گل مژه یکی از شایع ترین مشکلات چشمی است که بیشتر افراد حداقل یک بار در طول زندگی خود آن را تجربه کرده‌اند. این عارضه معمولاً دردناک و ناخوشایند است و اغلب در اثر التهاب غدد چربی پلک یا عفونت فولیکول های مژه ایجاد می‌شود. اگرچه در بیشتر موارد بی ضرر است، اما شناخت علائم، علت‌ها و روشهای درمان آن برای جلوگیری از عوارض احتمالی ضروری است. در این مقاله از دکتر مایکو، به طور کامل و علمی، به بررسی همه جانبه‌ی گل مژه می‌پردازیم.
گل مژه چیست؟
گل مژه (hordeolum) نوعی مشکل چشمی التهاب عفونی موضعی در پلک است که در اثر انسداد یا عفونت غدد سباسه یا غدد میبومی در پلک ایجاد می‌شود. اغلب موارد باکتری استافیلوکوک اورئوس عامل اصلی این التهاب است.
انواع گل مژه:
- گل مژه خارجی: در پایه مژه و قسمت بیرونی پلک ظاهر می‌شود.
- گل مژه داخلی: داخل پلک شکل می‌گیرد و معمولاً درد شدیدتری دارد.
برخی، گل مژه را با شالازیون اشتباه می‌گیرند. در حالی که شالازیون ناشی از انسداد غدد چربی بدون عفونت فعال است و معمولاً درد ندارد.
تفاوت گل مژه و شالازیون
| گل مژه | شالازیون | ویژگی |
| عفونی | غیرعفونی | نوع التهاب |
| داخل یا خارج پلک | معمولاً داخل پلک | محل بروز |
| درد، تورم، قرمزی، چرک | توده سفت و بدون درد | علائم |
| حاد و سریع | مزمن و کند | سیر بیماری |
| اغلب نیازمند درمان | گاه خود به خود بهبود می‌یابد | نیاز به درمان |
علت: چرا گل مژه می‌زنیم؟
گل مژه در اثر التهاب یا انسداد غدد چربی واقع در اطراف مژه‌ها ایجاد می شود که اغلب با عفونت باکتریایی به ویژه استافیلوکوک اورئوس همراه است. این عفونت بخاطر تجمع چربی، آلودگی‌های سطحی یا تماس مکرر دست آلوده با چشم رخ میدهد. افرادی که بهداشت پلک را رعایت نمی‌کنند، از لوازم آرایش چشم قدیمی یا مشترک استفاده می‌کنند، یا لنز تماسی آلوده به کار می‌برند، بیشتر در معرض ابتلا قرار دارند. همچنین بیماری‌هایی مانند بلفاریت، دیابت کنترل نشده یا رزاسه چشمی می‌توانند عملکرد طبیعی غدد چربی را مختل کرده و زمینه‌ساز ایجاد آن باشند. استرس و خواب ناکافی نیز با تضعیف سیستم ایمنی بدن، احتمال بروز این عارضه را افزایش می‌دهند. بنابراین، گل مژه نتیجه‌ی ترکیبی از عوامل عفونی، بهداشتی، زمینه‌ای و سبک زندگی است که در کنار هم باعث التهاب موضعی در پلک می‌شوند.
البته زندگی در مناطق گرم و مرطوب، اثرات ناشی از آلودگی هوا، خواب ناکافی و بی‌توجهی به نظافت چشم‌ها همگی می‌توانند منجر به گل مژه شوند. پس عوامل محرک این مشکل چشمی عبارتند از:
| تأثیر بر بروز گل مژه | عامل محرک |
| انتقال میکروب‌ها به پلک | بهداشت ضعیف |
| ایجاد انسداد در فولیکول‌ها | استفاده از لوازم آرایشی مشترک |
| ضعف ایمنی بدن | استرس و کم خوابی |
| افزایش استعداد عفونت چشم | بیماری‌های زمینه‌ای |
علائم گل مژه چیست؟
شناسایی سریع علائم گل مژه می‌تواند از گسترش عفونت و آسیب بیشتر به چشم جلوگیری کند. علائم شایع آن عبارتند از:
- تورم قرمز و دردناک در لبه‌ی پلک
- حساسیت به لمس یا پلک زدن
- احساس وجود جسم خارجی در چشم
- آب ریزش یا چرک از ناحیه‌ی درگیر شده
- حساسیت به نور در برخی موارد
تفاوت علائم گل مژه داخلی و خارجی
| مشاهده پذیری | شدت درد | محل بروز | نوع گل مژه |
| قابل مشاهده | متوسط | پایه مژه | خارجی |
| کمتر قابل رؤیت | شدید | داخل پلک | داخلی |
علائمی که نیاز به مراجعه پزشک دارند:
- عدم بهبود پس از ۷ روز
- تب یا تورم گسترده صورت
- گل مژه‌های مکرر در سال
- تورم همراه با اختلال بینایی
گل مژه زیر چشم، اگرچه کمتر از گل مژه‌های لبه پلک دیده می‌شود، اما می‌تواند به همان اندازه دردناک و آزاردهنده باشد. این نوع معمولاً در پایین پلک یا درست در زیر آن ظاهر می‌شود و ممکن است با تورم، قرمزی، احساس فشار و گاهی ترشح همراه باشد.
گل مژه در کودکان
گل مژه در کودکان با وجود ظاهر ناراحت کننده‌اش، معمولاً بی خطر و قابل درمان است. کودکان به دلیل سیستم ایمنی در حال رشد، لمس مداوم چشم با دست‌های آلوده و عدم رعایت دقیق بهداشت فردی، بیشتر مستعد ابتلا هستند. علائم شامل تورم، قرمزی پلک درد هنگام پلک زدن، تحریک پذیری و گاهی ترشح چرکی است. درمان خانگی مانند کمپرس گرم و پاک سازی ملایم پلک معمولاً کافی‌ست، اما در موارد شدید یا تکراری، مراجعه به چشم پزشک برای تجویز داروی موضعی الزامی است. والدین باید با آموزش رفتار بهداشتی، استفاده از وسایل شخصی تمیز و پرهیز از آرایش یا تماس مستقیم با چشم، نقش مهمی در پیشگیری از بروز یا عود مجددش ایفا کنند.
سوالات پرتکرار درباره گل مژه
گل مژه چند روزه خوب میشه؟
در شرایط معمول، گل مژه ۳ تا ۷ روز بهبود می‌یابد. درمان‌های خانگی می‌توانند این زمان را کاهش دهند.
آیا گل مژه خطرناک است؟
در اغلب موارد خیر. فقط یک التهاب سطحی و محدود است. اما در شرایط خاص، مانند گسترش عفونت به اطراف چشم یا تکرار مکرر آن، ممکن است نشان دهنده‌ی مشکلات سیستم ایمنی یا بیماری‌های زمینه‌ای باشد و نیاز به بررسی تخصصی داشته باشد.
آیا گل مژه باعث تاری دید می‌شود؟
به طور مستقیم، منجر به تاری دید نمی‌شود. اما در صورتی که تورم شدید باشد و باعث فشار بر سطح چشم یا اختلال در باز و بسته شدن پلک شود، ممکن است دید موقتا مختل شود. با درمان مناسب، بینایی به حالت طبیعی بازمی‌گردد.
آیا استرس باعث گل مژه می‌شود؟
استرس به صورت غیرمستقیم می‌تواند از عوامل زمینه ساز گل مژه باشد. استرس مزمن عملکرد سیستم ایمنی بدن را ضعیف کرده و فرد را در برابر عفونت‌های سطحی آسیب پذیرتر می‌سازد.
گل مژه واگیر دارد؟
مسری نیست، اما تماس با اشیای آلوده مانند حوله یا لوازم آرایش فرد مبتلا می‌تواند باکتری را منتقل کند.
آیا گل مژه نشانه بیماری جدی‌تری است؟
اگرچه در بیشتر موارد بی‌خطر است، اما بروز مکرر آن می تواند علامتی از مشکلات زمینه‌ای مانند:
- دیابت پنهان یا کنترل نشده
- بلفاریت مزمن
- ضعف ایمنی یا ابتلا به عفونت‌های مکرر
پزشکان توصیه می‌کنند در صورت تکرار بیش از ۲ تا ۳ بار در سال، فرد باید بررسی سیستم ایمنی، سطح قند خون و سلامت غدد چربی چشم را انجام دهد.
علت گل مژه زیر چشم
گل مژه زیر چشم معمولاً زمانی ایجاد می‌شود که یکی از غدد چربی یا فولیکول‌های مژه در پلک پایین دچار انسداد یا التهاب شود. این اختلال اغلب به دلیل ورود باکتری‌ها به ویژه استافیلوکوک اورئوس از طریق تماس دست آلوده، استفاده از لوازم آرایشی غیراستاندارد یا نگهداری نامناسب لنزهای تماسی رخ میدهد.
تجمع چربی، باقی‌ماندن مواد آرایشی روی پوست، یا عدم شست و شوی کامل صورت نیز می‌تواند زمینه ساز عفونت‌های موضعی شود. همچنین بیماری‌هایی مانند بلفاریت، دیابت و رزاسه چشمی احتمال گل مژه را در زیر پلک افزایش می‌دهند. شناخت علت دقیق آن نقش مهمی در انتخاب درمان صحیح و جلوگیری از بروز مجدد این مشکل دارد.
علائم گل مژه زیر چشم
معمولاً با ظهور یک برجستگی قرمز و دردناک در پلک پایین همراه است که به لمس حساس بوده و ممکن است در حین پلک زدن یا نگاه کردن به پایین، فشار یا سوزش ایجاد کند. افراد مبتلا اغلب احساس سنگینی یا وجود جسم خارجی در چشم دارند و گاهی با آب ریزش یا ترشح چرکی مواجه می‌شوند. قرمزی پوست اطراف، خارش موضعی و تورم محدود از دیگر نشانه هایی‌‌ست که می‌تواند ظاهر شود. اگر گل مژه زیر چشم بزرگ یا عمیق باشد، ممکن است به صورت موقت باعث اختلال در دید یا بستن کامل پلک پایین شود. شناخت این علائم برای شروع درمان به موقع و جلوگیری از گسترش التهاب ضروری است.
درمان گل مژه زیر چشم
درمان مشابه گل مژه‌های معمولی است، اما به دلیل موقعیت حساس آن، باید با دقت بیشتری انجام شود:
- کمپرس گرم روزانه چند بار برای کاهش تورم و تسریع تخلیه چرک
- شست و شوی ملایم پلک پایین با شامپو بچه یا محلول نمکی
- پرهیز از آرایش چشم و استفاده از لنز تا زمان بهبود
- استفاده از قطره استریل چشمی یا پماد آنتی بیوتیک در صورت تجویز پزشک
- مراجعه به چشم پزشک در صورت عدم بهبود طی یک هفته یا تشدید علائم
پیشگیری از گل مژه زیر چشم
- شست وشوی دست‌ها قبل از تماس با چشم
- پاک سازی کامل آرایش چشم قبل از خواب
- ضدعفونی لنزهای تماسی
- درمان بیماری‌های زمینه‌ای پلک
- استفاده از حوله و وسایل شخصی تمیز و اختصاصی
درمان گل مژه چیست؟ روشهای خانگی و پزشکی
درمان گل مژه به شدت آن بستگی دارد. اکثر موارد خفیف با مراقبت خانگی بهبود می‌یابند، اما برخی نیاز به درمان دارویی یا جراحی دارند.
درمان خانگی:
- کمپرس گرم (۳–۴ بار روزانه، ۱۰–۱۵ دقیقه)
- شست وشوی پلک با شامپو بچه یا محلول نمک
- پرهیز از فشار دادن یا ترکاندن گل مژه
- عدم استفاده از آرایش چشم و لنز
درمان دارویی:
- پماد یا قطره چشمی آنتی بیوتیک (تجویز پزشک)
- آنتی بیوتیک خوراکی در موارد شدید
- ضد التهاب‌های موضعی در صورت نیاز
درمان تخصصی:
- تخلیه با جراحی سرپایی
- تزریق استروئید در موارد مزمن
- بررسی و درمان بیماری‌های زمینه‌ای
| محدودیت‌ها | مزایا | موارد استفاده | روش درمانی |
| نیاز به مداومت | طبیعی و ایمن | بیشتر موارد خفیف | کمپرس گرم |
| نیاز به نسخه پزشک | اثر سریع موضعی | گل مژه متوسط | داروی موضعی |
| احتمال عوارض گوارشی | درمان سیستمیک | موارد شدید یا همراه با تب | آنتی بیوتیک خوراکی |
| نیازمند محیط استریل | نتیجه سریع | گل مژه مقاوم و بزرگ | جراحی تخلیه |
پیشگیری از گل مژه: نکات مهم جلوگیری از عود مجدد
پیشگیری از گل مژه، به ویژه در افرادی که سابقه‌ی عود مکرر دارند، نیازمند رعایت مجموعه‌ای از عادات بهداشتی و اصلاح سبک زندگی است. شست‌وشوی روزانه پلک‌ها با شامپو بچه یا محلول‌های ملایم می‌تواند از انسداد غدد چربی جلوگیری کند. استفاده از لوازم آرایشی تازه، شخصی و غیرمشترک و حذف کامل مواد آرایشی قبل از خواب از مهم ترین راهکارهای جلوگیری از التهاب و عفونت است.
لنزهای تماسی نیز باید با محلول ضدعفونی معتبر تمیز شوند و مدت زمان استفاده از آن‌ها محدود گردد. علاوه بر این، اصلاح عادت‌هایی مانند لمس چشم با دست آلوده، کاهش استرس مزمن و درمان بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت یا بلفاریت نقش اساسی در پیشگیری دارد. ترکیب این اقدامات به شکل روزمره می‌تواند احتمال بروز مجدد گل مژه را به میزان چشم‌گیری کاهش دهد.
| شدت توصیه | تأثیر پیشگیرانه | اقدام مؤثر |
| بالا | کاهش تجمع چربی و آلودگی | نظافت پلک روزانه |
| بالا | جلوگیری از انتقال میکروب‌ها | عدم استفاده از آرایش مشترک |
| متوسط | جلوگیری از ورود باکتری | ضدعفونی لنزها |
| بالا | پیشگیری از التهاب مکرر | کنترل بیماری‌های زمینه‌ای |
و در پایان…
گل مژه اگرچه معمولاً یک التهاب سطحی و خود به خود بهبود‌یابنده است، اما بی توجهی به علت و علائم آن می‌تواند منجر به بروز مکرر یا عوارض جدی شود. برخورد مؤثر با گل مژه شامل شناخت دقیق نشانه‌ها، شروع به موقع درمان‌های خانگی یا دارویی و مراجعه به چشم پزشک در موارد پیچیده است. رعایت بهداشت پلک، شست وشوی روزانه، پرهیز از استفاده‌ی لوازم آرایشی مشترک و ضدعفونی مناسب لنزهای تماسی از راه‌های پیشگیری اصلی هستند.
«اگر شما هم اطلاعات و تجربهای در مورد گل مژه دارید، در قسمت نظرات با من و خوانندگان این مقاله به اشتراک بگذارید.»
