دمل یا بیماری کورک یک نوع عفونت پوستی رایج و دردناک است که اغلب با التهاب، قرمزی و جمع شدن چرک در زیر پوست ظاهر می‌شود. این عارضه که به‌ویژه در نواحی دارای مو یا در معرض اصطکاک بیشتر شکل می‌گیرد، می‌تواند از یک ناراحتی ساده به یک مشکل جدی‌تر تبدیل شود. شناخت علائم، دلایل ایجاد، روش‌های درمان و راه‌های پیشگیری از کورک برای حفظ سلامت پوست بسیار مهم است. در این مقاله از دکتر مایکو با این اطلاعات بیشتر آشنا می‌شویم.
کورک پوستی چیست؟
کورک در اصل نوعی آبسه پوستی است که از فولیکول مو یا غدد چربی نشأت می‌گیرد. بدن باکتری‌های مهاجم را شناسایی کرده و تلاش می‌کند با تجمع گلبول‌های سفید چرک را تشکیل دهد تا از گسترش عفونت جلوگیری کند. در نتیجه، کورک اغلب دردناک، متورم و پر از چرک است.
کورک پوستی یکی از شایع‌ترین انواع عفونت‌های پوستی است که اغلب با یک جوش سفت و دردناک شروع می‌شود. این مشکل پوستی معمولاً ناشی از عفونت باکتریایی (بویژه استافیلوکوک اورئوس) است و می‌تواند در هر نقطه‌ای از بدن ظاهر شود. سطح کورک معمولاً قرمز، گرم و متورم است و در موارد پیشرفته ممکن است چرک از آن خارج شود.
دمل یا کاربونکل چیست؟
گاهی چند کورک مجاور به یکدیگر می‌پیوندند و توده‌ای بزرگ‌تر، دردناک‌تر و عمیق‌تر به نام کاربونکل (carbuncle) یا همان دمل را تشکیل می‌دهند. این نوع کورک اغلب با علائم عمومی مانند تب، خستگی و تورم غدد لنفاوی همراه است و نیاز به درمان جدی‌تری دارد.
چه کسانی بیشتر در معرض کورک پوستی هستند؟
افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند، دیابت دارند، یا در محیط‌های گرم و مرطوب زندگی می‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا به این عارضه قرار دارند.
تفاوت کورک با جوش معمولی
در نگاه اول، کورک و جوش ممکن است مشابه به‌نظر برسند، اما تفاوت‌های مهمی بین این دو وجود دارد. تشخیص درست می‌تواند به درمان بهتر و جلوگیری از عوارض کمک کند.
| ویژگی | کورک | جوش |
| علت اصلی | عفونت باکتریایی در فولیکول مو | انسداد غدد چربی توسط چربی و سلول‌های مرده |
| نوع باکتری | معمولاً استافیلوکوکوس اورئوس | اغلب پروپیونی باکتریوم آکنه |
| درد | معمولاً بسیار دردناک و حساس به لمس | درد ملایم یا بدون درد |
| اندازه | بزرگ‌تر، اغلب بیش از یک سانتی‌متر | کوچک‌تر |
| چرک | حاوی مقدار زیادی چرک و عفونت | گاهی دارای سر سفید یا چرک کم |
| محل بروز | در نواحی پرمو، مرطوب یا ساییده‌شده مثل باسن، ران، زیربغل | روی صورت، پیشانی، کمر، قفسه سینه |
| دوره بهبودی | معمولاً ۷ تا ۱۰ روز | چند روز تا یک هفته |
نکته تشخیصی مهم:
کورک‌ها معمولاً یک برجستگی سفت، دردناک و قرمز رنگ هستند که به‌تدریج چرکی می‌شوند و مرکز زرد یا سفید رنگی پیدا می‌کنند. برخلاف جوش‌ها، آن‌ها اغلب تب‌آور هستند و ممکن است غدد لنفاوی نزدیک آن‌ها متورم شوند.
آیا کورک خطرناک است؟
در بیشتر موارد، کورک یک مشکل خوش‌خیم و خودمحدودشونده است، اما در برخی شرایط می‌تواند خطرناک شود که عبارتند از:
- زمانی که چرک به داخل بدن گسترش پیدا کند.
- در افراد با نقص ایمنی
- وقتی در نواحی حساس مانند صورت یا ستون فقرات ظاهر شود
عوارض احتمالی: سلولیت پوستی، آبسه‌های عمیق و سپسیس (عفونت خونی). بنابراین، درمان به‌موقع و درست کورک اهمیت بالایی دارد.
علت بیماری کورک و دمل
علت اصلی کورک عفونت باکتریایی، به‌ویژه با باکتری استافیلوکوک اورئوس است. در جدول زیر، مهم‌ترین عوامل خطر آورده شده‌اند:
| عامل خطر | توضیحات |
| سیستم ایمنی ضعیف | افراد مبتلا به دیابت، HIV، سرطان یا مصرف‌کننده داروهای سرکوب‌کننده ایمنی بیشتر مستعد ابتلا هستند. |
| بهداشت ضعیف | عدم شست‌وشوی مرتب پوست یا پوشیدن لباس‌های آلوده احتمال عفونت را بالا می‌برد. |
| دیابت | افزایش قند خون باعث اختلال در عملکرد گلبول‌های سفید و ترمیم زخم می‌شود. |
| اضافه‌وزن و تعریق زیاد | چین‌های پوستی و نواحی مرطوب محل مناسبی برای رشد باکتری‌ها هستند. |
| استفاده از تیغ یا اپیلاسیون نادرست | تحریک یا زخم شدن پوست می‌تواند راه ورود باکتری‌ها را باز کند. |
| تماس مستقیم با فرد آلوده | کورک می‌تواند از طریق تماس پوستی یا وسایل شخصی مانند حوله منتقل شود. |
چرا برخی افراد به‌طور مکرر دچار دمل یا کورک می‌شوند؟
در برخی افراد، کورک‌ها به‌صورت عودکننده یا مزمن ظاهر می‌شوند. این می‌تواند به دلایل زیر باشد:
- حمل مزمن باکتری استاف در بینی یا پوست
- تغذیه ضعیف و کمبود ویتامین‌ها مانند ویتامین A یا C
- اختلالات پوستی مزمن مانند درماتیت یا آکنه
- استرس و اختلالات خواب که بر عملکرد سیستم ایمنی تأثیر می‌گذارند
علائم بیماری کورک
علامت‌های شایع کورک عبارت‌اند از:
- قرمزی و تورم در ناحیه مبتلا
- درد و حساسیت به لمس
- وجود چرک یا ترشح
- تب (در موارد شدید)
کورک معمولاً به‌صورت یک برآمدگی قرمز و دردناک روی پوست ظاهر می‌شود. این برآمدگی در ابتدا ممکن است کوچک و مشابه یک جوش معمولی باشد، اما به‌تدریج بزرگ‌تر، گرم‌تر و حساس‌تر می‌شود. افراد اغلب احساس سوزش یا خارش در محل کورک دارند، حتی پیش از آنکه ورم آشکار شود. در بیشتر موارد، کورک‌ها بین ۴ تا ۱۰ روز طول می‌کشند تا کاملاً تخلیه و بهبود یابند.
محل‌های رایج ایجاد کورک
کورک می‌تواند در هر جایی از بدن شکل بگیرد، اما نواحی دارای اصطکاک بیشتر یا تعریق زیاد بیشتر در معرض این عارضه هستند. برخی از شایع‌ترین محل‌های بروز کورک عبارتند از گردن، زیر بغل، باسن، ران‌ها، صورت (به‌ویژه اطراف بینی)، شانه‌ها و پشت.
کورک روی صورت
کورک صورت بویژه در نواحی اطراف دهان، بینی و گونه‌ها ظاهر می‌شود و به دلیل تماس زیاد دست با صورت یا اصلاح نادرست شایع است.
هشدار: کورک در ناحیه مثلث خطر (ناحیه بینی و اطراف دهان) می‌تواند بسیار خطرناک باشد چون رگ‌های این ناحیه به مغز نزدیک‌اند و ممکن است عفونت به مغز منتقل شود. پس بررسی دقیق پزشک نیاز است.
کورک پشت گوش
کورک پشت گوش اغلب به دلیل غدد چربی مسدود شده، عفونت یا تحریک پوستی ایجاد می‌شود. این نوع کورک ممکن است با درد و تورم همراه باشد. تفاوت کورک پشت گوش با غده لنفاوی:
| ویژگی | کورک پشت گوش | غدد لنفاوی متورم |
| دردناک بودن | معمولاً دردناک | گاهی دردناک |
| وجود چرک | اغلب دارد | ندارد |
| قرمزی پوست | بله | نه یا به ندرت |
کورک کشاله ران
کورک کشاله ران معمولاً به دلیل تعریق زیاد، اصطکاک لباس، یا تحریک ناشی از اصلاح بروز می‌کند. این کورک‌ها ممکن است هنگام راه‌رفتن یا نشستن دردناک شوند. نکات بهداشتی برای پیشگیری:
| عامل خطر | راهکار پیشنهادی |
| لباس تنگ و غیرنخی | استفاده از لباس نخی و گشاد |
| اصلاح با تیغ کثیف | استفاده از تیغ تمیز و ژل اصلاح |
| تعریق زیاد | خشک نگه‌داشتن ناحیه |
کورک زیر بغل
زیر بغل از نواحی شایع برای بروز کورک است، چرا که این ناحیه تاریک، گرم و مرطوب بوده و مستعد رشد باکتری‌ها است. همچنین اصطکاک ناشی از لباس یا اصلاح مکرر موهای این ناحیه می‌تواند به شکل‌گیری کورک منجر شود. درمان کورک زیر بغل:
- کمپرس گرم روزانه چند بار
- استفاده از آنتی‌بیوتیک موضعی
- در موارد شدید: تخلیه توسط پزشک
کورک روی سینه
کورک‌هایی که روی سینه ظاهر می‌شوند معمولاً در اطراف نوک سینه یا زیر پستان‌ها در زنان شکل می‌گیرند. عوامل موثر در بروز آن‌ها شامل گرما، عرق‌کردن زیاد و استفاده از لباس‌های تنگ است.
کورک تناسلی
کورک تناسلی به‌دلیل اصطکاک، اصلاح با تیغ، عفونت قارچی یا باکتریایی ایجاد می‌شود. این نوع کورک بسیار حساس است و ممکن است با نشستن یا حرکت‌کردن تشدید شود. دلایل بروز کورک در ناحیه تناسلی:
- اصلاح ناصحیح موهای زائد
- تعریق و رطوبت
- پوشیدن لباس‌های تنگ و غیرنخی
- عدم رعایت بهداشت شخصی
کورک تناسلی مردان
کورک در ناحیه تناسلی مردان ممکن است در کیسه بیضه، اطراف آلت تناسلی یا کشاله‌ی ران ظاهر شود. دلایل بروز این نوع کورک مشابه موارد ذکرشده برای کورک تناسلی در زنان است. راهکارهای درمانی:
- شستشوی ملایم با آب و صابون آنتی‌باکتریال
- استفاده از لباس زیر نخی
- خودداری از فشار دادن کورک
- در صورت پیشرفت: مراجعه به پزشک برای تخلیه‌ی چرک
درمان کورک پوستی چگونه است؟
درمان کورک بسته به شدت و محل آن می‌تواند متفاوت باشد. در موارد خفیف، مراقبت‌های خانگی ممکن است کافی باشند. اما برای کورک‌های عمیق یا عفونی، درمان‌های پزشکی الزامی است. در ادامه، روش‌های مؤثر درمان کورک را بررسی می‌کنیم.
درمان خانگی کورک
برای موارد ساده و کوچک، می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:
- کمپرس گرم: باعث افزایش جریان خون در ناحیه و تسریع در ترکیدن کورک می‌شود. یک پارچه تمیز را در آب داغ (نه جوش!) خیس کرده و آن را روی کورک بگذارید. (مدت زمان: ۱۵ تا ۲۰ دقیقه، روزانه ۳ تا ۴ بار)
- رعایت بهداشت و جلوگیری از انتقال: دست‌ها را مرتب بشویید، مخصوصاً پس از تماس با کورک. از ترکاندن کورک پرهیز کنید، زیرا ممکن است عفونت به نواحی دیگر منتقل شود. همچنین لباس و حوله شخصی استفاده کنید تا عفونت پخش نشود.
- استفاده از پمادهای موضعی آنتی‌بیوتیکی:
- پمادهایی مانند موپیروسین (Mupirocin) می‌توانند به کاهش عفونت سطحی کمک کنند.
- بهتر است قبل از استفاده، با پزشک یا داروساز مشورت کنید.
درمان پزشکی کورک
اگر کورک شما یکی از شرایط زیر را دارد، باید به پزشک مراجعه کنید:
- بزرگ‌تر از ۵ سانتی‌متر است
- درد شدید دارد
- تب دارید
- کورک بیش از ۱۰ روز هنوز خوب نشده است
- کورک در نواحی حساس مانند صورت یا ستون فقرات قرار دارد
- کورک‌های مکرر یا چندتایی (کاربانکل) دارید.
اگر این شرایط را دارید پزشک این اقدامات را برای شما انجام می‌دهد:
- تخلیه کورک: پزشک با تیغ استریل، کورک را برش داده و چرک آن را تخلیه می‌کند. پس از آن، زخم با گاز استریل پانسمان می‌شود.
هشدار: حتی اگر ساده به نظر می‌رسد هرگز این کار را در خانه انجام ندهید. دستکاری نادرست ممکن است منجر به گسترش عفونت شود.
- تجویز آنتی‌بیوتیک خوراکی: در صورت وجود تب، تورم یا عفونت‌های عمقی، پزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند سفالکسین یا دیکلوکساسیلین تجویز کند.
- در موارد مزمن هم ممکن است پزشک احتمال وجود مشکلاتی مانند دیابت یا مشکلات ایمنی را در بیمار بررسی کند.
«اگر شما هم اطلاعات یا سوالی در مورد بیماری کورک پوستی دارید، در قسمت نظرات با من و خوانندگان این مقاله به اشتراک بگذارید.»
