منظور از سرطان تخمدان رشد سلول های معیوب و سرطانی است که در تخمدان ها تشکیل می شوند. در این بیماری سلول ها ناقص و سرطانی به سرعت می توانند تکثیر شوند و سایر بافت ها را نیز مورد هدف قرار دهند و باعث ایجاد نقص در عملکرد و حتی مرگ شوند. دستگاه تناسلی زنان شامل دو تخمدان در قسمت فوقانی و منتهی الیه راست و چپ آن است، یکی در هر طرف رحم. تخمدان ها – هر کدام به اندازه یک بادام – تخمک و همچنین هورمون های استروژن و پروژسترون را تولید می کنند. سرطان تخمدان برای هر کسی ممکن است رخ دهد اما بیشتر افراد بالای 50 سال اتفاق می افتد. گاهی اوقات سرطان تخمدان در برخی خانواده ها رایج می شود که از این نظر وراثت و ژنتیک بر شیوع این بیماری می تواند تاثیر بگذارد. علائم سرطان تخمدان، مانند نفخ، همیشه آشکار نیست. این سرطان به دلیل مخفی بودن علائم اولیه، اغلب دیر تشخیص داده می شود اما تشخیص زودهنگام آن می تواند احتمال درمان موفقیت آمیز آن را افزایش دهد. در ادامه با مجله ی دکترمایکو همراه باشید تا با علائم سرطان تخمدان، راه های تشخیص و درمان آن آشنا شویم.
سرطان تخمدان پیشرفته چیست؟
سرطان پیشرفته تخمدان که یکی از مهمترین بیماری های زنان است، به معنی گسترش سرطان به خارج از تخمدان می باشد(متازتاز). این سرطان ممکن است در داخل لگن یا شکم یا دورتر به سایر قسمت‌های بدن مثل ریه‌ها هم گسترش یابد. برخی از زنان که زود سرطانشان تشخیص داده می شود می توانند درمان خود را زودتر شروع نمایند و در نتیجه احتمال درمان موفق خود را بالاتر ببرند.
سرطان تخمدان بعد از یائسگی
سرطان تخمدان حدود 3 درصد از کل سرطان ها را در میان زنان تشکیل می دهد. این بیماری اغلب پس از یائسگی ایجاد می‌شود و نیمی از سرطان‌های تخمدان در زنان 63 ساله یا بالاتر تشخیص داده می‌شوند. زنان در هر سنی در معرض خطر ابتلا به سرطان تخمدان هستند، هرچند در بین زنان کمتر از 40 سال نادر است.
علائم سرطان تخمدان چیست؟
بیشتر سرطان های تخمدان از اپیتلیوم تخمدان یا پوشش خارجی آن شروع می شود. در مراحل اولیه، ممکن است علائم کم و یا اصلاً وجود نداشته باشد. اگر علائم ظاهر شوند، می توانند شبیه علائم بیماری های دیگر مانند سندرم پیش از قاعدگی، سندرم روده تحریک پذیر یا مشکل موقت مثانه باشند. با این حال در سرطان تخمدان علائم باقی می ماند و بدتر می شود.
علائم اولیه سرطان تخمدان و رحم:
- درد یا فشار در لگن
- خونریزی غیر منتظره واژینال
- درد شکم یا پشت
- نفخ معده
- احساس سیری سریع هنگام غذا خوردن
- تغییر در الگوی ادرار، مانند تکرر ادرار
- تغییر در عادات روده، مانند یبوست
همچنین ممکن است علائم زیر نیز وجود داشته باشد:
اگر هر یک از این علائم 2 هفته یا بیشتر طول بکشد، فرد باید به پزشک مراجعه کند. اگر سرطان به سایر قسمت های بدن گسترش یابد، علائم می توانند تغییر کنند.
برای مراجعه به پزشک و یا مشورت های ثانویه مخصوصا با پزشکانی که در سایر شهرها هستند می توانید در سامانه دکتر مایکو نوبت ویزیت به صورت تماس تصویری، تلفنی، متنی و البته حضوری در صورت نیاز را به راحتی ثبت و نگرانی های خود را فقط معطوف به فرآیند درمان بهتر نمایید.
علل و عوامل خطر سرطان تخمدان
سرطان تخمدان زمانی ایجاد می شود که سلول های این ناحیه از بدن به صورت کنترل نشده تقسیم و تکثیر شوند. علت سرطان تخمدان مشخص نیست، اما کارشناسان برخی از عوامل خطر را شناسایی کرده اند که ممکن است در این زمینه نقش داشته باشند، از جمله:
- داشتن سابقه خانوادگی سرطان سینه یا تخمدان
- سن
- بچه دار شدن در آینده یا هرگز بچه دار نشدن
- تحت درمان جایگزینی هورمون
- اضافه وزن داشتن
در اینجا نگاهی دقیق تر به هر یک از عوامل خطر می اندازیم:
- سابقه خانوادگی
داشتن یک خویشاوند نزدیک با سابقه سرطان تخمدان یا سینه، احتمال ابتلای خود به این سرطان را افزایش می دهد. انجام غربالگری ژنتیکی برای جهش در ژن BRCA ممکن است به تعیین اینکه آیا فردی در معرض خطر بالاتر ابتلا به سرطان تخمدان و پستان است یا خیر کمک کند.
- سن
سرطان تخمدان در افراد مسن شایع تر است. در واقع، تقریباً نیمی از موارد سرطان تخمدان پس از سن 63 سالگی رخ می دهد.
- تاریخچه باروری
داشتن یک یا چند بارداری کامل با خطر کمتر سرطان تخمدان مرتبط است. هرچه تعداد حاملگی های یک فرد بیشتر باشد، خطر کمتری به نظر می رسد. شیردهی نیز ممکن است خطر را کاهش دهد. با این حال، بچه دار شدن بعد از 35 سالگی و یا هرگز بچه دار نشدن با خطر بالاتر ایجاد این سرطان ارتباط دارد. افرادی که از انواع درمان های باروری استفاده می کنند ممکن است شانس بیشتری برای ایجاد سلول های مرزی داشته باشند، اما همه ی مطالعات این را تایید نمی کنند. به نظر می رسد زنانی که از قرص های ضد بارداری یا هورمون های ضد بارداری تزریقی استفاده می کنند نیز در معرض خطر کمتری قرار دارند.
- سرطان سینه (پستان)
به نظر می رسد افرادی که سابقه سرطان سینه داشته اند شانس بیشتری برای ابتلا به سرطان تخمدان دارند. این ممکن است به دلیل تغییرات در ژن BRCA باشد. به همین دلیل، برخی از افراد مبتلا به سرطان سینه که آزمایش آن ها برای این جهش ژنی مثبت است، ممکن است به عنوان درمان پیشگیرانه، به اوفورکتومی یا جراحی برای برداشتن تخمدان ها ترغیب شوند.
- هورمون درمانی
به نظر می رسد تحت درمان جایگزینی هورمونی (HRT) قرار گرفتن پس از یائسگی، خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش می دهد. به خصوص اگر در درمان از پروژستین های مصنوعی استفاده شود.
- چاقی و اضافه وزن
سرطان تخمدان در افرادی که شاخص توده بدنی (BMI) بالای 30 دارند، شایع تر است. علاوه بر این، با هر 5 واحد افزایش BMI، یک فرد 1.1 برابر بیشتر احتمال دارد که به سرطان تخمدان مبتلا شود.
- جراحی زنان
انجام عمل جراحی برای برداشتن رحم (هیسترکتومی) ممکن است خطر ابتلا به سرطان تخمدان را تا یک سوم کاهش دهد.
- HPV
دانشمندان ارتباط بین ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) و سرطان های مختلف از جمله سرطان لوزه و دهانه رحم را یافته اند. نویسندگان یک متاآنالیز در سال 2021 گزارش دادند که میزان بالاتری از HPV در بین افراد مبتلا به سرطان تخمدان پیدا شده است.
خطر برای افراد دو جنسی (ترنس ها)
برخی مطالعات نشان می دهد که داشتن سطوح بالای آندروژن ممکن است خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش دهد. این می تواند برای مردان ترنس که در دوران گذار خود از درمان هورمونی استفاده می کنند نگران کننده باشد. مطالعه‌ای در سال 2017 اشاره می‌کند که برداشتن تخمدان‌ها ممکن است خطر را کاهش دهد، اما آگاه باشند که سرطان تخمدان همچنان یک احتمال است.
مراحل سرطان تخمدان
اگر یک پزشک سرطان تخمدان را تشخیص دهد، باید مرحله و درجه آن را برای تصمیم گیری در مورد برنامه درمانی تعیین کند. مثلا:
| مرحله ی موضعی |
در این مرحله، سلول‌های سرطانی فقط بر روی تخمدان‌ها یا لوله‌های فالوپ تأثیر می‌گذارند و در جاهای دیگر پخش نشده‌اند. |
|
مرحله ی منطقه ای |
سرطان به اندام های مجاور مانند رحم گسترش یافته است. |
|
مرحله ی دور |
سرطان در جای دیگری از بدن وجود دارد. اکنون سایر اندام ها مانند ریه ها یا کبد را تحت تاثیر قرار می دهد. |
انواع سرطان تخمدان چیست؟
متخصصان بهداشت و درمان، انواع سرطان تخمدان را بر اساس نوع سلولی که در آن تشکیل می شوند، طبقه بندی می کنند.
سه نوع سلول رایج وجود دارد:
سلول های اپیتلیال، که در پوشش سطح تخمدان قرار دارند. تومورهای اپیتلیال شایع ترین و تهاجمی ترین نوع هستند که در حدود 85 تا 90٪ افراد مبتلا به سرطان تخمدان رخ می دهند.
سلول های زایا، که تبدیل به تخمک برای تولید مثل می شوند. تومورهای سلول زایا اغلب خوش خیم هستند. در 90 درصد مواردی که سرطانی می شوند، درمان موثر است.
سلول های استرومایی، که هورمون ها را آزاد می کنند و ساختار تخمدان ها را به هم مرتبط می کنند.
تشخیص سرطان تخمدان
اگر یک غربالگری معمولی یا علائم نشان دهد که ممکن است فرد مبتلا به سرطان تخمدان باشد، پزشک معمولاً موارد زیر را انجام می دهد:
آزمایش ca125
این آزمایش‌ها سطوح بالای نشانگری به نام CA-125 را بررسی می‌کند.
تشخیص سرطان تخمدان با سونوگرافی
سونوگرافی اغلب اولین آزمایشی است که در صورت مشکوک بودن به مشکل تخمدان انجام می شود که می توان از آن برای یافتن تومور تخمدان و بررسی اینکه آیا توده جامد (تومور) یا کیست پر از مایع است، استفاده نمود. همچنین می توان از آن برای مشاهده بهتر تخمدان ها استفاده کرد تا ببیند چقدر بزرگ است و داخل آن چگونه به نظر می رسد.
لاپاراسکوپی
جراح، یک لوله نازک با دوربینی که از طریق سوراخ کوچکی در شکم وصل شده است وارد می کند تا تخمدان ها را ببیند و شاید نمونه بافتی را برای بیوپسی بگیرد.
بیوپسی
بیوپسی شامل بررسی میکروسکوپی یک نمونه ی بافت است. فقط بیوپسی می تواند تایید کند که فرد مبتلا به سرطان است پس پزشک ممکن است این کار را به عنوان بخشی از ارزیابی اولیه یا پس از جراحی برای برداشتن تومور انجام دهد. هنگامی که سرطان تخمدان به موقع تشخیص داده شود، تقریباً 94٪ از افراد بیش از 5 سال پس از تشخیص زندگی می کنند.
درمان سرطان تخمدان
درمان به عوامل زیادی بستگی دارد، از جمله:
- نوع، مرحله و درجه سرطان
- سن و سلامت کلی فرد
- ترجیحات شخصی بیماران
- دسترسی و مقرون به صرفه بودن درمان
گزینه‌های درمان سرطان تخمدان
- جراحی
انتخاب این روش به نوع سرطان و میزان گسترش آن بستگی دارد. گزینه های جراحی شامل هیسترکتومی، برداشتن یک یا هر دو تخمدان و برداشتن غدد لنفاوی آسیب دیده است.
هدف این داروها از بین بردن سلول های سرطانی است. اگر فردی داروهای شیمی درمانی را به صورت خوراکی یا تزریقی مصرف کند، کل بدن را تحت تأثیر قرار می دهد. گزینه دیگر شیمی درمانی داخل صفاقی است. در این حالت، یک لوله دارو را مستقیماً به ناحیه بدن مبتلا به سرطان می‌رساند. شیمی درمانی می تواند عوارض جانبی گسترده ای داشته باشد، به خصوص اگر کل بدن را تحت تاثیر قرار دهد.
- درمان هدفمند
برخی از درمان‌ها سلول‌های خاصی را هدف قرار می‌دهند که به رشد سرطان کمک می‌کنند. به عنوان مثال می توان به درمان با آنتی بادی مونوکلونال و مهارکننده های رگ زایی اشاره کرد. هدف درمان، محدود کردن اثرات نامطلوب با هدف قرار دادن عملکردهای خاص است.
در این روش از اشعه ایکس برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود. یکی از راههای انجام این کار، وارد کردن مایع رادیواکتیو به صفاق است که ممکن است به افراد مبتلا به سرطان تخمدان پیشرفته کمک کند.
- ایمونوتراپی (بیوتراپی)
هدف این روش تقویت سیستم ایمنی برای دفاع از بدن در برابر سرطان است. واکسن درمانی شامل تزریق موادی است که تومور را پیدا کرده، می کشد و ممکن است به افراد مبتلا به سرطان تخمدان پیشرفته کمک کند.
برخی از افراد ممکن است تصمیم بگیرند به یک کارآزمایی بالینی بپیوندند، که می تواند به برخی از جدیدترین رویکردها دسترسی داشته باشد.
طول عمر بیماران سرطان تخمدان
چشم انداز بستگی به مرحله و نوع سرطان دارد. عوامل فردی مانند سن، سلامت کلی و دسترسی به درمان نیز بر میزان بقا تأثیر می گذارد. مطالعات جهانی، نرخ بقا را برای سه نوع سرطان تخمدان به شکل زیر ارائه می دهند:
| مرحله ی سرطان | سرطان اپیتلیال تهاجمی تخمدان | تومورهای استرومایی تخمدان | تومورهای سلول زایای تخمدان |
| مرحله ی موضعی | 93% | 97% | 98% |
| مرحله ی منطقه ای | 75% | 90% | 94% |
| مرحله ی دور | 31% | 70% | 74% |
سرطان تخمدان بعد از هیسترکومی
آیا سرطان تخمدان پس از هیسترکتومی همچنان امکان پذیر است؟
بله. اگر هیسترکتومی انجام داده باشید، همچنان خطر ابتلا به سرطان تخمدان یا نوعی سرطان که دقیقاً مانند آن عمل می کند (سرطان صفاقی) را دارید. خطر ابتلای مجدد شما بستگی به نوع هیسترکتومی دارد:
هیسترکتومی جزئی یا هیسترکتومی کامل: در هیسترکتومی جزئی، جراح رحم را برمی دارد و در هیسترکتومی کامل رحم و دهانه رحم را خارج می کند. در هر دو روش تخمدان ها را دست نخورده می گذارند، بنابراین فرد همچنان می تواند مجددا به سرطان تخمدان مبتلا شود.
هیسترکتومی کامل با سالپنگو اوفورکتومی: این روش دهانه ی رحم، رحم و همچنین تخمدان ها و لوله های فالوپ را از بین می برد. این امر احتمال بروز سرطان تخمدان را کاهش می دهد، اما همه خطرات را از بین نمی برد. شما هنوز خطر کمی برای سرطان صفاق دارید. صفاق پوششی است که اندام های شکمی را می پوشاند و به تخمدان ها نزدیک است. سلول های صفاق بسیار شبیه به سلول های تخمدان هستند. هنگامی که سرطان در صفاق رخ می دهد، شبیه سرطان تخمدان به نظر می رسد و عمل می کند.
جلوگیری از سرطان تخمدان
اگرچه هیچ راه شناخته شده ای برای پیشگیری از سرطان تخمدان وجود ندارد، اما عوامل خاصی با کاهش خطر مرتبط هستند که عبارتند از:
- مصرف قرص های ضد بارداری به مدت 5 سال یا بیشتر
- داشتن زایمان
- شیردهی به مدت حداقل یک سال
- انجام برخی روش‌های جراحی مانند اوفورکتومی، بستن لوله‌ها یا هیسترکتومی
علاوه بر این، معاینات منظم و بحث در مورد علائم با پزشک می تواند به تشخیص زودهنگام سرطان تخمدان کمک کند و دیدگاه فرد را بهبود بخشد.
سرطان تخمدان و مرگ
«سرطان تخمدان» رتبه پنجم مرگ و میر ناشی از سرطان در میان زنان را دارد و بیش از هر سرطان دیگری در دستگاه تناسلی زنانه، این آمار را به خود اختصاص می دهد. خطر ابتلای یک زن به سرطان تخمدان در طول زندگی خود حدود 1 در 78 و احتمال مرگ او در طول زندگی در اثر سرطان تخمدان حدود 1 در 108 است. بنابراین حرکت عاقلانه این است که در فواصل زمانی منظم با پزشک مشورت نمایید تا در صورت مشکوک بودن به علائم، درمان سریع شروع شود.
منابع:
سوالات متداول
مهمترین علامت های سرطان تخمدان چیست؟
سرطان تخمدان در مراحل اولیه علامتی ندارد. از آنجا که عامل وراثت می تواند تاثیر در ابتلا به سرطان داشته باشد لذا قبل از هر چیز غربالگری توصیه می شود. علائم اولیه سرطان میتواند درد یا فشار در لگن، خونریزی غیر منتظره واژینال، درد در پشت یا شکم، نفخ، احساس سیری سریع، تغییر در الگوی ادرار و تغییر در عادات روده، مانند یبوست باشد.
درمان سرطان تخمدان به چه صورت است؟
درمان به عوامل زیادی همچون: نوع، مرحله و درجه سرطان، سن و سلامت کلی فرد، ترجیحات شخصی بیماران و دسترسی و مقرون به صرفه بودن درمان بستگی دارد که بنا به این شرایط راههای درمانی نظیر : جراحی ، شیمی درمانی، درمان هدفمند مانند آنتی بادی مونوکلونال و مهارکننده های رگ زایی و پرتو درمانی اشاره کرد.
