطان مثانه زمانی شروع می‌شود که سلول‌های غیرطبیعی در مثانه به طور غیرقابل کنترلی رشد می‌کنند. مثانه یک اندام عضلانی توخالی در لگن است که ادرار را تا زمان تخلیه در خود نگه می‌دارد. سرطان می‌تواند در هر قسمتی از مثانه ایجاد شود، اما معمولاً در سلول‌های پوششی داخل مثانه شروع می‌شود.
انواع سرطان مثانه
این سرطان براساس نوع سلول‌هایی که سرطان از آنها شروع می‌شود به چند نوع تقسیم می‌شود:
- کارسینوم اوروتلیال (کارسینوم سلول انتقالی)
شایع‌ترین نوع است و حدود 90 درصد موارد را شامل می‌شود. در سلول‌های اوروتلیال که پوشش داخلی مثانه را تشکیل می‌دهند آغاز می‌شود. این سلول‌ها انعطاف‌پذیرند و با پر و خالی شدن مثانه تغییر شکل می‌دهند. - کارسینوم سلول سنگفرشی
این نوع نادر از سرطان مثانه در سلول‌های سنگفرشی (سلول‌های نازک و تخت) آغاز می‌شود که ممکن است در اثر تحریک یا عفونت مزمن در پوشش مثانه شکل بگیرند. - آدنوکارسینوم
این نوع نادر دیگر از سرطان در سلول‌های غددی مثانه که مخاط ترشح می‌کنند، شروع می‌شود. - سرطان سلول کوچک
یک نوع تهاجمی و نادر است و در سلول‌های کوچک مثانه ایجاد می‌شود و اغلب با سیگار کشیدن و عوامل محیطی مرتبط است.
سرطان مثانه چگونه ایجاد می‌شود؟
سرطان مثانه زمانی ایجاد می‌شود که DNA سلول‌های مثانه آسیب دیده و باعث رشد غیرقابل کنترل آنها می‌شود. این سلول‌های غیرطبیعی می‌توانند تومور ایجاد کنند و در صورت عدم درمان به بافت‌های مجاور حمله کرده یا به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابند. رشد سرطان مثانه می‌تواند متفاوت باشد؛ برخی از انواع سرطان محدود به پوشش داخلی مثانه باقی می‌مانند (غیرتهاجمی)، در حالی که سایر انواع به لایه عضلانی مثانه یا فراتر از آن نفوذ می‌کنند (سرطان مثانه تهاجمی).
مراحل سرطان مثانه
سرطان مثانه معمولاً از الگوی پیش‌بینی‌شده‌ای پیروی می‌کند:
| مرحله 0 (غیرتهاجمی) | سلول‌های سرطانی فقط در پوشش داخلی مثانه هستند و به لایه‌های عمیق‌تر گسترش نیافته‌اند. |
| مرحله I | سلول‌های سرطانی به بافت همبند زیر پوشش مثانه نفوذ کرده‌اند. |
| مرحله II | سرطان به لایه‌ی عضلانی دیواره‌ی مثانه گسترش یافته است. |
| مرحله III | سرطان به بافت‌های اطراف مانند پروستات، واژن یا دیواره‌ی لگن گسترش یافته است. |
| مرحله IV | سرطان به اندام‌های دوردست مانند ریه‌ها یا کبد گسترش یافته است. |
علائم سرطان مثانه در زنان و مردان چیست؟
سرطان مثانه معمولاً با علائم قابل مشاهده همراه است، اما گاهی این علائم ممکن است با شرایط کم‌خطرتر مانند عفونت ادراری یا سنگ کلیه اشتباه گرفته شوند. شناخت علائم شایع برای مراجعه به موقع به پزشک ضروری است، زیرا سرطان مثانه در مراحل اولیه قابل درمان است.
علائم شایع سرطان مثانه:
- وجود خون در ادرار (هماچوری):
شایع‌ترین علامت، وجود خون در ادرار است که ممکن است ادرار را به رنگ قرمز، صورتی یا قهوه‌ای تیره درآورد. گاهی خون به صورت میکروسکوپی است و تنها از طریق آزمایش ادرار قابل تشخیص است. - ادرار دردناک (دیسوری):
احساس سوزش یا درد هنگام ادرار می‌تواند نشانه سرطان مثانه باشد، اما این علامت در عفونت‌های مثانه نیز دیده می‌شود. - تکرر ادرار و فوریت:
احساس نیاز مکرر به ادرار، حتی در صورت دفع کم یا احساس فوریت ناگهانی ادرار در مراحل اولیه رایج است. - درد در لگن یا کمردرد:
درد در پایین شکم، لگن یا کمر می‌تواند نشانه گسترش سرطان به بافت‌های اطراف باشد. - کاهش وزن یا خستگی غیرقابل توضیح:
این علائم کمتر شایع هستند و معمولاً در سرطان مثانه بدخیم دیده می‌شوند.
تشخیص سرطان مثانه
آزمایش‌های تشخیصی سرطان مثانه خوش خیم و بدخیم عبارتند:
- آزمایش ادرار (آنالیز ادرار):
اولین گام در تشخیص، آزمایش ادرار برای شناسایی خون یا سلول‌های غیرطبیعی است. - سیستوسکوپی:
روش استاندارد طلایی برای تشخیص سرطان مثانه است که شامل بررسی مستقیم داخل مثانه با یک لوله مجهز به دوربین است. - تصویربرداری (سی‌تی‌اسکن، ام‌آر‌آی):
برای بررسی گسترش سرطان به بافت‌ها یا اندام‌های دیگر. - بیوپسی:
نمونه‌برداری از بافت مشکوک برای تأیید وجود سلول‌های سرطانی.
اهمیت تشخیص زودهنگام
سرطان مثانه، به ویژه انواع غیرتهاجمی که به پوشش داخلی مثانه محدود می‌شوند، در صورت تشخیص زودهنگام به‌خوبی قابل درمان است. پیش‌آگهی در صورت مداخله‌ی زودهنگام به‌طور قابل‌توجهی بهبود می‌یابد، بنابراین انجام غربالگری‌های منظم برای افرادی که در معرض خطر بیشتری هستند (مانند افراد سیگاری، سالمندان، یا کسانی که سابقه عفونت‌های مزمن مثانه یا مواجهه با مواد شیمیایی خاص را دارند) بسیار مهم است.
آیا سرطان مثانه درمان قطعی دارد؟
درمان این بیماری به نوع، مرحله و درجه سرطان و همچنین وضعیت کلی سلامت بیمار و ترجیحات فردی او بستگی دارد. برنامه‌های درمانی معمولاً به صورت فردی تنظیم می‌شوند و شامل گزینه‌هایی از جراحی گرفته تا شیمی‌درمانی و ایمنی‌درمانی هستند. تشخیص زودهنگام نقش کلیدی در نتایج موفقیت‌آمیز درمان دارد.
درمان برای سرطان غیرتهاجمی مثانه (مرحله ۰ و مرحله I)
سرطان غیرتهاجمی مثانه معمولاً به لایه‌ی داخلی مثانه محدود است و به لایه‌ی عضلانی گسترش نیافته است. هدف درمان، حذف یا نابودی سلول‌های سرطانی در حالی که عملکرد مثانه حفظ شود، است.
- برداشتن تومور از طریق مجرای ادراری (TURBT):
- این روش یک روش شایع برای درمان سرطان غیرتهاجمی مثانه است. در این جراحی، جراح تومور را با استفاده از سیستوسکوپ که از طریق مجرای ادراری وارد می‌شود، برمی‌دارد.
- : TURBT معمولاً تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌شود و بیماران اغلب می‌توانند در همان روز به خانه بروند.
- درمان داخل مثانه‌ای (Intravesical Therapy):
- پس از انجام TURBT، ممکن است بیماران تحت درمان داخل مثانه‌ای قرار گیرند تا خطر بازگشت سرطان کاهش یابد. این روش شامل انتقال مستقیم دارو به داخل مثانه از طریق کاتتر است:
- باسیل کالمت گرین (BCG): این ایمنی‌درمانی سیستم ایمنی را تحریک می‌کند تا به سلول‌های سرطانی در مثانه حمله کند. معمولاً برای سرطان غیرتهاجمی پرخطر مثانه استفاده می‌شود.
- شیمی درمانی: داروهای شیمی‌درمانی مانند میتومایسین C یا جمسیتابین برای هدف قرار دادن سلول‌های سرطانی باقی‌مانده در مثانه استفاده می‌شوند.
- پس از انجام TURBT، ممکن است بیماران تحت درمان داخل مثانه‌ای قرار گیرند تا خطر بازگشت سرطان کاهش یابد. این روش شامل انتقال مستقیم دارو به داخل مثانه از طریق کاتتر است:
درمان برای سرطان تهاجمی عضلانی مثانه (مرحله II و مرحله III)
هنگامی که سرطان مثانه به لایه عضلانی یا بافت‌های نزدیک گسترش می‌یابد، درمان تهاجمی‌تر می‌شود. هدف این است که سرطان از بین برود و از گسترش بیشتر آن جلوگیری شود.
- سیستکتومی رادیکال (Radical Cystectomy):
- برای سرطان تهاجمی عضلانی، ممکن است سیستکتومی رادیکال (برداشتن کامل مثانه) توصیه شود. این یک جراحی بزرگ است که ممکن است شامل برداشتن اندام‌های مجاور مانند پروستات در مردان یا رحم در زنان نیز باشد.
سیستکتومی رادیکال یک جراحی تغییر دهنده زندگی است و بسیاری از بیماران نیاز به یک انحراف ادراری (مانند ایلئال کانداویت یا نئوبلدر) خواهند داشت تا به آنها کمک کند پس از برداشتن مثانه ادرار کنند.
- شیمی‌درمانی سیستمیک (Systemic Chemotherapy):
- شیمی‌درمانی اغلب همراه با جراحی برای درمان سرطان تهاجمی عضلانی مثانه استفاده می‌شود. شیمی‌درمانی ممکن است قبل از جراحی (شیمی‌درمانی نئوادجوانت) برای کوچک کردن تومور یا بعد از جراحی (شیمی‌درمانی آدجوانت) برای کشتن سلول‌های سرطانی باقی‌مانده تجویز شود.
یکی از رایج‌ترین رژیم‌های شیمی‌درمانی برای سرطان مثانه MVAC (متوترکسات، وینبلاستین، دوکسوروبیسین و سیس‌پلاتین) یا GC (جمسیتابین و سیس‌پلاتین) است.
- رادیوتراپی/ پرتودرمانی (Radiation Therapy):
- پرتودرمانی ممکن است در ترکیب با شیمی‌درمانی زمانی که جراحی ممکن نباشد یا در مواردی که روش حفظ مثانه ترجیح داده شود، استفاده شود. این روش شامل استفاده از پرتوهای با انرژی بالا برای از بین بردن سلول‌های سرطانی یا کوچک کردن تومورها است.
پرتودرمانی کمتر از سایر انواع سرطان‌ها برای سرطان مثانه استفاده می‌شود، اما در برخی موارد انتخابی می‌تواند موثر باشد.
- ایمنی‌درمانی (Immunotherapy):
- ایمنی‌درمانی یک گزینه درمانی نوظهور برای سرطان مثانه تهاجمی و متاستاتیک است. این درمان سیستم ایمنی را تحریک می‌کند تا سلول‌های سرطانی را شناسایی و نابود کند.
- بازدارنده‌های نقاط کنترلی: داروهایی مانند نیولوماب و پمبرولیزوماب پروتئین‌هایی را که از حمله‌ی سیستم ایمنی به سلول‌های سرطانی جلوگیری می‌کنند، مسدود می‌کنند و به همین دلیل یک درمان امیدوارکننده برای سرطان مثانه گسترش‌یافته یا بازگشته به شمار می‌روند.
درمان برای سرطان پیشرفته مثانه (مرحله IV)
درمان سرطان مثانه بدخیم که به اندام‌های دوردست گسترش یافته، بر کنترل سرطان و بهبود کیفیت زندگی متمرکز است. گزینه‌های درمانی برای سرطان پیشرفته‌ی مثانه شامل درمان‌های سیستمیک مانند شیمی‌درمانی، ایمنی‌درمانی و درمان‌های هدفمند است.
- شیمی‌درمانی:
- در سرطان مثانه مرحله IV، شیمی‌درمانی درمان اصلی است. شیمی‌درمانی مبتنی بر سیس‌پلاتین همچنان موثرترین گزینه است، اگرچه برخی از بیماران ممکن است به دلیل عدم تحمل سیس‌پلاتین نیاز به استفاده از داروهای دیگر داشته باشند.
- ایمنی‌درمانی:
- ایمنی‌درمانی به طور فزاینده‌ای برای سرطان پیشرفته مثانه استفاده می‌شود، به‌ویژه در بیمارانی که برای شیمی‌درمانی مبتنی بر سیس‌پلاتین مناسب نیستند. داروهایی مانند آتزولیزوماب، نیولوماب و پمبرولیزوماب در آزمایش‌های بالینی نتایج امیدوارکننده‌ای نشان داده‌اند.
- درمان هدفمند (Targeted Therapy):
- درمان‌های هدفمند بر جهش‌های ژنتیکی خاص یا پروتئین‌های موجود در سلول‌های سرطانی تمرکز دارند. در برخی موارد، داروهایی مانند اردافیتینیب (برای تومورهایی با جهش‌های FGFR خاص) برای درمان سرطان پیشرفته مثانه استفاده می‌شوند.
مراقبت تسکینی:
در مواردی که سرطان مثانه قابل درمان نیست، مراقبت‌های تسکینی بر بهبود راحتی و کیفیت زندگی تمرکز دارند. این مراقبت‌ها می‌تواند شامل مدیریت درد، حمایت عاطفی و رسیدگی به علائم فیزیکی مانند مشکلات ادراری یا خستگی باشد. مراقبت‌های تسکینی یک رویکرد جامع برای کمک به بیماران است تا در حد امکان به راحتی زندگی کنند.
مدیریت زندگی پس از درمان سرطان مثانه
پس از اتمام درمان سرطان مثانه، بسیاری از بیماران با چالش سازگاری با زندگی پس از تشخیص و درمان مواجه می‌شوند. سفر پس از درمان به پایان نمی‌رسد، زیرا ملاحظات فیزیکی و عاطفی وجود دارد که نیازمند توجه مستمر هستند. حمایت از طرف پزشکان، خانواده و دوستان نقش حیاتی در فرآیند بهبودی ایفا می‌کند.
پیگیری منظم و نظارت:
حتی پس از درمان موفقیت‌آمیز، خطر بازگشت سرطان مثانه وجود دارد. انجام ملاقات‌های منظم برای شناسایی زودهنگام عود و ارائه بهترین شانس برای درمان موفق ضروری است.
مقابله با تغییرات در عملکرد ادراری:
درمان سرطان مثانه می‌تواند منجر به تغییراتی در نحوه‌ی ادرار شود. این تغییرات ممکن است به دلیل جراحی، پرتودرمانی یا نوع درمانی که دریافت کرده‌اید ایجاد شوند. همکاری نزدیک با ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی برای مدیریت این تغییرات ضروری است.
حمایت عاطفی و روان‌شناختی:
تأثیرات عاطفی تشخیص و درمان سرطان مثانه نباید نادیده گرفته شود. این تجربه می‌تواند طاقت‌فرسا باشد و بیماران ممکن است با احساس اضطراب، افسردگی یا ترس از عود مواجه شوند. حمایت از سوی عزیزان، مشاوران یا گروه‌های حمایتی در طی فرآیند بهبودی حیاتی است.
پیشگیری از عود سرطان
ایجاد عادات سالم پس از درمان سرطان مثانه می‌تواند نقش مهمی در کاهش خطر عود و بهبود سلامت کلی ایفا کند.
- رژیم غذایی و تغذیه
یک رژیم غذایی متعادل که سرشار از میوه‌ها، سبزیجات و پروتئین‌های کم‌چرب باشد، می‌تواند از سلامت کلی و سیستم ایمنی بدن پس از درمان حمایت کند. برخی غذاها ممکن است به کاهش التهاب و حفظ سلامت مثانه کمک کنند، هرچند که هیچ رژیم غذایی خاصی برای پیشگیری از عود سرطان اثبات نشده است.
- فعالیت بدنی
فعالیت بدنی منظم برای حفظ قدرت بدنی و کاهش خستگی اهمیت دارد. ورزش همچنین می‌تواند به جلوگیری از افزایش وزن، بهبود روحیه و کاهش سطح استرس کمک کند.
- ترک سیگار
سیگار کشیدن یکی از عوامل خطر اصلی سرطان مثانه است و ادامه‌ی مصرف پس از درمان می‌تواند خطر عود را افزایش دهد. اگر هنوز سیگار را ترک نکرده‌اید، بهتر است با پزشک خود درباره برنامه‌ها و استراتژی‌های کمک به ترک سیگار صحبت کنید.
طول عمر بیماران سرطان مثانه
نرخ بقا، درصد تخمینی افرادی است که انتظار می‌رود برای مدت زمان مشخصی پس از تشخیص سرطان مثانه زنده بمانند. این ارقام معمولاً بر اساس تحقیقات و آمار گروه‌های بزرگی از بیماران محاسبه می‌شوند. با این حال، باید به عنوان راهنمایی کلی به این قسمت از مقاله نگاه کنید و نه چیزی که حتمی است.
1. نرخ بقای پنج‌ساله
- نرخ بقای پنج‌ساله برای سرطان مثانه تا حد زیادی به مرحله تشخیص بستگی دارد. طبق گزارش انجمن سرطان آمریکا، نرخ بقای کلی پنج‌ساله برای سرطان مثانه حدود 77٪ است. اما این نرخ به طور قابل‌توجهی بر اساس تهاجمی یا غیرتهاجمی بودن سرطان متفاوت است.
2. نرخ بقا بر اساس مرحله سرطان
- سرطان مثانه گرید 0 (غیرتهاجمی): نرخ بقای پنج‌ساله معمولاً حدود 98٪ است.
- سرطان مثانه گرید 1): نرخ بقای پنج‌ساله حدود 88٪ است.
- سرطان مثانه گرید 2): نرخ بقای پنج‌ساله به حدود 63٪ کاهش می‌یابد.
- سرطان مثانه گرید 3): نرخ بقای پنج‌ساله حدود 46٪ است.
- سرطان مثانه گرید 4 (متاستاتیک): نرخ بقای پنج‌ساله پایین‌تر است و بسته به میزان گسترش و موفقیت درمان حدود 15-30٪ است.
در نهایت…
تحقیقات در مورد سرطان مثانه به طور مداوم در حال تحول است. با درمان‌های جدید، روش‌های تشخیصی بهتر و درمان‌های هدفمند، آینده‌ی بیماران مبتلا روشن‌تر به نظر می‌رسد. مشارکت در کارآزمایی‌های بالینی یکی از راه‌هایی است که بیماران می‌توانند به پیشرفت درمان‌های سرطان کمک کنند، به طور بالقوه به افراد آینده کمک کنند و نرخ بقا را بهبود بخشند. با پیشرفت‌های آینده، حفظ امید و تمرکز بر بهزیستی اهمیت دارد. سرطان مثانه پایان یک مسیر نیست بلکه چالشی است که بسیاری از افراد با درمان و حمایت مناسب با موفقیت بر آن غلبه می‌کنند.
«اگر شما هم سوال یا اطلاعاتی در مورد انواع سرطان مثانه دارید، در قسمت نظرات با من و خوانندگان این مقاله به اشتراک بگذارید.»
