بیش فعالی (ADHD) یا اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (Attention Deficit Hyperactivity Disorder)، یک اختلال روانی مزمن است که در آن فرد در توجه به جزئیات، تمرکز و کنترل رفتارهای خود مشکل دارد. این اختلال معمولاً در دوران کودکی تشخیص داده می‌شود، اما در بزرگسالی نیز ممکن است ادامه داشته باشد. علائم بیش‌فعالی شامل بی‌قراری، مشکل در تمرکز، فراموشی و مشکل در انجام کارها به شکل منظم است.
افراد مبتلا به بیش‌فعالی ممکن است با چالش‌های متعددی در زندگی روزمره‌ی خود مواجه شوند. این مشکلات می‌تواند در محیط‌های آموزشی، کاری و روابط اجتماعی هم نمایان شود. افراد مبتلا به ADHD معمولاً نیازمند درمان و مدیریت مستمر علائم خود هستند. در این مقاله از دکتر مایکو با من همراه باشید تا بیشتر با این اختلال آشنا شویم. ابتدا بهتر است بفهمیم آیا بیش فعالی همان پیش فعالی است یا خیر؟
فرق پیش فعالی و بیش فعالی
گاهی اوقات افراد بین دو اصطلاح “پیش‌فعالی” و “بیش‌فعالی” دچار اشتباه می‌شوند. در حالی که بیش فعالی یک اختلال روانی تشخیص داده شده است، “پیش‌فعالی” یک اصطلاح کمتر شایع است و به نوعی به معنای رفتارهای فعال و پرتلاش قبل از رسیدن به یک نقطه‌ی اوج خاص در رفتارهای کودک یا بزرگسال اشاره دارد. در واقع، بیش‌فعالی نشان‌دهنده‌ی یک وضعیت مزمن و نیازمند توجه پزشکی است، در حالی که پیش‌فعالی ممکن است به رفتارهایی اشاره داشته باشد که هنوز به مرحله‌ی بیش‌فعالی نرسیده‌اند. خب حالا بهتر است با انواع اختلال ADHD آشنا شویم.
انواع بیش فعالی
بیش‌فعالی را می‌توان به سه دسته‌ی اصلی تقسیم کرد:
| بیش فعالی با غلبه‌ی نقص توجه | در این نوع، فرد بیشتر مشکلات تمرکز و توجه دارد و کمتر دچار بی‌قراری و فعالیت‌های غیرقابل کنترل می‌شود. این نوع معمولاً در بزرگسالان بیشتر مشاهده می‌شود. |
| بیش فعالی با غلبه بر بی‌قراری و تکانش‌گری | در این نوع، افراد بیشتر دچار بی‌قراری و فعالیت‌های غیرقابل کنترل هستند و کمتر مشکلات تمرکز و توجه دارند. این نوع بیشتر در کودکان مشاهده می‌شود. |
| نوع ترکیبی | افرادی که به این نوع مبتلا هستند، هم مشکلات نقص توجه و هم بی‌قراری و تکانش‌گری را تجربه می‌کنند. این نوع از بیش‌فعالی بیشترین فراوانی را دارد و ممکن است در کودکان و بزرگسالان دیده شود. |
بیش فعالی در کودکان
بیش‌فعالی در کودکان معمولاً بین سنین 3 تا 7 سالگی تشخیص داده می‌شود. این کودکان اغلب نمی‌توانند برای مدت طولانی در یک مکان بنشینند و تمرکز کنند. آنها ممکن است در مدرسه مشکل داشته باشند و نتوانند به درستی تکالیف خود را انجام دهند. همچنین، کودکان مبتلا به بیش‌فعالی ممکن است در روابط اجتماعی با دوستان و خانواده دچار مشکل شوند، زیرا رفتارهای آنها گاهی باعث ناراحتی و تحریک دیگران می‌شود.
تشخیص و درمان بیش‌فعالی در کودکان اهمیت زیادی دارد، زیرا می‌تواند به بهبود رفتار و موفقیت‌های تحصیلی آنها کمک کند. در صورتی که این اختلال در کودکی درمان نشود، ممکن است به مشکلات رفتاری و اجتماعی در دوران نوجوانی و بزرگسالی منجر شود.
علائم بیش فعالی در کودکان 6 ساله
در سنین حدود 6 سالگی، برخی علائم ADHD ممکن است به وضوح مشاهده شود. علائم شایع شامل موارد زیر است:
- بی‌قراری و ناتوانی در نشستن آرام: کودکان مبتلا به بیش‌فعالی معمولاً نمی‌توانند در جای خود آرام بنشینند و همیشه در حال حرکت هستند.
- مشکل در تمرکز و توجه: این کودکان به سختی می‌توانند بر روی یک کار تمرکز کنند و به راحتی حواسشان پرت می‌شود.
- عجله و ناتوانی در انتظار کشیدن: این کودکان ممکن است در نوبت‌ها مشکل داشته باشند و در انتظار نوبت خود صبور نباشند.
- صحبت کردن بیش از حد: این کودکان ممکن است در صحبت کردن اغراق کنند و به سختی بتوانند صحبت‌های دیگران را قطع نکنند.
- رفتارهای تکانشی: کودکان بیش‌فعال معمولاً بدون فکر کردن عمل می‌کنند و رفتارهای ناگهانی و غیرمنتظره انجام می‌دهند.
بیش فعالی در نوجوانان
نوجوانان مبتلا به اختلال ADHD با چالش‌های خاصی مواجه هستند. آنها ممکن است دچار مشکلات تحصیلی و ناتوانی در تمرکز بر وظایف مدرسه شوند. علاوه بر این، این نوجوانان ممکن است در کنترل احساسات و رفتارهای خود مشکل داشته باشند و دچار مشکلات ارتباطی با دوستان و خانواده شوند.
نوجوانان مبتلا به بیش‌فعالی بیشتر از هم‌سن‌های خود دچار رفتارهای خطرناک مانند مصرف مواد مخدر یا رانندگی خطرناک می‌شوند. بنابراین، تشخیص و درمان به موقع بیش‌فعالی در این گروه سنی اهمیت زیادی دارد. شما می‌توانید به صورت غیر حضوری با مشاوران و روانشناسان دکتر مایکو که در کلینیک های خصوصی و یا بیمارستان های زیر نظر دانشگاه‌های علوم پزشکی در این خصوص مشورت کنید.
بیش فعالی در بزرگسالان
بیش‌فعالی تنها به کودکان محدود نمی‌شود و در بزرگسالی نیز می‌تواند ادامه داشته باشد. در بزرگسالان، بیش‌فعالی ممکن است به صورت مشکلاتی در تمرکز بر وظایف، فراموش‌کاری، بی‌نظمی و مشکلات در مدیریت زمان نمایان شود. این مشکلات می‌تواند در کار، روابط اجتماعی و حتی زندگی شخصی فرد تاثیر منفی داشته باشد.
بزرگسالان مبتلا به بیش‌فعالی ممکن است ناآرامی ذهنی و جسمی داشته باشند، به‌طور دائم به دنبال فعالیت‌های جدید باشند و از فعالیت‌های روتین و تکراری خسته شوند. به‌طور کلی، بیش‌فعالی در بزرگسالان ممکن است باعث مشکلاتی در عملکرد شغلی و تحصیلی و همچنین روابط اجتماعی آنها شود.
علائم بیش فعالی در بزرگسالان
علائم بیش‌فعالی در بزرگسالان ممکن است با علائم کودکان متفاوت باشد. برخی از علائم شایع در بزرگسالان عبارتند از:
- مشکل در تمرکز: افراد بالغ مبتلا به اختلال ADHD به سختی می‌توانند بر روی کارها تمرکز کنند و وظایف خود را به پایان برسانند.
- ناتوانی در مدیریت زمان: این افراد ممکن است به سختی بتوانند برنامه‌ریزی کنند و وظایف خود را در زمان مقرر انجام دهند.
- فراموش‌کاری: فراموش کردن قرارها، وظایف یا کارهای روزانه در بزرگسالان مبتلا به بیش‌فعالی بسیار رایج است.
- بی‌قراری ذهنی: بزرگسالان بیش‌فعال معمولاً از ناآرامی ذهنی رنج می‌برند و به سختی می‌توانند در یک موقعیت آرام باشند.
- عجله و تصمیم‌گیری‌های تکانشی: تصمیم‌گیری‌های ناگهانی و بدون فکر کردن از علائم رایج بزرگسالان مبتلا به اختلال ADHD است.
تست بیش فعالی کودکان
تشخیص بیش‌فعالی در کودکان معمولاً با استفاده از تست‌های استاندارد و ارزیابی‌های روان‌شناختی صورت می‌گیرد. پزشکان و روانشناسان با مشاهدهی رفتارهای کودک، سوالاتی از والدین و معلمان او می‌پرسند و بر اساس معیارهای موجود در سیستم‌های تشخیصی مانند DSM-5 به تشخیص می‌رسند.
برخی از تست‌های رایج برای تشخیص بیش‌فعالی در کودکان عبارتند از:
- پرسش‌نامه‌های والدین و معلمان: این پرسش‌نامه‌ها به منظور ارزیابی رفتارهای کودک در محیط‌های مختلف طراحی شده‌اند.
- تست‌های تمرکز و توجه: این تست‌ها به منظور سنجش توانایی کودک در تمرکز بر وظایف طراحی می‌شوند.
- مصاحبه‌های روان‌شناختی: مصاحبه با کودک، والدین و معلمان به پزشک کمک می‌کند تا به تشخیص دقیقی از وضعیت کودک برسد.
برای پیگیری شرایط کودک و نوجوان خود می توانید به صورت حضوری و غیر حضوری با مشاوران و روان پزشکان ما مشورت کنید. کافیست لیست مشاوران را بررسی و فرد موردنظر را برای بهبود آینده‌ی فرزند خود انتخاب کنید. با توجه به اینکه بیش‌فعالی ممکن است در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان تأثیر بگذارد، تشخیص و مدیریت آن در مراحل مختلف زندگی اهمیت زیادی دارد.
«اگر شما هم در مورد اختلال ADHD سوال و یا اطلاعاتی دارید، در قسمت نظرات با من و سایر خوانندگان به اشتراک بگذارید تا در کنار هم بیشتر یاد بگیریم.»
منابع:
https://www.nimh.nih.gov/health/topics/attention-deficit-hyperactivity-disorder-adhd
